gezondheid 143
Een glaasje wijn tegen hartepijn
Kentering
maandag 26 april 2010
Veel olijfolie, vette vis, goed glas wijn erbij: de mediterrane eet- en drinkgewoonten
lijken het tegendeel van een garantie voor gezondheid. Toch wordt de bevolking van
Zuid-Frankrijk veel minder getroffen door hart- en vaatziekten dan elders in de
wereld. Onderzoekers menen deze French Paradox nu eindelijk te hebben ontrafeld.
door Johan Lamoral
Het is een oud twistpunt.
De Franse professor Ser
ge Renaud verklaarde
twintig jaar geleden dat
de bevolking van Zuid-Frankrijk
ondanks vetrijke voeding een op
vallend lage statistiek van hart- en
vaatziekten kende. Hij schreef dit
toe aan het specifieke voedingspa
troon langs de Middellandse Zee,
met name aan het gunstige effect
van rode wijn. Daarmee ontstond
de term French Paradox én een fel
le wetenschappelijke discussie.
Statistieken van de Wereldgezond
heidsorganisatie (WHO) over hart-
aandoeningen en problemen met
de kransslagader, toonden aan dat
mensen in zuidwest-Frankrijk de
helft minder hartinfarcten krijgen
dan Britten en Amerikanen en
ook veel minder dan Nederlanders
en andere Noord-Europeanen. On
danks de voeding in Zuid-Frank
rijk, die rijk is aan dierlijke vetten
en waarvan het cholesterolgehalte
vrijwel gelijk is aan dat in andere
landen. Die tegenstelling intrigeer
de Amerikaanse en Britse cardiolo
gen en diëtisten. Zij noemden het
de French Paradox. Ook de Fransen
waren verwonderd: het verschijn
sel deed zich alleen voor bij de be
volking aan de Middellandse Zee.
Sindsdien verschenen talrijke epi
demiologische studies over French
Paradoxdie bevestigen dat onder
meer matige consumptie van rode
wijn het risico op een hartinfarct
verkleint. Het exacte biologische
mechanisme bleef onduidelijk. Cri
tici noemden het een hype, een
slinkse truc van Franse wijnbou
wers. Anderen stelden dat de statis
tieken niet betrouwbaar en niet re
presentatief waren of dat de resul
taten door de betrokken Franse
diensten werden gemanipuleerd.
Onderzoekers van de universitei
ten van Angers, Straatsburg en
Toulouse en wetenschappers van
de instituten INSERM en CNRS
beweren nu het mysterie French
Paradox eens en voor altijd te heb
ben ontrafeld. De bevindingen ver
schenen in het wetenschappelijk
vaktijdschrift Plos ONE. Men ver
moedde al dat de in rode wijn aan
wezige polyfenolen - met name de
delphinidine, resveratrol, querceti-
ne en epicatechine - verwijding
van de bloedvaten teweegbrengen.
'Gulden regel: twee glazen
per dag voor mannen,
één glas voor vrouwen'
Dat zou optreden door het produ
ceren van stikstofmonoxyde. 'An
gers' onderzocht aan de hand van
de nieuwste technieken van de mo
leculaire biologie de precieze wer
king van de polyfenolen. De con
clusie, samengevat: een oestrogeen-
receptor speelt een rol bij stimula
tie van stikstofmonoxyde in de èn-
dotheelcellen, die de binnenbekle-
ding van het hart en de bloedva
ten vormen. Dat verklaart de vaat-
verwijdende en hartbeschermen-
de werking van de polyfenolen.
Professor Daan Kromhout doceert
Volksgezondheidsonderzoek aan
de Universiteit van Wageningen
en is auteur van publicaties over
het fenomeen. „Rode wijn is niet
de enige factor in de French Para
dox, het gaat om het totale voe
dingspatroon. Een groot aantal fac
toren speelt mee, zoals consump
tie van goede, onverzadigde vetzu
ren in olijfolie en vis, naast veel
verse groenten en fruit, peulvruch
ten, noten en granen enzovoort.
