Humor verlicht de
pijn van onthechting
x6
GERRIT
KOMRIJ
naturalisme Een nieuwe eeuw maar toch weer een oud geluid
zaterdag 17 april 2010
Laia Fabregas en Elke Geurts debuteerden twee jaar geleden verdienstelijk,
de eerste met een licht surrealistische roman, de tweede met een eveneens licht
surrealistische verhalenbundel. Nu komen beiden met een nieuw boek
waarin 'onthechting' het hoofdthema vormt.
ELKE GEURTS
door Maarten Moll
Aan verwachtingen beant
woorden, dat is wat een
schrijver met een tweede
boek moet doen. Juist als
het debuut goed is ontvangen. De
debuten van Laia Fabregas en Elke
Geurts werden goed ontvangen.
Beide schrijfsters (beiden uit 1973),
brachten onlangs hun tweede
boek uit.
Fabregas verraste twee jaar gele
den met de licht surrealistische ro
man Het meisje met de negen vin
gers. Over twee zussen die in het
Spanje van Franco opgroeien zon
der dat ze een foto van hun
ouders te zien krijgen.
Dat maakte benieuwd naar haar
tweede roman. Landen is het op
zichtig geconstrueerde verhaal van
twee mensen, tevens de vertellers,
aangeduid met 'zij' en 'hij'. In het
eerste hoofdstuk ontmoeten ze el
kaar voor de eerste en laatste keer.
Hij sterft tijdens de landing en zij
neemt een geheimzinnig kistje
van hem mee naar huis.
Vervolgens lezen we in alterneren
de hoofdstukken hoe zijn leven is
verlopen en hoe het haar na de
landing vergaat. De geschiedenis
sen van de hij en de zij zijn, uiter
aard, met elkaar verknoopt, met
het thema onthechting als kern.
Zij is al een tijd bezig een gebeurte
nis uit het verleden op te lossen
waarbij haar ouders omkwamen.
Ze doet dat aan de hand van een
geheimzinnige lijst met honderd
namen. Hij vertelt hoe hij, ge
vlucht voor de vrouw die in plaats
van hem zijn broer koos, als Spaan
se gastarbeider in Nederland te
rechtkwam en met een Nederland
illustratie CRW
se vrouw trouwde. Als zijn vrouw
is gestorven, reist hij met het kist
je, dat de ziel van zijn vrouw, de
kunst (ze was kunstenares) en het
leven bevat, naar Nederland om
het zijn zoon te laten zien.
Het nadeel van een al te geconstru
eerde roman is dat de verwachtin
gen van de lezer uitkomen. (Die
zoon en de zij hebben inderdaad
met elkaar te maken.) Zo ook in
Landen, waardoor een zekere span
ning verloren gaat.
Behalve de constructie is er de taal
die een roman moet dragen. Die is
in Landen wel erg vlak, zo niet obli
gaat. Nergens fonkelt die, nergens
verdiept de taal de gevoelens van
de hoofdfiguren. Nergens een
glimp van humor. Dat is meer dan
spijtig. Storend is ook het veelvul
dige gebruik van het woord 'maar'.
Elke Geurts debuteerde, ook in
2008, met de verhalenbundel Het
besluit van Dola Korstjens. Dat wa
ren frisse verhalen over de tobben-
'Ik zou iets anders met
mijn leven moeten doen.
Hij zei dat ik lef had'
de mens, ook met licht surrea
listische trekken.
Geurts' tweede boek, Lastmens, be
staat uit drie langere verhalen. De
drie vrouwen in de drie verhalen
willen breken met het bestaande
leven. 'Ik heb definitief geen le
ven', denkt de hoofdpersoon in
het titelverhaal.
Onthechting is ook het thema van
Geurts. Wat ze goed kan, is het be
schrijven van treurige levens, met
een zeurend dreigen op de achter
grond. NeemWieke, de moeder
die in Lastmens besluit geen moe
der meer voor haar kind te zijn,
maar au pair, om te ontsnappen
aan het wurgende bestaan van een
werkloze moeder met een succes
volle man in een kast van een huis
in Amsterdam-Zuid. Of de angsti
ge schooljuf Peggy, die in het ver
haal 'Grote voorspoed' wanhopig
naar een A-leven verlangt, daarin
gedwarsboomd door haar man.
