Een onbevlekte ontvangenis
ióI boeken
Wi
Griekse mythologie of niet, Pfeijffer schreef een onzinboek
zaterdag 6 maart 2010
door Arie Storm
llja Leonard Pfeijffer
- Harde feiten
De Arbeiderspers,
17,95 euro.
ederom heeft llja Leonard
Pfeijffer een onzinboek
gepubliceerd. Eraan voor
af gingen onder andere een quasi-
wijsgerig fietsboek, De filosofie van
de heuvel, een lollig boek over virtue
le realiteit, Second Life, met als diepte
punt wel Het grote baggerboek. Wél
weer bij vlagen aardige dichtbundels,
maar daar tegenover staat een onzin-
bloemlezing die hij samenstelde met
thrillerrecensent Gert Jan de Vries:
500 gedichten die iedereen gelezen
moet hebben. Met Harde feiten, zijn
nieuwste, presenteert hij ons liefst
honderd romans tegelijk; geen van
de romans telt meer dan vijfhonderd
woorden. Opschepperig wordt be
weerd dat het geen prozagedichten
of experimentele verhalen zijn,
'maar volwaardige vertellingen met
een kop en een staart'. Dat is helaas
niet waar. Nog afgezien van het feit
dat dit idee verre van origineel is -
denk aan onder meer de miniro-
mans van wijlen Adriaan Jaeggi in
zijn boek Luxeproblemen - bij Pfeijf
fer is van romans geen sprake. Het
betreft hier gewoon kleine verhaal
tjes. Of zelfs dat nog niet eens; in ver
reweg de meeste gevallen is sprake
van een soort flauwe moppen.
Wat te denken van 'de roman' Zelf
portret van de dichter op negenender-
tigjarige leeftijdDie luidt in zijn ge
heel zo: 'Gewoon. Maandag. Lekker
treurig. Verder niets'. Dit komt heel
erg dicht in de buurt van die ook al
zo vervelende six word stories.
Ernest Hemingway begon ermee
('For sale: baby shoes, never worn')
en het idee wordt inmiddels uitge
molken door de de serieuze litera
tuur hatende Nightwriters. En nu be
gint Pfeijffer er dus ook al mee. Daar
bij presteert hij zelfs voor een six
word story wel erg onder de maat.
Een roman heeft lengte nodig en er
moet toch echt iets van ontwikke
ling in zitten.
Als we alleen naar de titels van de
stukjes in Harde feiten kijken, zien
we al dat we niet met romans te ma
ken hebben. Synopsis heet een ver
haaltje bijvoorbeeld. Of Literaire
non-fictie.
Maar goed, laten we verder niet
moeilijk doen, in welk genre we de
tekstjes van Harde feiten ook onder
brengen, het is gewoon troep.
Anekdotetjes, piepkleine sprookjes,
geintjes. Ideetjesproza. Gebracht met
veel poeha.
En dan heb je altijd wel een bijgoo-
chem die zegt dat het boek zo knap
is opgebouwd, omdat het begint met
het verhaal Aanvang en bijna eindigt
met het verhaal Zes duiten. Een proto
typisch kerstverhaal; zo zijn we het
hele jaar rond. Je ziet ook dat hij op
zogenaamd prikkelende wijze ver
wijst naar bestaande literaire mis
standen. Een stukje heet bijvoor
beeld Maestro Rawie en ontrafelt de
in haat overgaande vriendschap van
de dichters Jean Pierre Rawie en
Driek van Wissen. Over Rawie: 'O,
onberispelijke bohémien aan wiens
horlogeketting zovele snakkende
maagden uit de provincie zich reeds
hebben verhangen!' Ziet u het alle
maal voor u? En de verwijzingen
naar de Griekse mythologie zijn in
de verhaaltjes evenmin te missen.
Maar weerzinwekkend flauw blijft
het.
In een kleine gemeenschap van zes Spaanse nonnen doet een vondeling
zijn intrede. Auteur Panos Karnezis laat de spanning onder de vrouwen
langzaam oplopen. De orde is een subtiele en knappe roman.
iM~
WÊÊSÊiM
Silhouet van het Spaanse nonnenklooster Dominicas de la Encarnaci.
foto Alfredo Aldai/EPA
door Alle Lansu
De Griek Panos Karnezis
(1967) emigreerde be
gin jaren negentig naar
Engeland, volgde daar
een universitaire studie in creative
writing en debuteerde in 2002 bij
de gerenommeerde uitgever Jona
than Cape met zijn in het Engels ge
schreven verhalenbundel Kleine
schandalen.
