De betekenis voorbij
io sen
De opstanding
Hoewel Pasen het
belangrijkste christe
lijke feest is, weten
steeds minder Ne
derlanders waar het
voor staat. „De
vruchtbaarheid van
de paashaas, dat
vind ik te plat."
Als Pasen en Pesach op dezelfde dag vallen.
zaterdag 3 april 2010
i. Na de sabbat, toen de
ochtend van de eerste
dag van de week
gloorde, kwam Maria
uit Magdala met de
andere Maria naar het
graf kijken.
2. Plotseling begon de
aarde hevig'te beven
want een engel van de
Heer daalde af uit de
hemel, liep naar het
graf, rolde de steen weg
en ging erop zitten.
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
3. Hij lichtte als een
bliksem en zijn Meding
was wit als sneeuw.
4. De bewakers beefden
van angst en vielen als
dood neer.
5. De engel richtte zich
tot de vrouwen en zei:
'Wees niet bang, ik
weet dat jullie Jezus, de
gekruisigde, zoeken.
6. Hij is niet hier, hij is
immers opgestaan,
zoals hij gezegd heeft.
Kijk maar, dat is de
plaats waar hij gelegen
heeft.
door Joost Bosman
Paasnacht 2009, ergens
in Rusland. De ortho
doxe kerk stroomt lang
zaam vol onder de
klanken van het kleine
koortje en de voorzing
ende geestelijke. Hun a-capella-
zang vermengd zich tot een huive
ringwekkend zuivere harmonie.
De gelovigen staan in een lange rij
om hun koelitsj, een paascakeje, te
laten zegenen door de pope. Wie
rook en kaarsenwalm vermengen
zich, de lucht is zwanger van mys
tiek. De spanning bouwt zich op
naarmate het middennachterlijk
uur nadert, het gezang zwelt aan.
In de ogen van de gelovigen staan
hoop en verwachting te lezen. Ze
slaan devoot hun kruisen en bui
gen onophoudelijk. Tegen twaalf
uur schrijdt de metropoliet (het
hoofd van de kerkprovincie) met
zijn gevolg van priesters en koor
knapen door de iconostase naar
voren, door het middenpad de
kerk uit. Om middernacht klinkt
klokgelui en schalt de stem van de
metropoliet: 'Christus is verrezen!'
Waarop de inmiddels afgeladen
kerk antwoordt: 'Christus is waar
lijk verrezen!' De paasdienst zal
twee dagen lang doorgaan, de kerk
is doorlopend tjokvol met diep ge
lovigen.
Kom daar in Nederland maar eens
om. Afgelopen donderdag publi
ceerde het marketingbureau
NAW-plus uit Barneveld traditiege
trouw de cijfers over de kennis
van Pasen onder Nederlanders.
Meer dan de helft (53 procent)
weet niet eens meer dat Pasen een
religieus feest is (vorig jaar was dat
nog 45 procent). Dat Jezus uit de
dood is herrezen, is onbekend bij
twee derde van de ondervraagden.
De belangrijkste associatie die ze
hebben met Pasen is een extra
vrije dag, familiebezoek en het be
gin van de lente.
Desondanks wil driekwart van de
respondenten tweede paasdag niet
inruilen voor een andere vrije dag
tijdens bijvoorbeeld de ramadan,
de islamitische vastentijd, die
meestal in het najaar plaatsvindt.
Volgens hoogleraar cultuurgeschie
denis van de religiositeit Peter Nis
sen past de afname van de kennis
over Pasen in de algehele 'margina
lisering van het christelijke ver
haal'. „Jongeren krijgen het paas-
verhaal niet meer mee in hun rug
zakje, waardoor de betekenis van
Pasen hun niet meer bekend is. Zo
ontstaat er religieus analfabetis
me", zegt Nissen.
