io verkiezingen
Het
<3
<9
ID
(9
O
m
9)
Cj
f4
Op 3 maart zijn de verkie
zingen voor de gemeente
raad. Wie mogen er
stemmen, wat is in
hemelsnaam een griffier
en waarom is het rode
potlood terug van
weggeweest? De antwoor
den zijn vervat in het
ABC van de gemeente
raad.
ft
vrijdag 26 februari 2010
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
ABC van de
llochtonen
Niet-Nederlanders mogen ook
stemmen voor de gemeente
raad. Voorwaarde is wel dat ze
18 jaar of ouder zijn en minimaal vijf jaar le
gaal in Nederland wonen. Aan verkiezingen
voor het parlement, de provincie of Europa
mogen alleen mensen met de Nederlandse
nationaliteit meedoen.
lanco
Blanco stemmen mag ook bij de
gemeenteraadsverkiezingen.
Een blanco stem wordt wel mee
geteld bij het bepalen van de opkomst,
maar telt niet mee voor de uitslag. Daar
voor worden alleen de geldige stemmen (al
le stemmen minus de ongeldige en blanco
stemmen) geteld.
ollege
Het college van burgemeester en
wethouders vormt het dagelijks
bestuut van de gemeente. Zij
zijn ook verantwoordelijk voor het uitvoe
ren van landelijke regelingen. Het minimu
maantal wethouders is twee, het maximum
is negen (fulltime). In de Gemeentewet is
vastgelegd hoeveel wethouders een gemeen
te mag aanstellen.
ualisme
In 2002 werd het dualisme inge
voerd in het lokaal bestuur. Dat
I betekent dat er een duidelijke
scheiding is tussen de taken en bevoegdhe
den van de gemeenteraad en die van het
college van burgemeester en wethouders.
Wethouders zijn sindsdien geen lid meer
van de gemeenteraad, maar worden nog
wel gekozen door de raadsleden.
ed
Bij zijn benoeming moet ieder
raadslid een eed of belofte afleg
gen. Dat geldt zowel voor de
nieuwkomers als voor degenen die op
nieuw gekozen zijn. Het raadslid zweert of
belooft dat hij zijn plichten 'naar eer en ge
weten' zal vervullen. De eed wordt afgeslo
ten met 'zo waarlijk helpe mij God almach
tig'. De belofte wordt afgelegd met de woor
den 'dat beloof ik'.
ractievoorzitters
De fractievoorzitters van de ge
meenteraad vormen samen met
de burgemeester het presidium.
In dit reguliere overleg wordt gesproken
over de werkzaamheden van de gemeente
raad en de verschillende raadscommissies.
In vertrouwelijkheid wordt vaak ook nog ge
sproken over zaken die met de openbare or
de en veiligheid te maken hebben.
riffier
De griffier (m/v) is de secretaris
van de gemeenteraad en onder
steunt de raadsleden bij hun
werk. Samen met de medewerkers van de
griffie bereidt hij de vergaderingen voor,
zorgt hij voor de stukken en de verslagleg
ging van de vergaderingen.
erindeling
In 396 gemeenten wordt op 3
maart een nieuwe gemeente
raad gekozen. In 29 gemeenten
zijn, vanwege een gemeentelijke herinde
ling, pas later dit jaar verkiezingen, op 24
november om precies te zijn. Dat is onder
meer het geval in Oss, dat per 1 januari Lith
annexeert. Op 18 november 2009 zijn ook
door Tom Vos en René van der Lee
al verkiezingen geweest in zes nieuwe herin-
delingsgemeenten.
achter staat, krijgt een motie politieke bete
kenis. Burgemeester en wethouders zijn
niet verplicht een aangenomen motie uit te
voeren. Als ze dat niet doen, ontstaat er een
nieuwe politieke situatie, waarin de raad bij
voorbeeld een motie van afkeuring of treur
nis kan aannemen. Een motie van treurnis
is een ernstige waarschuwing voor een wet
houder, een motie van afkeuring gaat nog
een stapje verder en bij een motie van wan
trouwen weet de wethouder dat hij zijn bie
zen kan pakken.
estor
Het raadslid met de meeste
dienstjaren is de nestor van de
I raad. Vaak is deze plaatsvervan
gend voorzitter van de gemeenteraad. De
burgemeester is de voorzitter van de ge
meenteraad. Nestor was een vorst uit de
Griekse oudheid, die alom werd gerespec
teerd vanwege zijn wijze woorden en ge
dachten. Op hoge leeftijd trok hij ook nog
ten strijde.
nspraak
In veel gemeenten zijn de laatste
jaren verschillende pogingen on
dernomen om de burger meer
bij het bestuur te betrekken. Het vergroten
van de inspraakmogelijkheid is er daar één
van. In de meeste gemeenten is het spreek
recht beperkt tot commissievergaderingen.
pkomst
De opkomst bij de gemeente
raadsverkiezingen is altijd lager
I dan bij verkiezingen voor de
Tweede Kamer. In 2006 kwam 58,6 procent
van de kiesgerechtigden stemmen. In 1978
werd de hoogste opkomst geregistreerd
(73,7 procent), in 2002 de laagste (57,7 pro
cent).
argon
Het komt nog al te vaak voor:
wie gekozen wordt in de ge
meenteraad, spreekt een half
jaar later een taal die doorspekt is van amb
telijk jargon. Een gemiddeld raadslid moet
heel wat rapporten en notities lezen en bij
velen heeft dat ook invloed op de spreek
taal. Op een kwaaie dag hoor je zo'n raads
lid dan opeens pleiten voor 'een stukje flan
kerend beleid'.
