WK voetbal in FIFA-dwangbuis
spectrum 4
'In mijn land bepaalt de FIFA in plaats
van de overheid wat wel en niet mag'
Zaterdag 6 februari 2010
Een straathandelaar in Kaapstad verkoopt T-shirts. Tijdens het WK 2010 in Zuid-Afrika zullen deze kleine ondernemers echter ontbreken.
foto Mike Hutchings/CPD
Het is een charme van het
Afrikaanse voetbal: talloze
kleine neringdoenden met
hun kraampjes bij de sta
dions, soms met niet meer
dan een ongekoelde koelbox. Blikjes drin
ken, chakalaka (een scherp gekruide groen
te), idombolo (meelballen met vlees, vis of
zoetigheid) of een 'boerie roll': alles wordt
verkocht om zelf een boterham te hebben.
Maar tijdens het WK van komende zomer
in Zuid-Afrika ontbreken deze kleine on
dernemers. Het commerciële circus van de
wereldvoetbalbond FIFA veegt de stadions
en de straten eromheen schoon om er de
eigen sponsors een plaats te geven.
Tijdens het WK in Duitsland in 2006 keek
niemand ervan op dat binnen een door de
FIFA bepaalde ruimte alleen de zwaar beta
lende FIFA-sponsors iets mochten verko
pen. Maar onderweg naar die Duitse sta
dions vlogen de private initiatieven de
mensen om de oren. De ene na de andere
in zijn vet pruttelende braadworst werd
aangeboden in dit rijke, westerse land.
Dat zal in Zuid-Afrika niet gebeuren. De
FIFA-sponsors, grote jongens als Coca-Co
la, Buddweiser en Adidas, brengen miljar
den in het laatje en wensen geen concur
rentie. Niemand mag commercieel meelif
ten op het merk 'WK 2010', waarvoor zij
betalen om ermee vereenzelvigd te wor
den. De FIFA ziet daar, in samenwerking
met de Zuid-Afrikaanse regering, keihard
op toe.
Dat voor het eerst een groot evenement
als een WK voetbal naar het 'arme' Afrika
ging, is door de FIFA altijd verkocht als
emancipatie van een werelddeel, als nood
zakelijk. Maar voor wie denkt dat het voor
de bond ook-aanleiding is iets te doen aan
de grote armoede in dit welvarendste land
van het Afrikaans continent, is één gege
ven verhelderend: de FIFA denkt twee
keer zoveel geld aan het toernooi te verdie
nen als vier jaar eerder in Duitsland:
De wereldvoetbalbond FIFA bedeelde Zuid-Afrika met het WK 2010
en verkocht dat als 'emancipatie van een werelddeel'. Maar lokale,
kleine ondernemers moeten niet denken dat ze financieel profiteren
van het evenement. De FIFA regeert met ijzeren commerciële vuist.
door Hans Leber
3,4 miljard euro, waarvan 2,5 miljard aan
tv-rechten en bijna 1 miljard aan sponsor
bijdragen.
Alleen de FIFA en de sponsors mogen zich
in Zuid-Afrika afficheren met het WK.
Om dat veilig te stellen, nam de FIFA het
Zuid-Afrikaanse advocatenbureau
Adams&.Adams in de arm. Een eerste juri
dische testcase eindigde recent in een ecla
tante FIFA-overwinning. De grootschalige
onderneming Metcash bracht een lolly op
de markt onder de naam '2010 POPS',
waarop de Zuid-Afrikaanse vlag en een
voormalige WK-bal stonden afgebeeld.
Het kwam ze duur te staan.
In een verslag over de zaak waarschuwt
A&A-advocate Kelly Thompson anderen
die ook zonder contract met de FIFA geld
willen verdienen aan het WK: „Zij die zich
niet goed op de hoogte stellen van hun
rechtspositie, kunnen zichzelf terugvinden
in een lastige en niet erg plezierige situa
tie."
Metcash kon een advocaat betalen, maar
verkopers met hun ongekoelde koelboxen
uit de townships niet. Restauranthouders,
café-eigenaren en andere 'kleine lieden'
worden weggeblazen. Met behulp van spe
ciale, nieuwe wetten waarmee de
Zuid-Afrikaanse regering het allemaal mo
gelijk maakte.
De bescherming van FIFA-handel gaat ver,
heel ver. Wie een bed wil verhuren aan
WK-toeristen en ze een ontbijt wil bieden,
wordt pas op de officiële WK-sites ver
meld na het volgen van een cursus en het
ondertekenen van een contract met de
FIFA. Van de opbrengsten gaat 30 procent
naar het door de FIFA in de arm genomen
boekingsbureau.
