Afstandelijk gaat
over in intiem
i6|boeken
Ti
Troelstra onder het eikenhouten kruis van Christus
vrijdag 12 maart 2010
Een prachtig geconstrueerde roman
met personages van vlees en bloed.
Oscar van den Boogaard levert met
Meer dan een minnaar voorbeeldig
werk af.
door Arie Storm
Het is misschien een
raar compliment,
maar het moet toch
worden gegeven: de
nieuwe roman van
Oscar van den Boogaard, Meer dan
een minnaar, zit goed in elkaar. Ei
genlijk zou elke roman een vernuf
tige constructie moeten hebben,
maar tegenwoordig is dat nog zel
den het geval.
Er wordt geleidelijk in de stof, in
de materie van dit boek, afgedaald.
In de openingsalinea verwijderen
we ons eerst nog van de aarde:
'Laat ik beginnen met goed nieuws
voor alle mensen die aan hun fami
lie ten onder gaan. Ik heb ergens ge
lezen dat voor een astronaut de aar
de eruitziet als een gelukzalige bol
die vreedzaam in de kosmos
zweeft. Het geluid dat uit de diepte
opstijgt, zou klinken als een sierlij
ke Weense wals. Van buiten de
dampkring gezien geen glimp van
ongelukkige vaders, moeders en
kinderen'. En dan keren we alsnog
terug naar die aarde vol ongelukki
ge vaders, moeders en kinderen,
maar dan met de kennis - en nog
li iets van het gevoel van distantie
waarvoor die eerste zinnen hebben
gezorgd - in ons achterhoofd.
De tweede alinea begint zakelijk:
'Terug naar het jaar 1987'. En sfeer
vol: 'Begin maart was Sint-Mar-
tens-Latem nog steeds bedekt met
een dikke laag ijzel. Hier en daar
waren bomen afgeknapt en dreven
plakkaten ijs over de kronkelende
Leie'. We worden in staat gesteld er
van te genieten, slechts door ernaar
1 te kijken. We zijn nog nergens bij
betrokken geraakt. Van den Boog
aard schrijft ouderwets prachtig,
vooral het begin van zijn roman is
een genot om te lezen.
Een Vlaams dorpje voor welgestel-
den, Sint-Martens-Latem, wordt op
geroepen, enkele bewoners ervan,
de natuur die er is, de mooie hui
zen die er staan, de golfbaan. De ro-
Oscar van den Boogaard.
man wekt een beetje dat tintelende
gevoel op dat Marjolijn Februari
ook bij vlagen weet te creëren in
haar succesroman uit 2008, De lite
raire kring. Maar haar roman zit
schematisch in elkaar, het is heel
snel duidelijk wie de slechte men
sen zijn. Van den Boogaard is wat
dat betreft een subtielere schrijver.
Van den Boogaard pakt uit met het
decor, de sfeer, met stemmingen,
maar uiteindelijk zet hij levende
de verwikkelingen in deze roman
zich toespitsen op deze personages
en hun betrekkingen. Op een gege
ven moment ritselt het van de ge
heimen. En Van den Boogaard
heeft enkele flinke verrassingen in
petto.
Langzaam wordt ook toegewerkt
naar de oplossing van de titel, want
wie is hier nu eigenlijk precies
meer dan een minnaar? Het is het
personage dat het einde van de ro- 1
man niet levend zal halen, kan wor
den verklapt. Zo'n beetje alles
blijkt om hem te hebben gedraaid,
maar het noodlot heeft hij geen
halt weten toe te roepen. Alles in
deze roman voert naar een, zoals
achteraf kan worden begrepen, on
afwendbaar einde. En daar springt
de vernuftigheid van de construc
tie weer in het oog.
Eveneens wordt aan het slot duide
lijk wie die 'ik' eigenlijk is uit de
eerste zin van de roman. Wie dus
de 'ik' is die het verhaal vertelt. Hij
doet dat op een tegelijkertijd afstan
delijke en intieme wijze. Kortom:
hij doet dat op een toon die alleen
de echte romanschrijver beheerst.
Oscar van den Boogaard - Meer
dan een minnaar. De Bezige Bij,
18,90 euro.
personages neer, mensen van vlees
en bloed, zou je bijna zeggen, met
wie je meeleeft, zonder storend ge
kunsteld aandoend maatschappe
lijk engagement. Van den Boogaard
is geen schrijver die zich afzet te
gen misstanden waar iedereen zich
al tegen afzet, zijn visie is origineel.