otlood
Nederland kan geen dag meer
zonder computers, maar op 3
I maart wordt weer gewoon met
een rood potlood gestemd. Dat is omdat de
staatssecretaris van Binnenlandse Zaken de
stemmachines in de ban heeft gedaan. Ze
zouden te fraudegevoelig zijn. Het stem
men met het potlood betekent dat in de
meeste plaatsen de uitslag pas tegen midder
nacht - of nóg later - bekend zal zijn.
indidatenlijst
Politieke partijen bepalen groten
deels zelf wie namens de partij
I in de gemeenteraad terecht
komt. De kandidatenlijst wordt meestal op
voordracht van het bestuur of een commis
sie opgesteld, waarna de leden de lijst be
krachtigen. De kandidatenlijst wordt door
de partij ingediend bij het centraal stembu
reau. In de volgorde waarin de kandidaten
op de lijst staan, komen ze vervolgens in de
gemeenteraad terecht. Tenzij een lager ge
plaatste kandidaat voldoende voorkeurstem
men verzamelt.
uerulant
Vrijwel iedere gemeenteraad
kent er wel één (of heeft er één
I gekend). Meestal zitten ze in de
oppositie, vaak ook zijn het eenlingen. Al
tijd gooien ze roet in de besluitvormingsma
chine die een gemeenteraad zou kunnen
zijn. Met ellenlange, doorgaans onnavolgba
re betogen zorgen ze er voor dat de bode
van het gemeentehuis pas na middernacht
het licht kan uitdoen.
ijstduwer
De lijsttrekker staat bovenaan de
lijst, de lijstduwer onderaan. Net
als bij landelijke verkiezingen
gaat het dan vaak om lokaal bekende men
sen die zelf niet gekozen willen worden,
maar wel extra stemmen kunnen trekken.
Een lijstduwer die toch voldoende voorkeur
stemmen haalt voor een zetel, mag toch be
danken voor de eer.
otie
Een motie is een mening of
verzoek vanuit de gemeente-
P raad, gericht aan burgemeester
en wethouders. Pas als er een meerderheid
horbecke
Staatsman Johan Rudolph Thor-
becke was in 1848 de architect
I van de nieuwe Grondwet. Min
der bekend, maar ook belangrijk, was dat
Thorbecke in 1851 aan de wieg stond van de
Gemeentewet. Dat werd de standaard voor
de huidige organisatie van gemeenten. Met
de gemeenteraad, gekozen door de inwo
ners, als hoogste orgaan.
itzendwethouder
Ze komen en gaan, wethouders.
En door een bestuurscrisis kan
I een gemeente helemaal zonder
komen te zitten. Een trend van de afgelo
pen jaren: huur een tijdelijke wethouder in.
Er zijn zelfs al bureautjes waar deze uitzend-
wethouders te boeken zijn.
rouwen
Ook in de lokale politiek zijn
vrouwen in de minderheid. Bij
I de raadsverkiezingen van 2006
steeg het aantal gekozen vrouwen naar 26
procent. In 2002 was dat nog 24 procent.
Van alle wethouders was in 2008 18 procent
vrouw.
De Wet waardering onroerende
zaken (WOZ), landelijk inge-
I voerd in 1997, is voor lokale over
heden van levensbelang. Gemeenten mo
gen op grond van deze wet belasting heffen
op onroerende zaken zoals huizen en be
drijfspanden, de zogeheten onroerende-
zaakbelasting (ozb). De door de gemeente
vast te stellen waarde van een woning of be
drijfspand bepaalt de hoogte van de belas
ting.
-factor
Zonder de juiste uitstraling is
een politicus in deze door de
media overheerste maatschappij
nergens. Een gemeenteraadslid kan inhou
delijk nog zo sterk zijn, als hij de X-factor
mist, betekent dat een ernstige handicap.
ouTube
Een beetje raadslid of wethou
der voert tegenwoordig campag
ne met filmpjes op YouTube,
zijn eigen weblog en Twitter. De tijd dat je
kon volstaan met het huis-aan-huis versprei
den van een foldertje met het verkiezings
programma, ligt ver achter ons.
aadscommissie
Voordat onderwerpen aan de ge
meenteraad ter besluitvorming
I worden voorgelegd, komen ze
meestal eerst aan de orde in raadscommis
sies, met vertegenwoordigers uit de gemeen
teraad, vaak aangevuld met burgerleden.
Als er nog veel vragen zijn over een onder
werp, kan de raadscommissie deze behande
len en bespreken.
etels
Het aantal zetels van de gemeen
teraad hangt af van het inwoner-
I tal van de gemeente. Het aantal
raadsleden is altijd oneven. Gemeenten
met meer dan 200.000 inwoners tellen
45 raadsleden, gemeenten met minder
dan 3000 inwoners tellen 9 raadsle
den.
temmachine
Een stemmachine is een compu
ter waarmee je digitaal je stem
I kunt uitbrengen. Tot 2007 werd
de stemmachine massaal ingezet tijdens de
gemeenteraadsverkiezingen. Maar ze raak
ten uit de gratie toen bleek dat ze makkelijk
te manipuleren waren: een van de weinige
digitale revoluties die mislukt zijn. Het rode
potlood is terug van weggeweest.