De van origine Nederlandse Zuid-Afrikaan
Ivo Vegter, columnist bij internetkrant
The Daily Maverick, maakt zich er druk
om. „Als je de kleine handelaar weghaalt,
compenseer hem dan. Als cafés langs de
stadionroute niet mogen adverteren met
hun bier of binnen de FIFA-cirkels rond
de stadions niet eens open mogen, com-
penséér ze dan. Dat gebeurt niet. In mijn
land bepaalt de FIFA in plaats van de
Zuid-Afrikaanse overheid wat wel en niet
mag. Dat stuit me vooral tegen de borst.
Een regering moet haar burgers bescher
men en niet uitleveren aan de regels van
de FIFA, die er op uit is heel veel geld te
verdienen."
Vegter pleit voor een boycot van het WK.
Hij gaat zeifin cafés voetbal kijken, liefst
niet via de networks die de FIFA veel geld
opleveren. En hij koopt geen officieel
FIFA-petje. Dat zijn regering met een Spe
cial Measures Act de wettelijke basis creëer
de om de FIFA 'een staat binnen de staat'
te laten zijn, begrijpt hij niet. Het gaf de
minister van Handel de mogelijkheid het
WK als 'beschermd evenement' te betite
len en zo allerlei extra regels mogelijk te
maken.
Ook de macht van de FIFA gaat ver. In
Kaapstad leidde die tot de bouw van een
nieuw WK-stadion langs de kust, met op
de achtergrond de Tafelberg. Dat is ver
weg van de échte voetballiefhebbers, de
zwarte bevolking. Het stadion daar in de
buurt had gemakkelijk, en goedkoper, ver
bouwd kunnen worden. FIFA-president
Sepp Blatter wilde Afrika met het WK in
Zuid-Afrika terugbetalen voor de steun
aan zijn herverkiezing, maar dan wel een
WK zónder sloppenwijken op de achter
grond van de stadions, zoals in Kaapstad
het geval was.
Het nieuwe Green Point Stadium, voor
68.000 toeschouwers, krijgt na het WK
geen vaste bespeler. Geen voetbalclub en
geen onder de rijkere, blanke bevolking po
pulaire rugbyclub, heeft zulke bezoekers
aantallen. Het zal een 'witte olifant' blij
ken, een Afrikaanse term voor iets zinloos
dat ook nog eens heel duur is geweest.
De kaartverkoop voor het WK loopt over
al slecht, ook in Afrika. Opvallend is dat
het aantal in Zuid-Afrika verkochte tickets
voor de wedstrijden van de eigen ploeg,
Bafana Bafana, achterblijft bij de duels van
Engeland.
De FIFA gaf al 220.000 kaartjes weg, als 'ge
baar' zegt men, aan de arme bevolking. De
kans dat lege tribunes tijdens het WK voor
komen moeten worden door meer gratis
kaarten weg te geven, is groot.
De WK-stadions zijn klaar. De tienduizen
den werknemers zitten thuis, hun namen
vullen alweer de bakken bij de arbeidsbu
reaus. De hoop op economische groei, dat
het WK banen oplevert, dat de wijken ver
beteren en de persoonlijke levensstan
daard zal toenemen, leeft nog steeds in
Zuid-Afrika. Maar of de gewone Zuid-Afri-
kaan beter wordt van de FIFA, kan wor
den betwijfeld.
Ivo Vegter zal met zijn boycot weinigen
kunnen mobiliseren. Hij kreeg wel steun,
maar uit ongewenste hoek: van het ex
treem rechtse comité ANC Black Apart
heid 2010 World Cup. Dat boycot het WK
omdat het ANC, de politieke partij die met
Nelson Mandela aan het hoofd ontsproot
aan de vrijheidsbeweging van weleer, blan
ke Zuid-Afrikanen zou discrimineren.
Misschien is Vegters boycot helemaal niet
nodig. De officiële verwachting van het
aantal WK-bezoekers repte over de komst
van 289.000 overzeese bezoekers, 115.000
Zuid-Afrikaanse, 48.000 Afrikaanse en nog
eens 125.000 toeristen die niet specifiek
voor het WK zouden komen. Van die
bijna 600.000 verwachte gasten heeft zich
tot nu toe nog geen 10 procent gemeld.
reageren?
spectrum@wegener.nl
