Kunstwerk als herinnering
aan aanslag Apeldoorn
spectrum 6
Zaterdag 10 april 2010
De Amsterdams-Veluwse
glaskunstenaar Menno Jonker
werkt aan een herdenkings
monument voor de slachtoffers
van de aanslag in Apeldoorn, op
Koninginnedag 2009. „De mens
is kwetsbaar, net als glas."
door Hemmy van Reenen
Het herdenkingsmonument
voor de slachtoffers van de
aanslag in Apeldoorn wordt
een stalen doos met daarin
glazen ballonnen.
Glaskunstenaar Menno Jonker heeft alle
onderdelen inmiddels klaar, nu is de tijd
gekomen om het kunstwerk in elkaar te
zetten. Hij loopt door atelier Van Tette
rode in Amsterdam, waar het kunstwerk
in elkaar gezet wordt. Geassembleerd, heet
dat met een mooi woord. Van Tetterode
is, samen met Royal Leerdam, de bekend
ste glas werkplaats van Nederland. De glas
ovens branden hier 24 uur per etmaal.
Kunstenaars komen bij Van Tetterode hun
glas blazen. Menno Jonker (1968) is ge
vraagd het 'Herinneringsmonument 30
april 2009' te maken. De gemeente
Apeldoorn heeft zijn kunstwerk gekozen
uit een aantal proefontwerpen van ver
schillende kunstenaars.
Menno Jonker woont deels in Amsterdam
en deels in Tongeren, bij Epe, waar hij al
een paar jaar een tweede huis heeft.
Hij was in Marokko, vorig jaar op Konin
ginnedag, toen Karst Tates met zijn zwarte
Suzuki als een projectiel door de haag toe
schouwers schoot en daajrbij zeven niets
vermoedende mensen doodde.
„Ik kreeg in Marokko een sms dat er een
aanslag was geweest in Apeldoorn", vertelt
de kunstenaar. „'Zet je tv aan', werd me ge
zegd. Dan is de wereld opeens een dorpje
en zit je in Marokko de hele dag naar de
Nederlandse televisie te kijken via inter
net."
Menno Jonker staat internationaal in de be
langstelling. Het Corning Museum of Glass
(USA) heeft Jonker in 2001 uitgeroepen tot
een van de beste glaskunstenaars ter we
reld. Zijn werk is opgenomen in de collec
ties van het Gemeentemuseum Den Haag,
het Victoria and Albert Museum in Lon
den en het Musee des Arts Decoratifs -
Louvre in Parijs. Galeries in Zwitserland
en Italië verkopen zijn glaskunst.
Het is dus niet zo verwonderlijk dat Men
no Jonker werd uitgenodigd door de ge-
meente Apeldoorn een ontwerp te maken
Menno Jonker bij de maquette van de stalen doos waarin de glazen ballonnen komen.
foto Unai Risueno
voor het 'Herinnerings-monument
30 april 2009'. „De opdracht was heel vrij",
vertelt de glaskunstenaar. „Hij luidde: 'geef
verbeelding aan het gebeurde op 30 april
2009.' Ik heb gekozen voor glazen ballon
nen. Zeven witte ballonnen tussen twintig
gekleurde ballonnen, blauw. De witte bal
lonnen staan symbool voor de zeven
slachtoffers."
„Ik moest aan twee dingen denken", ver
telt Jonker, die graag filosofeert over le
vensvragen. „Ik dacht aan het herdenkings
monument 'De boom die alles zag' van
Herman Hertzberger bij de Bijlmer. En ik
dacht aan een jeugdherinnering van mij
zelf. Toen ik een jaar of 7 was, deed ik mee
aan een ballonnenwedstrijd op Koningin
nedag. Toen ik de ballon losliet, vloog hij
de eerste de beste boom in, terwijl alle an
dere ballonnen omhoog stegen. Een feeste
lijk moment veranderde in één keer in een
bittere teleurstelling. Een mens is kwets
baar."
Jonker: „Het glas in mijn kunstwerk is
sterk en kwetsbaar tegelijk. Glas is keihard
en duurzaam, maar glas is ook breekbaar.
Daarmee symboliseert glas de mens. Kei
hard en tegelijkertijd kwetsbaar."
De doos met ballonnen wordt afgesloten
met een 4 centimeter dikke, gelaagde glas
plaat, waarop twee tekstregels komen te
staan van de stadsdichter van Apeldoorn,
Willem Bierman. Die tekst mag nog niet
bekend worden, maar Jonker wil één de
tail kwijt: „Het woord zwart komt er in
voor. H,et is het enige woord dat verwijst
naar de pleger van de aanslag op 30 april
2009. Verder is het kunstwerk helemaal
een eerbetoon aan de slachtoffers. De tekst
en de diepere betekenis achter het kunst
werk hebben verschillende lagen en zijn
breder uit te leggen dan alleen maar deze
aanslag. Het kunstwerk zet aan tot den
ken, over de kwetsbaarheid van de mens."
De aanslag van vorig jaar heeft voor Jon
ker onontkoombaar aangetoond hoe we
zenlijk het is dat mensen belangstelling
hebben voor elkaar. De samenhang tussen
de ballonnen in het kunstwerk, zegt iets
over hoe we in het leven moeten staan. De
ballonnen zitten straks vacuüm getrokken
in het kunstwerk, onlosmakelijk met el
kaar verbonden. Jonker: „Tegenwoordig
zijn we allemaal individualist. Geld is voor
veel mensen waar het om draait in het le
ven. De ratio bepaalt hoe we geld kunnen
verdienen en stuurt ons leven. Gevoel is
ondergeschikt geraakt. Ik vind dat een ver
keerde ontwikkeling. We moeten de men
selijke verhoudingen in het oog houden.
Weet je waarom Karst Tates tot zijn daad
kon komen? Omdat hij eenzaam was. De
mensen om hem heen pikten zijn signalen
niet op. Hij schijnt zijn aanslag van 30
april zelfs aangekondigd te hebben, maar
mensen interesseerden zich niet voor
hem. Als we meer sociale cohesie zouden
hebben, meer gevoel voor elkaar, dan zou
zo'n aanslag misschien niet gebeurd zijn."
Kunst kan helpen bij het creëren van een
veilige leefwereld, vindt Menno Jonker.
„Het is aangetoond dat een omgeving
waar zorg aan besteed wordt, waar het net
jes is, waar veel natuur is, waar mooie ge
bouwen staan, waar kunstwerken de straat
versieren, door mensen ervaren wordt als
een veilige omgeving waar ze graag willen
zijn. Ik hoop dat mijn monument een func
tie heeft voor de nabestaanden van de
slachtoffers en voor de omgeving van de
Naald in Apeldoorn."
Koningin Beatrix onthult het glasmonument
van Menno Jonker op 29 april in Apeldoorn.
Het komt te staan vlakbij de Naald, waar de
dodenrit van Karst Tates eindigde na de aan
slag op de koninklijke familie.
reageren?
spectrum@wegener.nl
