Hl
Duikboot bracht Hitiers
geheimen naar Japan
JVl
'V
II
'Vanwege de nabestaanden draaide bij de Kursk alles om snelheid.
Bij de U-864 staan milieu en veiligheid voorop'
Kapitein Jan de Bokx, projectleider berging
donderdag 15 april 2010
De U-864 werd tot zinken
gebracht tijdens het enige
duel onder water tussen
twee onderzeeboten ooit.
door Harry Havekes
De ondergang van de U-864
riegsmarineduikboot
U-864 met geheime
lading voor Japan
komt langs uw posi
tie. U hebt opdracht deze te vernie
tigen." Een bevel met deze strek
king ontving de 25-jarige luitenant
James 'Jimmy' Launders, comman
dant van'de Britse duikboot HMS
Venturer, in februari 1945 tijdens
een patrouille op de Noordzee.
De U-864 was maanden tevoren
door Hitier op missie naar Tokio
gestuurd. De duikboot was er een
uit de IX-serie, die diep in vijande
lijk gebied konden toeslaan omdat
ze meer voorraden, meer torpe
do's en meer bemanning aan
boord hadden. Hun grootte bleek
echter hun zwakke punt: de boten
konden minder snel duiken en wa
ren dus kwetsbaarder voor aanval
len. Om zijn bondgenoot in Azië
te helpen, stuurde Hitier blauw
drukken en cruciale onderdelen
van de laatste modellen straalja
gers, technologie waarin de Duit
sers de geallieerden ver vooruit wa
ren. Ook raketsystemen en de laat
ste radartechnologie gingen mee,
plus 67.000 kilo kwik, een metaal
waaraan Japan grote behoefte had
voor de fabricage van granaten.
Op deze reis gingen zelfs twee
technici van vliegtuigbouwer Mes-
serschmidt, een Japanse torpedo-
deskundige en een eveneens Japan
se brandstofexpert mee.
Wat de gasten niet konden weten,
was dat hun reis dank zij hét kra
ken van geheime Duitse marineco
des al lang en breed bekend was in
Londen.
Na een stop in de Noorse havenstad Bergen vaart de Duitse
onderzeeër U-864 begin februari 1945 naar het noorden, Aan
boord bevinden zich 73 man en 67 ton zeer giftig kwik. Vlakbij
het dorpje Fedje wordt de Duitse duikboot getorpedeerd
door de Engelse onderzeeboot HMS Venturer.
De twee helften van de U-864, ieder
met een gewicht van zo'n 800 ton,
liggen ongeveer 70 meter uit elkaar op
een diepte van 150 meter. De boeg ligt
plat op de zeebodem, de achtersteven
steekt er schuin uit.
NOORWEGEN
Bergen
ZWEDEN
Lillehammer
Locatie van «Oslo
het wrak j
Ralf-Reimar Wolfram,
kapitein van de U-864
De kiel (rood) bevat de containers met zeer giftig kwik.
Het middendeel is door de inslag van de torpedo verdwenen.
De U-864 begon haar tocht in de
cember 1944, maar werd geplaagd
door tegenslag. De onderzeeër
moest diverse keren havens aan
doen voor reparaties en ontsnapte
in Bergen ternauwernood aan een
bombardement van de Royal Air
Force. Het was 5 februari voor
Korvettenkapitan Ralf-Reimar
Wolfram koers kon zetten naar
het noorden. Hij wist de Britse pa
trouilles te ontlopen en had het ge
vaarlijkste deel van het traject ach
ter de rug toen opnieuw een tech
nisch probleem de kop opstak. De
boot begon een gek geluid te ma
ken; mogelijk door een motor- of
pompdefect. Voor een boot die
het moet hebben van onzichtbaar
heid, ook akoestisch, een cruciaal
probleem. Wolfram had geen an
dere keus dan terugkeren naar Ber
gen.
Maar voor de kust bij Bergen had
Jimmy Launders inmiddels zijn po
sitie ingenomen. De jonge, Britse
duikbootcommandant besloot
geen gebruik te maken van zijn As
dic, de sonarinstallatie met de wel
bekende ping voor het lokaliseren
van objecten onder water. De kans
om zijn tegenstander op volle zee
te vinden werd daarmee een stuk
kleiner, maar de kans om zelf ont
dekt te worden ook.
Launders gok pakte goed uit. Zijn
geluidsman ving om half tien een
vreemd geluid op: de mogelijk de
fecte diesel van de U-864. Bijna an
derhalf uur later zag een van zijn
officieren via de periscoop een
'dunne mast', iets wat de peri
scoop van de U-864 bleek te zijn.
Launders liet Wolfram passeren
voordat hij de achtervolging inzet
te, wetende dat hij in het kielzog
van U-864 bijna onzichtbaar was.
Bovendien waren koers en snel
heid van de Duitser te onduidelijk
voor een frontale aanval. Opnieuw
een juiste beslissing van Launders:
Wolfram wist niet dat hij ontdekt
was, maar uit veiligheidsoverwe
gingen voer hij wel een zigzag-
koers. Na bijna een uur achter zijn
prooi aangeslopen te hebben, nam
Launders zijn derde gok. Hij kon
koers en snelheid van zijn tegen
stander nu goed genoeg inschat
ten voor een aanval. Met een inter
val van 17 seconden lanceerde hij
al zijn torpedo's, vier stuks, en
dook onder om een eventuele te
genaanval af te wachten.
Wolfram hoorde de projectielen
op hem afkomen en gaf onmiddel
lijk commando bij te draaien en te
duiken.
Bijna anderhalve minuut lang
werd het geluid van de eerste tor
pedo sterker en sterker, om uitein
delijk af te zwakken. Het projectiel
ging langs de U-864 heen. Ook de
nummers twee en drie wisten de
Duitse duikboot niet te raken.
Launders had de uitwijkmanoeu
vre van Wolfram echter voorzien
en de koers en diepte van zijn tor
pedo's licht verspreid ingesteld. De
vierde torpedo raakte U-864 mid
scheeps. De duikboot brak in twee
ën en zonk naar de bodem.
De HMS Venturer kwam aan de
oppervlakte voor een inspectie.
„Vissersschepen in de omgeving to
nen geen interesse in de explosie",
noteerde Launders in zijn logboek.
„Zeemeeuwen verzamelen zich op
de plek van het treffen. Dikke olie
film op het water."
Launders was de eerste, en tot nu
toe enige, onderzeebootcomman
dant die in ondergedoken toe
stand een eveneens ondergedoken
tegenstander vernietigde.
De hele bergingsoperatie wordt nauwkeurig gevolgd dooreen ROV (een op
afstand bestuurbare duikbootje).
Ql De grijper plaatst het stuk romp in de lekbak, die op de zeebodem naast de
duikboot is geplaatst. Als de duikboot eenmaal in de lekbak ligt, kan het kwik,
dat veel zwaarder is dan water, alleen nog in de lekbak terecht komen.
Het bergingsschip hijst de lekbak omhoog. Dit gaat heel langzaam om zoveel
mogelijk te voorkomen dat water uit de lekbak, dat als verontreinigd geldt,
weer in zee terecht komt.
(V) De gehele operatie wordt vervolgens herhaald voor het tweede stuk romp.
Daarna wordt de losse rommel van de zeebodëm opgeruimd.
infographic- CRW bron: Mammoet
