io orang-oetans
Willie Smits, ecoloog
De orang-oetan
vrijdag 19 maart 2010
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
Willie Smits is in
1957 geboren in
Beuningen (bij
Nijmegen). Hij
is in Wageningen gepromo
veerd als regenwoudecoloog.
In 1980 bezocht hij voor het
eerst Indonesië, waar hij in al
le opzichten zijn hart heeft
verloren. Hij heeft er zijn
vrouw gevonden, zijn kinde
ren zijn er geboren en hij leer
de er zijn grote passie kennen:
vechten voor de orang-oetan,
de grote rode mensaap.
Willie Smits is bij toeval een
beschermer van orang-oetan
geworden. Het is begonnen in
1989 met een babyaapje dat
hij in Balikpapan op een vuil
nishoop vond. In 1991 richtte
hij BOS op, de Borneo Oran
gutan Survival Foundation.
Sindsdien heeft hij meer dan
duizend primaten uit kooien
bevrijd of van hun kettingen
verlost.
Smits beleeft niet enkel vreug
de aan zijn liefde voor de
orang-oetan. Hij is enkele ke
ren ernstig ziek geweest en hij
heeft - naar eigen zeggen - de
dood in de ogen gekeken. Ook
is Smits maandenlang geterro
riseerd om zijn werk. Vooral
zijn opvatting dat de palmolie
maatschappijen, bijvoorbeeld
Sinar Mas, de grootste verant
woordelijkheid dragen voor
de ontbossing van Borneo -
en daarmee de leefruimte van
de orang-oetan vermindert -
heeft hem enkele machtige te
genstanders opgeleverd.
Smits woont met zijn gezin in
Noord-Sulawesi. Als man van
de wereld is hij echter veel on
derweg. Zo bezocht hij eerder
deze maand nog Nederland
en de VS. In de VS heeft hij
gesproken met medewerkers
van Barack Obama. De Ameri
kaanse president bezoekt de
komende dagen Indonesië,
waar hij als kind enkele jaren
heeft gewoond. Naar verluidt
wil Obama een fors bedrag
aan Indonesië geven voor her-
bossing. Smits is daarbij om
zijn expertise gevraagd.
De orang-oetanman Willie Smits met twee orang-oetans. foto GPD
De orang-oetan, Maleis voor bos-mens, is
een van de vier mensapen. Zo'n 12 mil
joenjaar geleden deelden mensen en
orang-oetan dezelfde voorouder. Nog
steeds is 97 procent van het DNA iden
tiek.
De orang-oetan leeft op Sumatra en Bor
neo, in verschillende subsoorten. Naar
schatting leven er nog zo'n 25.000 rode
mensapen in het wild. „Nog maar één
voetbalstadion vol", zegt Smits.
Tellingen moeten altijd met slagen om de
arm bezien worden. Dat komt doordat de
orang-oetan hoog in bomen leeft, weinig
geluid maakt en dus snel over het hoofd
wordt gezien. Nesten tellen is een alterna
tief, maar de dieren bouwen soms wel
twee nesten op een dag en slapen er zel
den langer dan een week in.
Hun intelligentie kan moeilijk worden over
schat. Zo heeft hij in zijn hoofd een 'driedi
mensionale routekaart' en herkent hij ze
ker honderd verschillende vruchteh en hun
effect.
Er zijn orang-oetans die de verdovende
werking van een plant gebruiken bij pijn.
Het opmerkelijkste is echter hun vermo
gen om in het gezicht of de houding van
mens of mede-mensaap de geringste ver
andering te herkennen. Zelfs een miniem
fronsje wordt op waarde geschat.
Smits kende een jonge orang-oetan die in
eens aanhalig werd als hij had besloten
om te vertrekken. Alsof het dier de gedach
te wist te deduceren uit een minieme ver
andering van de lichaamshouding of de
stand van het hoofd. De orang-oetans zijn
vreselijk sterk - de kracht van hun armen
is zeven maal zo groot dan bij ons men
sen - maar agressief zijn ze zelden. Daar
door worden ze in Indonesië vaak als huis
dier gebruikt. Er zijn stuitende voorbeel
den van rokende, drinkende en seksueel
misbruikte dieren. Willie Smits benadrukt
steeds dat hij geen primatoloog is. Hij be
studeert de orang-oetans niet wetenschap
pelijk, wil ze slechts begrijpen. Smits
noemt orang-oetans onbaatzuchtig. Ze
komen op voor mensen en niet-verwante
soortgenoten zonder eigenbelang. Die vi
sie s/uit aan bij die in Empathie, het jong
ste boek van de primatoloog Frans de
Waal. De Waal stelt hierin dat inlevings
vermogen beduidend ouder is dan de men
selijke soort.
foto ACE