In Meer dan een minnaar draait het
om het gezinnetje bestaande uit va
der Noël, moeder Regina en de
15-jarige zoon August. En om hun
buren Rudolf en Elsie Bouvy. Er is
sprake van een verschil in klasse.
Noël draagt zorg voor de conditie
van de gazons op de golfbaan en is
een autochtone inwoner van dit
dorp. Rudolf is psychiater-seksuo-
loog en is pas in het dorp in een
kast van een huis getrokken. Een
villa die hij zelf heeft laten bou
wen, toen Sint-Martens-Latem al
een soort reservaat voor rijke lui
was geworden. Het is duidelijk dat
foto Michiel Hendryckx
Q Piet Hagen - Politicus
uit hartstocht. Biogra
fie van Pieter Jelles
Troelstra.
De Arbeiderspers,
39,95 euro.
Piet Hagen Politicus uit hartstocht
Btagrtjif wn Pieier ,Vi'« Troclirw
door John Jansen van Galen
1 oen vijfjaar geleden Aukje
Holtrops biografie van Sjouk-
je Bokma de Boer, alias Nyn-
ke van Hichtum, auteur van het be
roemde kinderboek AJke's tiental,
verscheen, leek mij dat sneu voor
Piet Hagen. Die werkte toen al jaren
aan een levensbeschrijving van Pie
ter Jelles Troelstra, de eerste echtge
noot van de kinderboekenschrijfster,
van wie hij scheidde. Werd hier niet
veel gras voor Hagens voeten wegge
maaid? Maar nu zijn biografie van
Troelstra is uitgekomen, blijkt het an
dersom te zijn. Hij deed namelijk
een ontdekking die goud waard is
voor een biograaf (en het zeker voor
Holtrop was geweest): in het archief
van een school in het Berner Ober
land vond hij in 2006 niet minder
dan 133 van liefde of ten minste van
diepe gevoelens getuigende brieven
van Sjoukje aan ene Paul Geheeb.
Hij was theoloog en pedagoog op de
kostschool in Duitsland waar hun
zoon Jelle het onderwijs volgde. In
de loop van vier jaar schreef ze hem
zeshonderd kantjes waarin ze hevig
met de schoolleider ('Mijn lieve, lie
ve jongen') dweept en hem steeds
raad vraagt en al haar hartsgeheimen
toevertrouwt. Die vondst werpt een
nieuw licht op de echtscheiding van
de Troelstra's. Wel heeft hij het, toen
zij in Duitsland aan het kuren was,
met de dienstbode aangelegd, maar
uit deze correspondentie blijkt dat
zij haar toevlucht toen geestelijk al el
ders zocht.
Troelstra (1860-1930) was ongetwij
feld een gecompliceerd karakter.
Fries, jurist en advocaat, dichter,
medeoprichter en politiek leider van
de Sociaal-Democratische Arbeiders
partij, fractievoorzitter in de Tweede
Kamer, hoofdredacteur van Het
Volk. Ook nog directeur van een ver
zekeringsmaatschappij, die hij van
zijn vader had geërfd en die hem in
staat stelde zich aan zijn socialis
tische missie te wijden (al kwam hij
altijd geld tekort en moest hij dan be
delen bij de rijke houthandelaar en
partijgenoot Wibaut).
Hagen schetst Troelstra als een be
hendig politicus, gericht op mogelij
ke hervormingen, soms meedogen
loos voor tegenstanders, vooral in
zijn eigen partij. Maar altijd bleef
voor hem het perspectief schemeren
van een socialistisch heilsrijk, de da
geraad der mensheid, te bereiken
door revolutie. Hij was een man van
de parlementaire praktijk, maar zag
zich als drager van 'het zware eiken
houten kruis van Christus' voor 'het
vertrapte arbeidersvolk' als de Mozes
die dit volk leidde op weg naar het
beloofde land, 'dat hij zelf niet zou
aanschouwen.
Die tweeslachtigheid verklaart zijn
drie grote zwakke momenten: tij
dens de spoorwegstaking van 1903,
tijdens de kabinetsformatie van 1912
(toen hij drie ministerszetels eiste en
ze afwees toen hij ze krijgen kon) en
tijdens zijn roemruchte 'revolutiepo
ging' van november 1918 (toen hij
zich in de stemming van het volk
'vergiste'). Steeds staat hij tussen kal
me hervormingsgezindheid en een
revolutionaire heroïek in. Hagen
weet na zeven jaar studie nagenoeg
alles van Troelstra en hij schreef het
in een nuchtere, onopgesmukte
(soms te afstandelijke) stijl op.