iólboeken
Het kan niet,
maar bij Verhelst kan het!
W:
Mallemolen van zelfverbetering Gesprekken op een begraafplaats
BOEKEN KORT
vrijdag 12 februari 2010
Veel gereis door tijd en ruimte, om
dan hartstochtelijk te verlangen naar
een thuis. Peter Verhelst beloont in
i Huis van de aanrakingen de lezer niet
voor de moeite.
door Arie Storm
Vijfjaar geleden verscheen de vorige
roman van Peter Verhelst, Zwerm.
Daar was weinig chocola van te ma
ken. We moesten maar gewoon de
vólgende roman van hem afwachten, conclu
deerde ik indertijd, en dan zou vermoedelijk al
les weer van voren af aan beginnen: de bewon
dering én de ergernis.
I" Die nieuwe roman is nu net verschenen: Huis
van de Aanrakingen. Geërgerd heb ik me niet,
van bewondering was ook niet zo veel sprake
meer, eerder had ik last van enige vermoeid
heid. Er zit weinig ontwikkeling in het schrij
verschap van Verhelst. Wederom moetje je bij
deze roman door een fors aantal bladzijden
ploeteren. Dit keer zijn het er 'slechts' net even
meer dan driehonderd, zonder dat je als lezer
heel erg uitbundig wordt beloond. De stilisti
sche brille die Verhelst bij vlagen in eerdere ro
mans demonstreerde, heeft hem nu ook al in
de steek gelaten.
Laat ik maar even rustig enkele kenmerkende
zaken in deze roman aflopen, dan begrijpt ie
dereen wat voor een boek dit is.
Verhelst maakt weinig taalfouten. Het is treurig
gesteld als we een auteur daarmee moeten com
plimenteren, maar laat ik positief beginnen.
Op bladzijde 257 lezen we echter het volgende:
'De hele flank van de kloof is in de grot gedon
derd. Als het stof opgetrokken is, komt Yi's
hand tussen de keien door tevoorschijn en
daarna zijn arm'. Misschien is hier geen sprake
van een taalfout, maar over de tweede zin wil
ik toch opmerken dat stof niet optrekt, maar
gaat liggen. Kruitdampen trekken op. Het voor
deel van deze verschrijving was wel dat ik even
wakker schrok, want ik was net weer in een
1 verhaallijn beland die me soezerig maakte. Ik
wist zelfs even niet meer wie in vredesnaam
die Yi toch ook weer was.
Nu pakte ik het snel weer op: Yi is verliefd op
Ko Itten. Elke avond ontsteekt Yi een vuur op
dat zijn geliefde naar huis zal komen. Verhelst
Peter Verhelst.
last dan een stukje in
waarin hij het nodige
aan de verbeelding van
de lezer overlaat: 'Elke
nacht zal ze uit de rook
stappen, hem uit zijn kle
ren helpen en met hem
doen wat geliefden met
elkaar doen'. Tja.
Even terug naar een eer
dere passage. Op bladzijde 76 begint een nieuw
titelloos hoofdstuk als volgt: 'In Istanbul vin
den we geen kern'. Dat is een rare zin, want je
verwacht nog iets achter het woord kern, iets
om de zin begrijpelijker te maken. Kop, bijvoor
beeld, zodat het volgende ontstaat: 'In Istanbul
vinden we geen kernkop'. Dat zou ergens op
slaan.
Maar, moet daarbij worden gezegd, dat doet
Verhelst vaker, iets weglaten. We slaan een zin
over en lezen deze zin: 'De geuren van waterpij
pen, van kaneel, muskus en uitwerpselen'.
Hier missen we een werkwoord. Dat is een stijl
kenmerk van Verhelst, heel vaak schrijft hij zin
nen zonder een werkwoord. Daar roept hij
sfeer mee op. Ie waant je in Turkije.
foto Valerie Kuypers/GPD
Maar vergis je niet, bij Verhelst lopen landen,
steden en tijden vaak door elkaar. Een effect
dat hij bewust nastreeft, dat hij zelf ook zeer ge
slaagd vindt en ons hier en daar opzichtig on
der de neus wrijft: 'Het is volstrekt onzinnig
een man die opgegraven werd in Turkije te
zien opduiken in de ijldroom die New York is'.
Ja, het kan niet, maar bij Verhelst kan het! Dat
wil hij maar even zeggen. Het zou trouwens
verbazingwekkender zijn als New York in dit
geval géén ijldroom was, maar gewopn New
York. Maar dit terzijde.
Bij al dit gereis door tijd en ruimte verlang je
ook wel eens naar een thuis. Maar wat is dat?
Op bladzijde 76 wordt die kwestie prompt op
geworpen: 'Wat is thuis? Een verhaal met een
begin, een midden en op het eind de laatste
droom waar we ooit willen aanmeren'. En daar
eindigt het boek ook mee! Met zo'n thuis!
Waar de hoofdpersoon, of in elk geval iémand,
aankomt. Dat vind ik goed, want ook ik heb
een hekel aan reizen en ben altijd blij als het
achter de rug is.
Peter Verhelst - Huis van de Aanrakingen. Pro
metheus, 19,95 euro
In de reeks Sportklassie-
ken van De Arbeiderspers is
een boek verschenen dat met
recht in de serie thuishoort.