In negentien verhalen vergrootte
Karnezis een Grieks dorp uit tot
een magisch-realistisch universum
a la het Macondo van Gabriel. Gar
cia Marquez. Ook in de romans die
volgden, De doolhof (2004) en Het
verjaardagsfeest (2007), wist hij zijn
personages mythische proporties te
geven en de romanwerkelijkheid in
een magisch licht te zetten.
Zijn nieuwe roman, De orde, opent
met een wonderbaarlijke gebeurte
nis die in zijn eerdere werk niet
misstaan zou hebben. Voor de
poort van een klooster in een volko
men verlaten deel van de Andalusi-
sche sierra wordt op een dag een
baby in een koffer aangetroffen. De
moeder-overste beschouwt de von
deling als een geschenk van God en
staat erop de baby persoonlijk on
der haar hoede te nemen. Al snel
doet Karnezis de achtergrond uit
de doeken van haar obsessieve zorg-
drift: voordat ze het klooster in
ging, heeft ze een abortus onder
gaan, waarna haar minnaar overzee
aan tyfus is gestorven. In haar bele
ving heeft God haar met de komst
van het kind eindelijk vergiffenis
verleend voor haar zonde, 'een mi
raculeuze beloning voor al die ja
ren dat ze oprecht wroeging ge
voeld had'. Dat ze het kind laat do
pen onder de naam Renato, 'hij die
opnieuw geboren is', is illustratief
Karnezis verstopt zijn
terloopse aanwijzingen
in het verhaal
i Panos Karnezis - De orde. Verta
ling Marijke van der Meer. Atlas,
19,90 euro.
De orde is zo'n roman die je na le
zing doet verzuchten: als ik nóg be
ter had opgelet, had ik het kunnen
weten. Pas bij herlezing van de cru
ciale passages zie je hoe intelligent
Karnezis zijn terloopse aanwijzin
gen in het verhaal heeft verstopt.
Hoe knap de detectiveachtige plot
ook in elkaar steekt, als liefhebber
van Karnezis bleef ik enigszins te
leurgesteld achter. Niet alleen om
dat de roman meer belooft dan hij
uiteindelijk waarmaakt, maar voor
al omdat het magisch-realistische
dat zijn eerdere werk zo betove
rend maakte, hier alleen nog bij vla
gen aanwezig is. Het is alsof de
Griek Karnezis een degelijke Britse
auteur aan het worden is die het
contact met de mediterrane magie
aan het verliezen is. Als ik zijn En
gelse uitgever was, zou ik hem,
voor zijn eigen bestwil, een tijdje
verbannen naar zijn moederland.
voor haar religieuze waan.
Tegelijkertijd is het tekenend voor
de ironie van de verteller dat de
moeder-overste het wonder niet
kan 'bewijzen' zonder haar gehei
me zonde openbaar te maken. Een
dergelijke bekentenis tegenover de
bisschop, die uiteindelijk moet be
slissen of het kind in het klooster
dan wel in een weeshuis zal op
groeien, zou tot haar verbanning
uit de orde leiden.
'Hen die God wil vernietigen, drijft
hij eerst tot waanzin', luidt de omi
neuze openingszin van de roman.
De orde is dan ook deels het verhaal
van de voortschrijdende obsessie
van de moeder-overste met het
kind, dat steeds meer het middel
punt van haar universum wordt.
Nadat zij en het kind zijn aangeval
len door de zwerfhonden die één
van de nonnen onder haar hoede
heeft, besluit ze onverbiddelijk tot
het vergiftigen van de dieren, tot
ontzetting van haar medezusters.
In "zuster Ana, een ambitieuze non
die dolgraag de leiding van het
klooster op zich zou nemen, vindt
ze een tegenstander die al even ob
sessief is als zijzelf. Die beklaagt
zich bij de bisschop dat de moe
der-overste haar verstand heeft ver
loren en door de duivel wordt beze
ten. Zij is het ook die in de tuin
van het klooster een bebloede lap
vindt en bloedsporen aantreft op
een verlaten zolder.
Karnezis, die het verhaal in het kal
me ritme van het kloosterleven be
gonnen is, laat de spanning binnen
deze kleine gemeenschap van zes
nonnen langzaam oplopen. Subtiel
werkt hij toe naar de prozaïsche
toedracht van de wonderbaarlijke
gebeurtenissen.
