verlospraktijk rï™ziek,:n
dat doen we zo niet meer'
zeeland 123
Honger stillen in de
weidse Oosterschelde
Hilarische taferelen
bij het Téélesteken
Kindersterfte in
Zeeland liep
de spuigaten uit
Presentatie boek
H kerk Wemeldinge
ZUIDWESTELIJKE
WEMELDINGE - Vroed- en heelmees
ter Marinus de Broekert is er waar
schijnlijk zelf vaak ter kerke ge
gaan, in de Maartenskerk in We-
meldinge. Op die historische plek
vindt zaterdag vanaf 14.00 uur de
presentatie plaats van het boek dat
is gebaseerd op zijn beschrijvingen
van de door hem meegemaakte be
vallingen. Otto Hoogerhuis, schrij
ver van het proefschrift Baren op
Beveland uit 2003, spreekt, evenals
de auteurs Herbert Teeuw en Ge
rard Lepoeter én burgemeester Sie-
be Kramer van Kapelle. Celine Le
poeter (piano), Bernadette van Ste-
ijn en Laura Lindenbergh (klari
net) zorgen voor de klassieke muzi
kale omlijsting. Na het officiële ge
deelte staan koffie en thee klaar en
is het boek te koop a 29,50 euro.
Marinus de Broekert aan de Dorpsstraat in Wemeldinge. foto Willem Mieras
kers van familiestambomen kun- nacht ijs gegaan. Ze hebben een
nen er een schat aan gegevens in doorwrocht standaardwerk ge-
vinden. Verloskundigen, kraamver- maakt dat - evenals het oude beval-
zorgsters en gynaecologen kunnen lingenboek - de tand des tijd kan.
er ook hun hart aan ophalen. Ze doorstaan,
moeten wel over enig uithoudings- Het boek is te bestellen bij Lepoeter,
vermogen beschikken, want Lepoe- Vijverstraat 6 in Kapelle en via
ter en Teeuw zijn niet over één gntlepoeter@zeelandnet.nl
KAPELLE - De kindersterfte liep in
de tijd van Marinus de Broekert,
van 1824 tot 1871, de spuigaten uit.
Op de honderd kinderen die hij
ter wereld hielp, stierven er maar
liefst 44 a 45 binnen vijf jaar. Dat
was in die tijd in Zeeland niet on
gewoon. Er waren vrijwel geen me
dische voorzieningen en de hygië
nische omstandigheden waren
slecht. De kwaliteit van het drink
water in Zeeland was vooral be
rucht. In Nederland is de kinder
sterfte sterk teruggebracht, tot drie
op de duizend binnen het vijfde le
vensjaar. Landen met de grootste
kindersterfte zijn tegenwoordig
Sierra Leone en Afghanistan, waar
26 op de honderd kinderen voor
hun vijfde overlijden.
bevallingen zijn van 1824 tot 1872 beschre
ven door De Broekert: 185 in Hoek en 1548
in Wemeldinge.
Titeltekst bevallingenboek van De Broekert.
foto Ronald den Dekker
Deltacommissaris Wim Kuijken: Dit soort processen hoort opener, transpa
ranter en interactiever te worden uitgevoerd." foto Dirk-Jan Cjeltema
wordt omarmd en in Zeeland'niet. oog op hun grond laat vallen."
Zijn conclusie: „Je kunt er niet Daaraan heeft het volgens hem
mee volstaan alleen met belangen- ontbroken bij het opstellen en uit-
organisaties over boerengrond te werken van de Ontwikkelings-
praten. )e zult met boeren zelf schets 2010 voor het Schelde-estua-
moeten praten, nog voordat je het rium. Kuijken: „Ik denk dat dit
een les is geweest. Dat moeten we
zo niet meer doen. Dit soort pro
cessen hoort opener, transparanter
en interactiever te worden uitge
voerd. Zo gebeurt het bij de grote
rivieren ook. Het moet niet bedrei
gend zijn, maar uitnodigend."
Er zijn parallellen te trekken tus
sen de gang van zaken bij de Wes-
terschelde en bij het besluit de Ha-
ringvlietsluizen op een kier te zet
ten. Dat Kierbesluit - in 2004 door
de Tweede Kamer bekrachtigd -
wacht nog steeds op uitvoering.
Reden: gemeenten en grondeigena
ren waren onvoldoende bij de
plannenmakerij betrokken en
werkten - op zijn vriendelijkst ge
zegd - niet van harte mee. Kuijken
gaat een analyse maken van de pro
cedure rond het Kierbesluit. Hij
verwacht dat er lering uit kan wor
den getrokken bij de voorberei
ding van beslissingen over het
Nieuwe Deltaplan. En dus ook
voor de zuidwestelijke delta - inclu
sief de Westerschelde.
donderdag 15 april 2010
door Ben Jansen
Al vóór de voltooiing van
de stormvloedkering in de
monding en de Oester-
dam en Philipsdam achterin de
Oosterschelde was duidelijk dat
het compromis tussen veiligheid
en natuur nadelige gevolgen zou
kunnen hebben. De pijlers en de
drempel van de Oosterscheldeke-
ring verkleinen de doorstroomope-
ning, waardoor het evenwicht tus
sen platen en geulen ernstig is ver
stoord. Zand verdwijnt van de pla
ten in de geulen. Zandhonger heet
het verschijnsel.
