spectrum 4
'Elke soort die
uitsterft, is een risico'
Zaterdag 30 januari 2010
Deze week is in Leiden het
Nederlands Centrum voor
Biodiversiteit (NCB) Naturalis
opgericht. Wat wil deze
organisatie bereiken?
Plantendeskundige Mare Sosef
(49), medeoprichter van dit
nieuwe instituut en hoofd van
het herbarium (de
plantencollectie) in Wageningen,
maakt duidelijk hoe belangrijk
het is te weten welke rol elk
organisme speelt.
door Peter de Jaeger
w
at beoogt NCB Natura
lis?
„De universiteiten van
Amsterdam, Leiden en
Wageningen willen sa
men met natuurhistorisch museum Natu
ralis 37 miljoen opgezette beesten en ge
droogde planten uit de verschillende collec
ties beheren. Over vijfjaar staat daarvoor
een apart, nieuw gebouw naast Naturalis,
waarbinnen die unieke databank over bio
diversiteit toegankelijker is en efficiënter
gebruikt wordt. Verder willen we die na
tuurhistorische collecties binnen deze 'aca
demische werkplaats' gebruiken voor we
tenschappelijk onderzoek naar de diversi
teit en de ontstaansgeschiedenis van het
leven op aarde. Die kennis en expertise wil
len we tenslotte ook uitdragen naar het
grote publiek, onder meer via onderwijs
naar middelbare scholen. Uiteindelijk wil
het instituut wereldfaam op het gebied
van onderzoek naar diversiteit in de na
tuur."
Waarom is biodiversiteit zo belangrijk?
„Die veelheid aan natuur is op verschillen
de manieren nuttig. Denk maar aan de
landbouw. Gewassen beter bestand maken
tegen droogte, of koeien en varkens meer
weerbaar tegen ziektes. Dat kan door krui
sing en veredeling met wilde rassen. Som
mige planten zijn onmisbaar omdat ze no
dig zijn om medicijnen mee te ontwikke
len. Een tropische kikker meer of minder
is misschien geen ramp. Het maakt wel
een groot verschil als nou net die kikker
dat ene medicijn tegen aids oplevert."
En wat betekent het voor de natuur zelf?
„Er is een bepaalde hoeveelheid aan ver
schillende soorten nodig om een balans te
behouden. Vooral het verdwijnen van sleu
telsoorten kan een waterval aan reacties
oproepen. Zo kan een bepaalde vlinder de
bestuiver zijn van een specifieke plant
Wanneer die vlinder uitsterft, verlies je te
gelijk die afhankelijke plant. Een ecosys
teem kan zonder problemen enkele soor
ten verliezen, maar op zeker moment
wordt een kritische grens bereikt en klapt
het geheel ineen. De natuur is bij dat punt
niet meer in staat het verlies te compense
ren. Wageningse ecologen doen onder
zoek naar dergelijke omslagpunten en kun
nen de expertise van NCB Naturalis daar
bij heel goed gebruiken."
Mare Sosef: „Er zijn echt levensgrote hiaten in onze kennis over de verscheidenheid."
Hebben alle soorten het recht te blijven be
staan?
„Zo zou ik het niet willen zeggen. Ik denk
dat we vooral moeten uitzoeken welke rol
een bepaalde soort speelt in het ecosys
teem. Van veel vogels, zoogdieren en ande
re aaibare soorten weten we dat inmiddels
wel. Die zijn meestal goed in kaart ge
bracht. Maar van de onopvallende, kleine
soorten weten we vrijwel niets. Daarom
brengt elke soort die uitsterft een mogelijk
risico met zich mee, omdat we simpelweg
niet weten wat die betekent voor het ge
heel. Dat geldt met name voor de tropen.
Er is zelfs weinig bekend over grote groe
pen planten en dieren die daar leven, laat
staan over kleine beestjes in de grond en
Countdown 2010
Het jaar 2010 is door de Verenigde Naties uit
geroepen tot het jaar van de biodiversiteit. Dit
jaar wordt de deadline bereikt die de interna
tionale gemeenschap zich in 1992 (Verdrag
inzake Biologische Diversiteit) stelde om de
achteruitgang van de biodiversiteit te stuiten.