En Angelique, de euritmiejuf die
in 'Retour Carboon' het met pri
maten bewoonde dorp Carboon is
ontvlucht en op een dag terug
keert om een gehate oom te zien
creperen.
Hoe pijnlijk de situaties bij Geurts
ook zijn, ze weet met humor het
loodzware te verlichten, zonder
dat het pijnlijke teniet wordt ge
daan. Dat is een grote kracht, al
zouden de verhalen met wat snoei-
werk - hier en daar zijn scènes wel
erg uitgewalst - beter worden.
In 'Grote voorspoed' heeft Peggy
tijdens een show onder enthou
siast geschreeuw van de presenta
tor haar hoofd in de bek van een
krokodil gestopt.
'Mijn vrouw droomde hardop: Ik
zou iets anders met mijn leven
moeten doen. Hij zei dat ik lef
had'. 'Het was een gedrogeerde
krokodil, Peggy.'
Humor, én het zegt veel over de re
latie van Peggy en haar man.
Mooi is dat Geurts de verhalen
niet helemaal uitwerkt, het aan de
lezer overlaat te bedenken hoe het
de personages verder vergaat.
Zij heeft aan de verwachtingen be
antwoord.
Laia Fabregas - Landen. Anthos,
18,95 euro.
Elke Geurts - Lastmens. Nieuw
Amsterdam, 16,50 euro.
Ik heb een criminele achternicht
Een oom die dealt, een buur met
losse handjes
Mijn neef kapt zeldzaam hout
uit regenwouden
Mijn klasgenoten kweken
hennepplantjes
En ik werd gisteravond
aangehouden
Voor stiekem fietsen zonder
achterlicht
QUIRIEN VAN HAELEN
(geb. 1981)
door Mario Molegraaf
De jeugd van tegenwoordig, zo horen
we al minstens 2.500 jaar, weet
steeds minder en wordt steeds wil
der. De jeugd van nu, moet je vaststellen als
je De 21ste eeuw in 185 gedichten leest, is voor
al ergerlijk braaf.
Samensteller Gerrit Komrij werd befaamd
door zijn bloemlezingen uit vervlogen eeu
wen, maar hij weet ook alles van de nieuw
ste poëzie. In deze uitgave beperkt hij zich
tot dichters die hooguit 34 zijn. Hij smokkel
de een beetje: hij koos ook gedichten uit de
vorige eeuw en van sommige uitverkorenen
is na 1999 niets vernomen.
Nieuwe eeuw of niet, alom klinkt een oud
geluid. Charme en talent genoeg, maar je
gaat snakken naar een opstootje, tumult.
De sfeer benadert die van een villawijk in
Wassenaar. Heel blank, geen mensen met
een ander kleurtje of een onuitspreekbare
achternaam. Heel keurig, de jongens en
meisjes spreken allemaal
met twee woorden. En voor
al heel kalm. 'Stilte in Drie
Bedrijven' heet een bijdrage,
maar het lijkt stilte in 185 af
leveringen. Je schrikt even
op van een gedicht over de
kermis. Maar de oortjes van
de jonge dichter zijn niet be
stand tegen 'het schelle ge
luid van botsende auto's'.
Hij verkiest 'de afdruk die de
kermis op de grasmat van
het park naliet'.
Deze dichters ('geboren uit
milde winter') hebben alles,
daarom hoeft de hemel niet
te worden bestormd. Poëzie
zonder obstakels, poëzie
waarin de zon altijd schijnt, poëzie van de
picknick in plaats van gedichten van het gal-
genmaal. Meer geruis dan gebruis.
Af en toe is er een prikkeltje, een vaag besef
dat de kosmos toch niet hele
maal op orde is. Sommigen
wagen zich even uit hun lom
merrijke laan de boze buiten
wereld in. Zoals Quirien van
Haelen, die in zijn vormvaste
vers betrapt wordt op fietsen
zonder achterlicht.
De dichters waren er in vroe
ger eeuwen ook om je een
dreun te geven. Hier wordt de
lezer een keer of 185 aange
naam gestreeld. Nooit eens
een brommer die genadeloos
door de nacht knettert. De
jeugd van vandaag, rollators
gevraagd.
Gerrit Komrij - De 21ste eeuw in 185
gedichten. De Bezige Bij, 224 pag.,
16,90 euro.