Dat kerst daarentegen nog wel
leeft in Nederland, heeft te maken
met de boodschap, aldus de hoog
leraar. Bij de geboorte van een
kind kan iedereen zich iets voor
stellen. Nissen: „Terwijl de paas-
boodschap over dood en opstan
ding veel moeilijker te begrijpen
is. Voor kerst hoef je niet in het ge
loof te delen, maar Pasen is niet
Tos' verkrijgbaar. Je kunt er geen
seculiere betekenis aan geven."
Dat in niet-Westerse landen het
'Kijk eens naar Afrika.
Daar wordt Pasen heel
uitbundig gevierd'
Toevallig vallen dit jaar
het christelijke en jood
se paasfeest (Pesach) sa
men. Door de eeuwen
heen was dat wel anders, weet ra-
bijn in ruste Awraham Soeten-
dorp.
De kerkvaders zorgden er altijd
zorgvuldig voor, dat beide niet
op dezelfde dagen plaatsvonden,
ter onderscheiding van het chris
telijke Pasen. „Door miscalcula
ties van de maanstand, ging het
dan ook wel eens mis", vertelt
Soetendorp. Het doet hem goed,
dat het samenvallen van beide
feesten inmiddels voor geen van
beide kanten nog een probleem
is.
Natuurlijk, het joodse Pesach is
voor Soetendorp het 'oerfeest',
waarbij wordt herdacht dat het
volk van Israël uit het Egypte
wordt geleid, weg van de farao,
de 'oervijand', die de joden in sla
vernij had gehouden.
Over Pasen heeft voor de joden
door de eeuwen heen overigens
wel een grauwsluier gehangen,
met name Goede Vrijdag. Het is
immers de dag dat de joden
Christus vermoordden, zo stel
den velen, en dus verhevigden ze
op Goede Vrijdag de jodenvervol
ging-
Niet in de laatste plaats door het
het zogenoemde bloedsprookje:
om de matzes (zuurdesembro
den die tijdens Pesach worden ge
geten) te bereiden, stalen joden
bloed van christelijke jongetjes
die de puberteit nog niet bereikt
paasfeest nog wel autenthiek
wordt beleefd, heeft volgens Nis
sen verschillende oorzaken. „In de
Oosters-orthodoxe kerk leeft veel
sterker het besef dat Pasen de kern
is van het geloof De secularisering
is er veel minder ver doorge
voerd." Mogelijk heeft het ook te
maken met welvaartsverdeling:
hoe groter hun voorspoed, hoe
minder mensen waarde hechten
aan het (paas)evangelie. „In het
Westen gaan we daarom op twee
de paasdag liever naar de meubel
boulevard om onze welvaart te ver
zilveren. Maar kijk eens naar Afri
ka. Daar wordt Pasen heel uitbun
dig gevierd, omdat de dood er veel
reëler is. De paasboodschap dat de
dood is overwonnen, wordt er
daarom veel steviger omarmd."
De vraag resteert of de verdwijnen
de kennis van Pasen een gemis is.
Nissen vindt van wel. „Allereerst
om culturele redenen. Als je het
paasverhaal niet meer kent, be
grijp je veel westerse schilderkunst
en muziek ook niet. Veel daarvan
is immers geënt op bijbelverhalen.
Maar ook om religieuze redenen
vind ik het jammer. De boodschap
dat God het menselijk leven niet
loslaat en de overwinning van de
dood is hoopvol. Je moet Pasen
niet beperken tot het begin van de
lente en de vruchtbaarheid van de
paashaas. Dat vind ik te plat."
hadden. Om aan dat bloed te ko
men, moest een rituele moord
worden gepleegd. Soetendorp:
„In die zin heeft Pasen een wran
ge bijsmaak voor joden. Maar ge
lukkig hoort het nu grotendeels
tot het verleden."
Om de verzoening tussen joden
en christenen te benadrukken,
haalt Soetendorp de Joods-Duitse
filosoof Martin Buber (1878-1965)
aan: „Hij zei: 'Jezus is mijn groot
ste joodse broeder.' Ik zeg Buber
dat van harte na."
