ERWETENSCHAPPER
9 spectrum
Zaterdag 13 maart 2010
eigen kind, ga je dan in God geloven?
„Ik ben niet gelovig, niet religieus. Ik denk
wel dat er nog veel is dat we niet begrij
pen, maar daar is voor mij geen God voor
nodig. De natuur is al wonderlijk genoeg.
Iemand aan wie ik uitlegde hoe een zwart
gat een deel van de ruimte met een ander
kan verbinden, riep direct: 'Reïncarnatie'.
Nee! Probeer het gevoel dat er veel meer is
dan we zien eens niet meteen te duiden in
die termen. Zo ver we kunnen zien, zit er
een prachtig systeem achter. Alles lijkt ver
klaarbaar, al weten we nog lang niet hoe
het precies in elkaar zit. Daar komen we
stap voor stap achter en dat is het mooie
van wetenschap. Het grote avontuur.
„Zo'n Charles Darwin die met een houten
schip over de wereld vaart en louter door
te kijken en na te denken dingen ontdekt
die we daarvóór nog niet wisten, dat is de
kern van onderzoek. In mijn vakgebied, de
quantumtheorie, weten we sinds kort ze
ker dat we van alles wat er aan materie-in
de ruimte is van 4 procent precies weten
wat het is en dus 96 procent niet weten.
Knap toch, dat we zo exact weten wat we
niet weten. Hoe meer je weet, hoe meer je
ook niet weet. Er komen zo veel vragen
bij. Bekende grap van natuurkundigen:
'Weet je wat het eerste geluid na de oer
knal was? Oeps!' Als detectives proberen
wij aan de hand van de brokstukken, die
letterlijk door het heelal slingeren, te re
construeren hoe de wereld er 13,7 miljard
jaar geleden uit zag."
U doet dat aan de hand van de snaartheorie.
Is die enigszins uit te leggen?
„De theorie gaat er van uit dat alles bestaat
uit piepkleine, trillende snaartjes, die de
kleinste fundamentele bouwstenen zijn
van het heelal. Zoals de snaar van een in
strument verschillende tonen voortbrengt,
kan dit snaartje veel verschillende deeltjes
voortbrengen, afhankelijk van de manier
waarop ze trillen. Het mooie van de theo
rie is dat hij twee andere theorieën vere
nigt, die van de zwaartekracht en de quan
tumtheorie, die uitgaat van kleine deeltjes
die uit het niets ontstaan, bijvoorbeeld als
je het licht aan doet. Ik besef dat mijn on
derzoek extreme sports is. Een zoektocht
naar de kleinste deeltjes bij de hoogste
energie. Maar het zou wel eens kunnen
kloppen, dat maakt het enorm spannend."
Even heel plat: wat hebben we d'r an?
„Dat vroegen mensen ook in het begin
van de elektriciteit. Inmiddels zit in een
mobieltje meer kennis en techniek dan er
werd gebruikt bij de lancering van de eer
ste Apollo. Momenteel is zo'n 50 procent
van alle industrie gebaseerd op de wetten
van de quantumtheorie. De wetenschap
kan je overal raken. Het is gevaarlijk te zeg
gen dat iets geen toepassing heeft. Belang
rijk ook is dat een volgend voorbeeld in de
blinde hoek kan zitten. Er zitten altijd ver
rassende aspecten in de wetenschap."
Uit het recente IPCC-klimaatrapport, waar
nu onderzoek naar zal worden gedaan, blijkt
dat de wetenschap er ook wel eens naast zit.
„De wetenschap wordt steeds ingewikkel
der, daarmee groeit ook de vraag naar kwa
liteitscontrole. Dat er fouten zijn ontdekt
in het klimaatrapport, wil niet zeggen dat
het onderzoek dat er aan ten grondslag ligt
niet deugt. Er ligt wel de vraag of het on
derzoek goed is georganiseerd. En: waar
eindigt wetenschap en begint activisme?
De wereld wordt ingewikkelder, er is daar
door steeds meer behoefte aan kennis. Te
gelijk zijn mensen kritischer, twijfelen eer
der. Wetenschappers kunnen niet meer
zeggen: ik ken de uitkomst van de som,
maar ik vertel het niet en vanaf het bordes
zwaai ik naar het volk. De wetenschap
staat middenin de maatschappij en leeft in
een glazen huis, de hele wereld kijkt mee.
Ze zal nog nadrukkelijker verantwoording
moeten afleggen en helder moeten maken
hoe men tot de kennis is gekomen."
U kunt zich nog wel op feestjes vertonen, na
de recente kritiek?
„Voor de grap zei iemand pas: 'Zo, nu zijn
jullie aan de beurt'. Het zijn krassen aan de
buitenkant, maar die kunnen worden ver
holpen. Ik heb een groot vertrouwen in de
kwaliteit van het binnenwerk."
En anders wordt u alsnog schilder.
„Ik denk te weten dat daar niet mijn grote
talent ligt."
Maar misschien ligt daar wel uw hart?
„Mijn moeder, mijn grootste fan, zegt al
tijd: 'Doe waar je jezelf thuis bij voelt.' Ze
vraagt ook vaak of de wetenschap echt iets
voor mij is. Tja, waar voel je je het meeste
bij thuis? Achterafis het vaak datgene wat
je het beste kunt. Daar word je doorgaans
ook het gelukkigst van."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Robbert Dijkgraaf
Getrouwd met schrijfster Pia
de Jong. Drie kinderen (van
9, 11 en 13 jaar).
Geboren: op 24 januari 1960
in Ridderkerk.
1972-1978: Gymnasium
Erasmianum, Rotterdam.
1978-1982: Studie natuur
kunde en wiskunde Universi
teit Utrecht (cum laude).
1989: Doctoraat Theoreti
sche fysica (cum laude).
1992: Hoogleraar mathema
tische fysica Universiteit van
Amsterdam.
2003: Spinozaprijs Neder
landse Organisatie voor We
tenschappelijk Onderzoek
(NWO).
2008-heden: President Ko
ninklijke Nederlandse Akade-
mie voor Wetenschappen.
(KNAW).
