281 boeken Een stoel is alles wat je nodig hebt Voor altijd staren naar de lege stoel naast je BOEKEN KORT Fantoom vrijdag 19 maart 2010 door Arie Storm Van literatuur kun je wel degelijk vrolijk worden. Dat is een con statering die misschien niet ie dereen direct met het werk van lacq Vogelaar in verband brengt, maar dat is niet terecht. Van het lezen van zijn nieuwste boek, Je zit niet alleen in je vel (ondertitel: Fictieve genres), knapt je hu meur danig op, zelfs in zo'n vreselijk opge fokte is-iedereen-wel-happyperiode als de Boekenweek. Vogelaars boek gaat écht over literatuur, op intelligente wijze en vanuit een impo nerende belezenheid. Het is overigens geen essaybundel, al wordt er vaak in geci teerd. Vogelaar omschrijft het boek zelf ah een hommage aan 'een bepaald soort lite ratuur, waarvoor niet het pedante parool geldt: pas op, er staat niet wat er staat'. Het is literatuur waar het precies gaat om wat er staat - en als het goed is staat er meer dan je op het eerste gezicht veron derstelt'. 'Literatuur vraagt altijd om méér.' Vogelaar richt zich in het eerste deel op een wel bijzonder specifiek type li teratuur: die waarin een meneer centraal staat. Een meneer en dus niet het verklein woord ervan, een meneertje, zoals Voge laar tot twee keer toe in een noot uitlegt. Door het klein te maken, zou je het bela chelijk maken en dat is niet de bedoeling. Meteen kan hier worden opgemerkt dat dit zo'n boek is waarbij je er goed aan doet de noten en appendices en alle ande re (schijnbare) zijpaden die worden inge slagen, werkelijk te lezen: ze horen er alle maal bij en de scherpe waarnemingen over literatuur en wat literatuur is, wor den je op alle verschillende plaatsen in dit boek met handenvol geleverd. Dit is een leesboek én een bladerboek, een boek waarin je aantekeningen maakt. En dat ter wijl je toch niet het gevoel hebt dat je zit te studeren, want Vogelaar schrijft helder en met een licht humoristische onder toon. Je zit niet alleen in je vel is ondanks al le ernst ervan een zonnig boek. De meneren - al dan niet met een naam achter dit meneer - die Vogelaar opvoert, komen uit romans en verhalen van Paul Een boek over boeken. Jacq Vogelaar maakt het buitengewoon leesbaar. 'Hoe vaak heeft trouwens een romanpersona ge echt zinnige gedachten?' v Valéry, Henri Michaux, Bertolt Brecht en Samuel Beckett, om maar wat bekendere namen te noemen, want er passeren ook tal van schrijvers de revue (veel Franse lite ratuur) die minder bekend zijn, maar die je prompt wel wilt lezen. Tot mijn vreugde wordt tevens ingegaan op de roman Me neer van lean-Philippe Toussaint. Mooi ci taat uit dat boek: 'Meer dan ooit was Me neer nu bezig met op een stoel zitten. Dat was alles wat hij van het leven vroeg, Me neer, een stoel'. Want dat is wat en passant duidelijk wordt uit de excursies van Voge laar in het fictieve genre waarin een me neer wordt opgevoerd: wat is dat nu eigen lijk, literatuur? In literatuur draait het, denk ik, niet zozeer om gebeurtenissen (geld verdienen, overspel, opgroeien) als wel om de reflectie erop, het denken, het verzinnen. Vogelaar, weer in een noot: 'Hoe vaak heeft trouwens een romanperso nage echt zinnige gedachten, ik bedoel een gedachtegang, geen wisecracks of citeerba re spreuken'. Het is zo, Vogelaar heeft ge lijk, in nogal wat romans wordt nooit nage dacht. Na het bijzonder aanstekelijke eerste deel over het genre van de menerenroman (om het zo maar te noemen) volgt een midden stuk over grofweg gezegd autobiografische geschriften en het al dan niet fictieve karak ter daarvan. Het boek wordt afgerond door een deel over wat Vogelaar het genre van de 'pilroman' noemt, zeg maar: een micro roman, een roman in zo weinig mogelijk woorden. Vogelaar noemt onder andere het boek Centuria (uit 1979) van Giorgio Manganelli: 'Het omvat honderd romannetjes van één pagina, telkens over een zeker iemand, elke keer een andere heer.' Aan welk boek, on langs verschenen en met veel poeha uitge geven als was het een volstrekt origineel idee, doet ons dit toch denken? Maar goed, laten we niet weer in een somberheidsre flex schieten over het wel zeer schamele ni veau van nogal wat moderne Nederlandse literatuur - Vogelaar schreef een geweldig boek. Jacq Vogelaar - Je zit niet alleen in je