-[eerlijk, het geluid van
een knisperend
briefje van 25
II
Economie zonder geld
Pinbetalingen
woensdag 10 februari 2010
Binnen één jaar is het aantal betalingen met de pin-
kaart in Nederland gestegen van 33 procent in 2008
naar 38 procent nu. Currence, de merkeigenaar van
PIN, verwacht dat het aantal contante betalingen bin
nen drie jaar onder de 50 procent zal zakken. „Het
aantal pinbetalingen is in een stroomversnelling te
rechtgekomen", stelt woordvoerder Bob Coulooze
van Currence.
Uit een nog te publiceren onderzoek van Currence
blijkt een behoorlijke verschuiving in het betaalge
drag van de Nederlanders. Zo is het aantal, wat Cur
rence noemt 'fervente pinners' sinds 2007 gestegen
van 33 tot 45 procent nu.
Coulooze: „Ongeveer 80 procent van de bevolking be
taalt momenteel in meer of mindere mate met de
pin. Jaar op jaar zien we nieuwe records. Voor pin-
only, zoals Telfort dat invoert, lijkt het nog eventjes
te vroeg, maar er staat wel een hele stevige druk op
contant geld."
In de economische puinhoop Suriname is 'hosselen' voor
de gewone man dé manier om te overleven: bijklussen,
vaak zonder dat er geld aan te pas komt. Wie weinig geld
heeft, neemt zijn toevlucht tot ruilhandel, ooit de moeder
aller handel.
De prehistorische ruilhandel is op diverse fronten bezig
aan een come-back, daarbij opmerkelijk genoeg geholpen
door het hypermoderne internet als 'marktplaats' en 'ad
ministratiekantoor'. Ook het rijke Westen kent talrijke al
ternatieve systemen voor een lokale ruileconomie.
In Nederland zijn ongeveer tachtig Lets-kringen actief.
Lets betekent Lokaal Economisch Transactie Systeem. Zij
omzeilen de fiscus door diensten en producten te ruilen
waarvan de waarde vantevoren is bepaald. Op die manier
kan een lid van een kring bijvoorbeeld krediet verdienen
door iemands belastingaangifte te verzorgen en de zo ver
diende 'punten' uitgeven aan appeltaarten die een ander
lid bakt.
In Amsterdam heeft de bekendste Lets-kring van Neder
land, Noppes, vijfhonderd leden. De digitalisering maakt
het verrekenen van kredieten binnen een kring alleen
maar eenvoudiger.
Een ander verschijnsel is regiogeld. In Duitsland is het op
een tiental plaatsen mogelijk kleine plaatselijke winke
liers te steunen in hun strijd om te overleven tegenover de
grote winkelketens. Dat gebeurt door waardebonnen die
alleen bij lokale winkels te besteden zijn.
Daarnaast is er het 'barteren', waarvan ook in Nederland
voorbeelden bestaan (Bartering, TradeXchange Nederland,
Qoin - ook gericht op regio's - en YourTrade). Barteren
stamt uit Zwitserland, waar bedrijven tijdens de economi
sche crisis na de beurskrach van 1929 de handen ineen
sloegen en binnen 'barters' diensten en producten met ge
sloten beurzen gingen ruilen.
De oudste 'barter' is de Zwitserse WIR Wirtschaftsring,
met tegenwoordig 80.000 mkb-leden. Geschat wordt dat
er in de wereld 750 barters actief zijn, die samen 200 mil
jard euro omzetten.
C3-bedrijfsnetwerken - in Zuid-Amerika getest door de
Utrechtse ontwikkelingsorganisatie Social Trade Organisa
tion - gaan een stapje verder dan de 'barters'. Via aanko
pen komt geld een netwerk binnen, dat weer ingezet
wordt om renteloos binnen het netwerk te kunnen inves
teren.
ikende
munt
De lol gaat er afin een samenleving zonder con
tant geld. Dat is de overtuiging van Gerard
Borst, onderzoeker geldcultuur bij het Geld-
museum in Utrecht.
„De ontwikkeling naar een cashloze samenleving is in vol
le gang en ik vind dat voor een groot deel te betreuren.
Geld is namelijk niet alleen een betaalmiddel, maar ook
emotie. Jaren geleden werkte ik op het land bij mijn opa.
Aan het eind van de week kreeg je een briefje van 25 gul
den, dat knisperde zo mooi. Die emotie raken we dus
kwijt."
De druk om steeds meer te pinnen is groot. Niet alleen
door de winkeliers die daarmee de greep in de kassa door
overvallers willen voorkomen, maar ook door de over
heid. Borst: „De overheid wil het liefst alles kunnen trace
ren en dat kan met pinbetalingen, niet als er contant
wordt afgerekend."
Het betalen met contant geld zal steeds ver
der afnemen, maar toch denkt Borst
dat een volledig contantloze samenle
ving niet mogelijk is. „Denk alleen
maar aan al het zwart geld dat er is. En als het contante
geld helemaal wordt afgeschaft, heb ik medelijden met
Dagobert Duck want in virtueel geld is het moeilijk
zwemmen."
Afgezien van de emotie van het spaarvarkentje waar af
en toe een klinkende euro in verdwijnt, ziet Borst ook
een praktisch probleem bij het verdwijnen van contante
betalingen: „Jongeren zijn dan nog maar één muisklik ver
wijderd van een hele hoop schulden."
Dat is ook de reden dat het Nationaal Instituut voor Bud
getvoorlichting (Nibud) kritisch is over het steeds meer
betalen met bijvoorbeeld de pinpas. „Het is belangrijk dat
mensen die moeilijk grip hebben op hun uitgaven, weten
wat ze hebben en wat ze kunnen uitgeven. Bij contant
geld zie je in je portemonnee wat je hebt", zegt Annema-
rie Koop van het Nibud. „We zijn niet star tegen nieuwe
ontwikkelingen, maar als er alleen virtueel geld is, veran
dert ook de financiële opvoeding. Nu kun je met contant
geld kinderen bewust maken van uitgaven, dus als het
geld zou verdwijnen moet daar ook iets op worden gevon
den."
