3 spectrum
Zaterdag 20 maart 2010
Monogram
van de Mid
delburgse
Commercie
Compagnie.
Driehoeks-
handel: han
delsgoede
ren van de
Republiek
naar Afrika,
slaven naar
Zuid-Ameri-
ka, handels
goederen
naar Europa.
Een drie-
hoeksreis
duurde ge
middeld 18
maanden.
voor het verlengen van het handelsmonopolie van
de WIC verder af en wordt de roep om vrijhandel
steeds luider. In 1730 geven de Staten-Generaal ge
hoor aan de oproep. Grote delen van de West-Afri
kaanse kust worden voor particuliere handelaren vrij
gegeven en vier jaar later wordt het octrooi van de
WIC definitief opgeheven. Vanaf dat moment ont
staat de vrijhandel.
Vooral Zeeuwse rederijen, gevestigd te Vlissingen en
Middelburg, richten zich in de daaropvolgende de
cennia op de slavenhandel. Daarbij speelt de in 1720
opgerichte Middelburgse Commercie Compagnie
(MCC) een toonaangevende rol. Gedurende de twee
de helft van de 18e eeuw rust deze handelsorganisa
tie maar liefst 113 slavenschepen uit en is sprake van
een echte slavencompagnie. Ook in Vlissingen zijn
meerdere rederijen actief. Sommige van deze firma's
hebben slechts één schip in de vaart. Andere meerde
re. Zo rust het Vlissingse handelshuis Jan Swart 8c
zoon in de loop der tijd twaalf verschillende sla
venschepen uit die tezamen 63 slavenreizen maken.
Andere belangrijke Vlissingse slavenhandelaren zijn
Ian van der Woordt en Abraham en Adriaan Kroef.
Deze drie kooplieden organiseren zeventig driehoeks-
reizen, waarmee ongeveer 21.000 slaven uit Afrika
worden vervoerd.
Aan het eind van de 18e eeuw neemt de weerstand
tegen de slavenhandel toe. Vooral in Engeland is een
sterke abolitionistenbeweging opgekomen die er in
1807 in slaagt om de slavenhandel te verbieden.
Door middel van verdragen weten de Engelsen ande
re Europese landen te bewegen om het Britse voor
beeld te volgen. Op 13 augustus 1814 vaardigt Willem
I een Koninklijk Besluit uit waarin de slavenhandel
wordt verboden. Toch zou het nog tot 1863 duren
voordat de slavernij feitelijk wordt afgeschaft.
Uit de verzamelde gegevens over de slavenhandel
blijkt dat de Zeeuwen de Nederlandse slavenhandel
in de 18e eeuw domineren. Maar liefst 70 procent
van de Nederlandse slavenhalers heeft een Zeeuwse
thuishaven. Van de naar schatting 600.000 slaven
die in totaal door Nederlandse schepen zijn ver
voerd, zijn er op dit moment ongeveer 587.500 getra
ceerd. Daarvan hebben de Zeeuwen gedurende de
17e en 18e eeuw 268.500 slaven met compagniesche
pen, lorrendraaiers en vrijhandelaren vervoerd. Dat
is 45,7 procent.
Verder blijkt uit onderzoek dat de i8e-eeuwse winst
marges van de slavenhandel betrekkelijk laag zijn ge
weest. Toch zijn de Zeeuwen er niet mee gestopt. In
tegendeel, en daar moet een verklaring voor zijn.
Met de huidige Stand van onderzoek is een bevredi
gend antwoord op die vraag nog niet mogelijk.
Want goed inzicht in de Zeeuwse slavenhandel zal
een diepgaande studie vereisen.
Toch is een voorzichtige verklaring hier op zijn
plaats. Een factor die zeker een rol heeft: gespeeld is
de economische achteruitgang van het Zeeuwse ge
west die zich halverwege de 17e eeuw heeft ingezet.
Daarnaast hebben Zeeuwen van oudsher grote belan
gen in West-Indië. Een flink aantal Zeeuwse kooplie
den heeft bijvoorbeeld plantages in bezit en zij zijn
afhankelijk van slaven.
Bovendien ontstaat vanuit de slavenhandel een
'spin-off naar andere economische sectoren in de Re
publiek. Ook Zeeland kent een i8e-eeuwse nijver
heid voor de verwerking waar koloniale producten
en telt verschillende suikerraffinaderijen en meerde
re cacaomolens. Van de landelijke i8e-eeuwse cacao-
verwerking is maar liefst 63 procent in Zeeuwse han
den.
Dr. Ruud Paesie is maritiem historicus in Middelburg.
Zijn uitgebreide verslag over de Zeeuwse slavenhandel
zal binnenkort in Zeeland, het tijdschrift van het Konink
lijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, verschij-
Kaurieschel-
pen uit de
Maldiven en
17e-eeuwse
glaskralen
uit Middel
burg: ruil
middelen
bij de slaven
handel.