vei Querido, 19,95 euro. UITVINDER Aan Marcel Möring is een uitvinder verloren ge gaan. In 'Alles wordt beter' heeft hij een reeks columns ge bundeld, waarin hij zijn erva ringen met apparaten en klus sen op humoristische wijze be schrijft. De rest van mijn leven bestaat nog steeds uit ijdele dromen over totaaloplossingen die alle andere oplossingen overbodig maken. Tegenwoordig krijgen die dromen de vorm van boe ken', schrijft hij. Misschien zou den meer schrijvers ook uitvin der moeten zijn. Q Marcel Möring - Alles wordt beter. Veen Magazines, 17,50 euro Schaakliefheb bers kunnen veel plezier bele ven aan 'Het paneel van Vlaan deren' van de Spaanse schrijver Arturo Pérez-Reverte. Die schreef'La Tabla des Flandes' al in de jaren negentig en de ro man werd toen ook in het Ne derlands vertaald. Uitgeverij Ka rakter heeft het boek opnieuw uitgebracht. Het is een spannend verhaal op basis van het schilderij 'Het schaakspel' van de Vlaamse vijf- tiende-eeuwse meester Pieter van Huys. Q Arturo Pérez-Reverte - Het pa neel van Vlaanderen. Vert. J. Scha- lekamp. Karakter, 19,90 euro Hoe bevrijdend kan het schrijven van een boek zijn? Deze vraag werpt Kees Verheul op bij de herziene en uitgebreide druk van 'Een jon gen met vier benen', waarin hij onder meer de pedoseksuele re latie beschrijft waarin hij als jongen belandde. Het boek, waarin Verheul zonder op smuk vertelt hoe hij aanvanke lijk argeloos in de relatie met meneer Prinsen verstrikt raakt, werd goed ontvangen. Bijna dertig jaar later is de houding tegenover pedoseksualiteit ver hard. In zijn nawoord noemt Verheul 'niets zo funest bij de benade ring van dit onderwerp als emo ties en moedwillige blindheid voor nuances'. Q) Kees Verheul - Een jongen met vier benen. Van Oorschot, 15 euro. Hel is een woord voor pijn die geen bestaansrecht heeft; je lijdt aan een afwezigheid, je snakt met hart en huid naar wat er eerst nog was. Wat afgesneden is dringt zich bedrieglijk op, je strekt je armen blind naar de verzaagde voet, een leegte, het verdwenen kind. Het is een naam voor wat zich voordoet in de zestien meter van de ziel: een spookbeeld snelt de doelmond in en doet alle verlies teniet, maakt alles goed. Anna Enquist (geb.1945) door Mario Molegraaf In het begin denk je: dit gaat nooit meer over. Hoe kun je verder met die lege stoel? Rouw is rauw, ik heb het zelf onder vonden, net als talloos veel miljoenen, maar het blijft het eenzaamste gevoel. Maanden, jaren, eeuwen la ter merk je, met schaamte bijna, het slijt. Bij Anna En- quist, bekend door haar ro mans en haar poëzie, is het ^BBS leed nog even hevig. Zomer 2001 werd haar dochter, 27, in Amsterdam overreden door een vrachtauto zonder dodehoekspiegel. Haar nieuwe dichtbundel Nieuws van ner gens staat weer in het teken van dit onge Anna Enquist JU gedichten luk. Ze schrijft ergens: 'Na zes jaar moet zelfs de taal van ge mis omgezet'. Maar van relati vering is geen sprake, kan geen sprake zijn, mag geen sprake zijn. Leven dat de literatuur splijt. Gedichten met zulke scherpe randen dat ook de criticus zich eraan snijdt. Want wat moet je zeggen over het werk van een vrouw die zichzelf ziet als 'de enige met alles kwijt' en die mensen zonder grote pijn verwijten maakt? Haar de les uit alle handboe ken voorhouden dat een goe de dichter met het kleinste woord het grootste gevoel weet op te roepen? Deze verzen zijn eenvoudig schril omdat ze schril moeten zijn. Neem Fantoom dat ein digt met een voetbalvergelijking, het straf schopgebied verplaatst naar de ziel. Ook in 1974 worden voetbal en de overleden dochter verbonden. Dat lijkt ongepast, bijna schokkend, zoiets ergs en banaals in één adem. Maar ze stelt haar eigen dichterswetten. Ze deed dat trouwens ook al vóór 2001, haar rampjaar. Haar poëzie diende toen even goed als therapie, met de bijbehorende grilligheid en heftigheid. De grens tussen voor en na is geen muur. Sterker nog, voor haar dochter stierf, was ze al afscheid aan het nemen. Bijvoorbeeld in Eindexamen, waarin de moeder het meisje met veel te genzin het huis ziet verlaten. Voor altijd ge doemd tot het staren naar de lege stoel naast haar. Anna Enquist - Nieuws van nergens. De Arbeiderspers, 60 pag., 16,95 euro.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2010 | | pagina 30