Dit alles onder de noemer Countdown 2010.
Op de conferentie in oktober over biodiversi
teit in Japan wordt gekeken in hoeverre de
167 landen die het verdrag ondertekenden
daarin samen zijn geslaagd.
Volgens experts is er weinig van de goede be
doelingen terechtgekomen. Van de amfibieën
wordt 30 procent bedreigd met uitsterven,
van de zoogdieren en vogels respectievelijk
20 en 12 procent.
de functie van micro-organismen. Er zijn
echt levensgrote hiaten in onze kennis
over de verscheidenheid. Veel mensen rea
liseren zich dat niet. Dat gat willen we met
de oprichting van dit instituut kleiner ma
ken."
Hoe staat het met de biodiversiteit in Neder
land?
„In mijn ogen is die licht aan het verbete
ren. We klimmen uit een dal en gaan lang
zaam naar boven op een helling. Zo wordt
er door de overheid veel doelbewuster ge
keken naar allerlei natuurprojecten, zoals
nationale parken, Natura 2000-gebieden
en instelling van de Ecologische Hoofd
structuur. Er is veel meer aandacht voor na-
In Nederland is het internationale jaar van de
biodiversiteit op 28 januari geopend met een
congres en de oprichting van het Nederlands
Centrum voor Biodiversiteit Naturalis te Lei
den. De overheid pompt 30 miljoen euro in
dit nieuwe instituut.
Een van de eerste activiteiten van NCB Natura
lis om soortenrijkdom dichter bij de mensen
te brengen, is de Natuurwidget 2010. Deze
digitale scheurkalender geeft elke dag een
nieuwe foto van een plant of dier uit de Neder
landse natuur op je beeldscherm. De kalender
is gratis op www.soortenregister.nl of www.na-
turaiis.nl te downloaden. Andere activiteiten
dit jaar zijn op www.biodiversiteit.nl/2010 te
vinden.
foto Flip Franssen
tuur vergeleken met pakweg vijftig jaar ge
leden. Ook bij de consument Die is zich
bewust geworden van het belang van di
versiteit. Ook in het veld zien we een ver
betering. Zo zie je bijvoorbeeld weer veel
meer ooievaars en roofvogels. Er is decen
nialang veel tijd en geld in gestopt om de
leefomstandigheden van die vogels te ver
beteren, vooral door het gebruik van land
bouwgif aan banden te leggen. Die inspan
ning werpt nu zijn vruchten af Hopelijk
kunnen we dat over een aantal jaren ook
zeggen over het nieuwe Nederlands Cen
trum voor Biodiversiteit Naturalis."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Wat betekent biodiversiteit?
Het begrip biodiversiteit bestaat sinds de ja
ren tachtig, maar is pas goed ingeburgerd ge
raakt na de milieuconferentie in Rio de Janeiro
in 1992. Het gaat om de totale verscheiden
heid aan planten, dieren en micro-organis
men. Van de tientallen miljoenen soorten is
nog maar een fractie in kaart gebracht. Tege
lijk staat deze soortenrijkdom onder enorme
druk. Nog vóór een soort ontdekt en beschre
ven is, kan die al verdwenen zijn. Uitsterven
hoort echter bij de natuur. Zowat 90 procent
van alles wat ooit op aarde leefde, is uitgestor
ven door natuurlijke oorzaken, zoals klimaat
veranderingen, uitbarstingen van reuzenvulka-
nen of inslagen van asteroïden. Er zijn vijf van
die rampmomenten geweest. Nu wordt door
menselijke activiteit de vaart waarmee planten
en dieren verdwijnen duizend keer zo hoog
geschat dan het natuurlijk verloop. Op dit mo
ment sterven jaarlijks 3.000 tot 30.000 die
ren- en plantensoorten uit.