'De eenzaamheid van de lange-
afstandsloper' van Alan Sillitoe
(1928). De korte roman, versche
nen in 1959, is een erkend hoog
tepunt in de Engelse literatuur
van vorige eeuw. De ik-verteller
zit op een tuchtschool, waar
hardlopen wordt gezien als een
therapeutische bezigheid. Maar
hardlopen weet bij de verteller
het verzet tegen de maatschap
pij niet te breken. Vlak voordat
hij winnend de finish over kan
gaan, stapt hij uit de race.
Alan Sillitoe - De eenzaamheid
van de langeafstandsloper. Verta
ling Inge Pieters. Arbeiderspers,
17,95 euro (geb.)
Journalist Henk
Hofland kruipt al sinds 1975 we
kelijks in de huid van zijn alter
ego S. Montag. In zijn vaste ru
briek in NRC Handelsblad
schrijft hij-naar aanleiding van
een actuele gebeurtenis een be
spiegeling over de tijdgeest.
Zijn alle nieuwe technieken
wel zo'n zegen voor de mens
heid als wordt verondersteld?
Wat voedt toch het veranderen
de gedrag van zijn landgeno
ten? De ruime selectie van 360
pagina's, 'De kronieken van S.
Montag', voegt een hoofdstuk
toe aan de Nederlandse mentali
teitsgeschiedenis.
Q H.J.A. Hofland - De kronieken van
S. Montag. De Bezige Bij, 19,90
Wanda Reisel is voor haar
nieuwe boek dicht bij huis ge
bleven. In het huis waar ze in
haar jeugd heeft gewoond na
melijk. De schrijfster, bekend
van onder andere 'Witte liefde'
(Anna Bynsprijs 2007), groeide
op aan de Van Eeghenstraat in
Amsterdam. Een huis van 5 ver
diepingen, met 16 kamers en 26
vaste kasten. Reisel schetst een
portret van haar jeugd door de
lezer kamer voor kamer mee te
nemen door het huis.
O Wanda Reisel - Plattegrond van
een jeugd. Uitgeverij Contact,
16,95 euro (geb.)
Q Joost Heyink - Het ex
periment
Anthos, 280 pag.,
19,95 euro
door Mieske van Eek
ie zichzelf serieus
neemt, werkt aan
zijn geestelijk wel
zijn. De menselijke psyche is
een veelbelovende markt met
goedgelovigheid als belangrijk
ste troef Het mooiste is dat er
aan iedereen altijd wel wat te
verbeteren valt en zo volgt
cursus op cursus en training
op training. Een interessante
markt voor therapeuten en
cursusleiders, ook voor men
sen die het niet zo nauw ne
men met de ethiek. Maar dat
is allemaal niks voor Hella
Rooijakkers, reisconsulente
en levensgenieter en hoofd
persoon van de misdaadro
man Het experiment van Joost
Heyink. Een gezonde meid
van 32, die niets moet hebben
van psychologische rimram.
Haar therapie bestaat hooguit
uit lekker lui op de bank reis
gidsen lezen of in bad dobbe
ren. Haar vriend Berry laat
zich echter inpalmen door de
Sygma Foundation, een orga
nisatie die deelnemers gou
den bergen belooft als zij in
de mallemolen van de zelfver
betering stappen.
Sygma gaat uit van trouw aan
de organisatie en stelt de
groep boven het individu.
Berry is er diep van onder de
indruk en haalt Helga, on
danks haar weerzin, over een
kijkje te nemen bij Sygma.
Als een van de therapeuten
Helga uitkiest voor een experi
ment begint haar ergste nacht
merrie. Sygma blijkt een enge
sekte die uit is op controle,
macht en geld.
Het experiment is een span
nend en verontrustend boek.
Heyink (1946) die in 2008 de
buteerde met de thriller Proef
verlof is psycholoog, weet
waarover hij schrijft en heeft
zich grondig verdiept in de
markt van goedgelovigheid.
Q Uwe Timm -
Halfschaduw
Podium, 19,50
door Sonja de Jong
Al zijn leven lang is de
Duitse auteur Uwe
Timm (1940) gebiolo
geerd door het nazisme en de
oorlog. Al zijn boeken (onder
meer De ontdekking van de
curryworst en Rood) spelen
zich af tegen de achtergrond
van die periode in de jaren
dertig en veertig.
Ook het onlangs verschenen
Halfschaduw vormt daar geen
uitzondering op. Timm koos
ditmaal voor een bijzondere
vorm. Het boek is de weerga
ve van gesprekken tussen de
doden op het Invalidenfried-
hof in Berlijn, een begraaf
plaats waar zowel nazi's als
hun slachtoffers begraven lig
gen. Daartussen ligt ook Mar-
ga von Etzdorf die in 1931, am
per 23 jaar oud, als eerste
vrouw ter wereld solo van
Berlijn naar Tokio vloog.
Twee jaar later pleegde zij zelf
moord na een ongelukkige
landing in Syrië, waarbij zij
een inschattingsfout gemaakt
had.
Timm verweeft feiten en fic
tie en roept hiermee niet al
leen het verhaal van Von Etz
dorf, maar dat van heel Duits
land in die jaren tot leven.
Een 'grijze man' leidt de lezer
rond over de begraafplaats
die in de jaren van de Koude
Oorlog halfin het Oosten en
halfin het Westen lag, door
sneden door de Berlijnse
Muur.
Hij vertelt het verhaal van
Von Etzdorf en gaandeweg
mengen zich steeds meer
stemmen van de doden in
zijn woorden. Dat is even
wennen, telkens is een ande
re 'ik' aan het woord en onge
merkt wisselt het verhaalper
spectief telkens opnieuw.
Geen makkelijke, maar wel
boeiende en vooral meedo
genloos eerlijke literatuur.