Ander gevolg: door de aanleg van
de Oesterdam en de Philipsdam
stroomt geen voedselrijk rivierwa
ter meer in de Oosterschelde. De
zeearm is nu prachtig schoon en
prachtig zout, maar er is minder
voedsel in het water om de honge
rige monden van mosselen en oes
ters te voeden.
Taaie problemen. Proeven met een
ringdijk op de Galgenplaat en
zandsuppleties op de Roggenplaat
zijn aan de gang om na te gaan of
zo de zandhonger valt te bestrij
den. Dat moet heel zorgvuldig ge
beuren, want in de Oosterschelde
strekt zich een onderwaterland-
bouwlandschap uit met mossel
en oesterpercelen op elke hectare
die ervoor geschikt is. Die mogen
niet onder het zand verdwijnen.
Misschien kunnen in het straks
weer zoute Volkerak-Zoommeer
wisselpercelen worden toegewe
zen aan mossel- en oestervissers
die als gevolg van zandhonger stil
lende suppleties even de wijk moe
ten nemen.
formatie is er dus nog niet over te
vinden, zeker niet op internet."
Maar hoe werkt het nu? Iemand
zit in een kruiwagen, 'meestal een
vrouw', met een lans in de hand.
Bedoeling is om met de lans door
een ring te steken. Als je mist,
raakt de lans een bord dat ervoor
zorgt dat een oude wasteil - 'de téé-
le' op zijn Zeeuws - met water om
kiept, op het hoofd van degene
die de kruiwagen stuurt. „Hoe
meer ringen je steekt, hoe groter
de prijs. Maar de omstanders heb
ben het grootste plezier als die
plens water over ze heen gaat. Dat
levert hilarische taferelen op."
Dat vonden ze bij de Oranjevereni
ging Wemeldinge ook en het téé
lesteken werd op het programma
in de looproute van de koninklijke
familie door Wemeldinge gezet.
Ook al is het misschien niet ty
pisch Zeeuws. „Ergens bij Vlaardin-
gen of Rotterdam doen ze ook
wedstrijdjes met lans en kruiwa
gen", weet Smits.
Natuurlijk hopen ze dat een van
de prinsen het téélesteken wil pro
beren. Smits: „Dan vullen we het
teiltje niet met water, maar met
oranje snippers, want de prinsen
moeten nog een hele dag. Dat is
niet fijn, als ze in een nat pak naar
Middelburg moeten."
www.pzc.nl/oranjeboven
aflevering 4:
Oosterschelde
Voor het gebrek aan voedsel in het
water heeft zich met de gezondma
king van een ander Deltawater,
het Veerse Meer, een verbetering
aangediend. Sinds de ingebruikna
me van de Katse Heule in de Zand-
kreekdam stroomt schoon Ooster-
scheldewater het Veerse Meer bin
nen en komt voedselrijk water uit
het meer in de Oosterschelde. Tot
weldaad van mossel, oester en an
dere flora en fauna in de zeearm.
Een ander punt in de Oosterschel
de is dat elke eraan grenzende ge
meente graag de ligplaatsencapaci
teit in haar jachthavens wil verrui
men. Qua weidsheid van het ge
bied is dat niet zo zeer een be
zwaar, maar de natuur mag er niet
door in het gedrang komen.
Het is de bedoeling dat op korte
termijn een gebiedsregisseur aan
de slag gaat die in overleg met alle
betrokken partijen met een visie
op oplossingen komt.
Q www.zwdelta.nl
door Lilian Dominions
Wat? Téélesteken? „Ja, dat
is een oud gebruik en
wordt op veel jaarlijkse
feesten in Zeeland gespeeld", kre
gen de Nederlandse media te ho
ren tijdens de persconferentie in
Middelburg, waar het programma
voor Koninginnedag 2010 werd be
kendgemaakt.
De journalisten keken glazig voor
zich uit, schreven het op en slikten
Koninginnedag in Zeeland
het voor zoete koek. Of bolus,
want weten zij veel van die rare
Zeeuwse gebruiken. 'Zoeken we la
ter wel even op internet op. Daar
moet toch wel een plaatje van zijn
te vinden', dachten ze. Nou, zo
makkelijk ging het dus niet.
„Kan kloppen", beaamt Jaap
Smits, samen met zijn vrouw Jan-
nie eigenaar van Museum 't Was-
kot in Wemeldinge. „Het is een
ouderwets spel dat in de jaren
veertig en vijftig heel populair
was. Als kind heb ik dat bij ons op
Kattendijke gezien. Een jaar of vijf
geleden zijn we begonnen om het
nieuw leven in te blazen. Van wat
ik nog weet van vroeger, heb ik
het apparaat gebouwd. Zoveel in-