Er is volgens mij geen paradox, uit
eindelijk gaat het altijd om het to
tale voedingspatroon. De Fransen
consumeren evenveel vetten als in
andere landen, maar in Zuid-
Frankrijk gaat het om goede, on
verzadigde vetten. Als er al een
French Paradox is, bestaat die uit
een evenwichtige voeding, die be
scherming kan bieden tegen car
diovasculaire accidenten."
Zoals een Franse arts formuleert:
„De wijn die men dagelijks met
mate tijdens maaltijden gebruikt,
is een van die kleine genoegens
die men zich kan veroorloven. En
dat is beslist geen paradox."
Weldoenende wijnconsumptie is
geen alibi voor overdaad, vindt
Kromhout. „Gulden regel: twee
glazen rode wijn per dag voor
mannen, één glas voor vrouwen.
Vrouwen zijn kwetsbaarder, voor
al voor borstkanker. Hoe groter
het alcoholgebruik, des te groter
de kans op borstkanker. Hoog alco
holgebruik verhoogt de kans op
beroertes en alcohol in combinatie
met roken verhoogt het risico op
kanker in het hoofd-halsgebied."
De volkswijsheid in Zuid-Frank
rijk is zich bewust van weldaad én
risico van wijn. Dat bewijzen de
talrijke uitdrukkingen in de om
gangstaal. Zoals, vrij vertaald: 'Een
glas wijn is goed tegen hartepijn'.
reageren?
gezondheid@wegener.nl
Britten staan er ook niet goed voor
met vrijwel dezelfde score als de
Amerikanen. De beste score gaat
naar Kreta: 38 per 100.000. De le
vensverwachting is er 10 jaar hoger
dan in noordoost-Frankrijk.
Professor Kromhout stelt dat de si
tuatie op Kreta de voorbije jaren
achteruit ging en dat er een
groeiende tendens naar obesitas is.
Hetzelfde geldt voor Zuid-Frank
rijk, waar voedingsgewoonten ver
anderen. Vers, natuurlijk voedsel
maakt plaats voor kant-en-klaar uit
supermarkten; kleine, van oudsher
biologische groentekwekers wor
den verdrongen door grote indus
triële producenten en verse vis is
duurder geworden door de strenge
vangstquota. Door meer stress in
het ooit ontspannen zuiden, is er
minder tijd voor bereiding van goe
de voeding en wordt er meer ge
rookt en alcohol gedronken.
Internationale statistieken over
hartinfarcten liggen aan de basis
van 'French Paradox'. In Frankrijk
zijn volgens recente cijfers jaarlijks
zo'n 145 infarcten per 100.000 in
woners van middelbare leeftijd.
Amerikanen doen het slechter met
315 infarcten per 100.000, meer dan
het dubbele van de Fransen. Opval
lend: in zuidwest-Frankrijk wor
den jaarlijks slechts 80 infarcten
illustratie Gemma Kessels per 100.000 inwoners geteld. De
Mediterraan voedingspatroon
Gebruik goede, onverzadigde vet
zuren. Bij bereiding van maaltijden
wordt weinig of geen boter, maar
wel goede olijfolie gebruikt.
Als rundvlees is er het vetarme en
hormoonvrije vlees van de Aubra-
cen Charolais-koeien. Gevogelte
komt vaak op tafel, zoals kip (pou-
let de Bresse of van de Landes) en
kalkoen.
Vis is een belangrijk element. Ook
vette vis, die altijd minder vet is
dan vlees en goede vetzuren bevat.
Visolie is ook belangrijk. Forel
wordt vaak en in veel bereidingen
gegeten door de Fransen.
Groenten en fruit bevatten naast vi
taminen en mineralen ook antioxi-
danten. De theorie dat die kanker
verwekkende stoffen uitschakelen,
is achterhaald. Druiven, meloenen,
appelen, peren, abrikozen en ande
re pitvruchten en noten, olijven, to
maten, worteltjes, courgetten of
zucchini's, venkel, bonen, erwten,
maïs en sla-variëteiten zijn gezond.
Het plantje postelein groeit weelde
rig in het wild. Het is een kleine
moesplant, met stengels die als
groente dienen en vaak in soep
worden verwerkt. Postelein is rijk
aan omega-3 vetzuur en alfa-lino-
leenzuur, dat mogelijk de kans op
cardiovasculaire accidenten ver
laagt.
foto Dominique André
