spectrum IO
Medelijden
opzijzetten'
Gehandicapt
jmm
^Zaterdag 23 januari 2010
STANDPLAATS
door
Trix van Bennekom
Half december was ik een week
je in Amsterdam. Van de tro
pen naar sneeuw en tintelen
de vrieskou. Op de derde dag
ging ik naar Ikea. Ik had meubelstof en
een paar kleine dingetjes nodig. Op de
Antillen is dit soort winkels niet. Je kunt
wel spullen bestellen bij de dichtstbijzijn
de Ikea in Miami, maar het is natuurlijk
veel leuker om zelf te winkelen.
Met een tas vol spullen liep ik richting
uitgang. Zou ik hier koffiedrinken of in
de stad? Ik besloot: in de stad. Het volgen
de moment zag ik mezelf in een-flits
struikelen en op de grond vallen, waar
schijnlijk uitgegleden. Omstanders scho
ten te hulp en raapten mijn spullen bij
elkaar. Toegesnelde medewerkers van
Ikea namen me in een rolstoel mee naar
de EHBO-kamer.
Een uurtje later kwam ik, hangend over
de schouder van de taxichauffeur, terug
in het hotel waar de receptionist
zich over me ontfermde. Zal ik u
naar het ziekenhuis brengen? Dat
leek me niet nodig. Ik had een gro
te fles lokale aloë vera bij me, hét
middel op de Antillen bij kleine ver
wondingen, blauwe plekken en
lichte verstuikingen. Ik dacht dat
de combinatie van aloë en een dag
met het been omhoog wel genoeg
was.
Vanuit Bonaire maande mijn echt
genoot me medische hulp te zoe
ken, maar ik wilde de volgende dag
afwachten. De receptionist kwam
de dikker en blauw wordende voet
regelmatig inspecteren en keek
steeds bezorgder. Uiteindelijk zijn
we toch naar het ziekenhuis ge
gaan. Daar bleek dat de enkelban
den flink gescheurd waren.
Vier dagen later vloog ik als 'hulp
behoevende passagier' terug naar
huis. Terwijl ik op Schiphol in een
karretje voorbijzoefde, zag ik honderden
door de sneeuw gestrande passagiers op
de grond en op stoelen liggen. In het
vliegtuig gingen de krukken (het kunnen
wapens zijn) in een apart kastje. Ik was
zo blij en opgelucht toen Bonaire in
zicht kwam, maar het duurde nog wel
een uur voordat ik van boord kon. Hoe
de vliegtuigtrap af? Na veel overleg ben
ik in een soort draagstoel door drie ster
ke mannen naar beneden gedragen.
Sindsdien is een nieuwe wereld openge
gaan. Op de Antillen is geen regelgeving
die voorzieningen voor minder validen
verplicht stelt, ook niet voor openbare ge
bouwen. Dus zijn er bijna geen voorzie
ningen. De twee historische panden
waar de overheid vaak persconferenties
houdt, zijn slechts bereikbaar via hoge
trappen die naar de eerste verdieping lei
den. De praktijkruimte van de fysiothera
peut die me helpt bij de revalidatie, is
een van de weinige plekken met een rol-
stoelbaan. Daar heeft hij zelfs een certifi
caat voor gekregen. Op Bonaire zijn niet
veel stoepen en de trottoirs die er zijn,
hebben geen verlaging om er op bepaal
de plekken gemakkelijk op en af te gaan.
Tegels liggen vaak scheef en er zitten
overal gaten in.
Ik had werkelijk geen idee hoeveel hin
dernissen je op straat, in winkels en kan
toren tegenkomt. Ineens realiseerde ik
me dat je bijna nooit ouders met kinder-
of wandelwagens ziet. De enkelbrace,
een soort sok die dezelfde stevigheid
geeft als tape, moet uit de VS komen. Ik
heb er 23 dollar extra voor betaald, leve
ring binnen 14 werkdagen.
Een leerzame periode. Gelukkig kan ik,
zonder tegenslag, eind februari weer ge
woon lopen.
Volgende week, 27 januari, is het 65 jaar geleden dat het nazi-concentratiekamp
Auschwitz in het zuiden van Polen bevrijd werd door de Russen.
Nikolai Politanow nam als jonge Russische soldaat deel aan de bevrijding,
August Kowalczyk is een van weinige gevangenen die ooit uit het
vernietigingskamp wist te ontsnappen. Een tweeluik.
NNrre
door Oene van der Wal
Nikolai Politanow (81) spreekt moei
zaam over 27 januari 1945, de dag dat
hij als een van de eerste Russische sol
daten vernietigingskamp Auschwitz be
trad. Van de bevrijding van Auschwitz resteren in
zijn hoofd alleen nog flarden.
„Als ik aan Auschwitz denk, zie ik de beelden
voor me van de barakken, de vrouwen en kinde
ren, de huizenhoge bergen briketten. Ik wist niet
waartoe die dienden. Ik herinner me ook de lijken
die achter de barakken waren gesmeten", zegt Poli
tanow. De veteraan woont bij zijn zoon Alexander
en diens vrouw Sylvia in Paunzhausen, een dorpje
ten noorden van München in Zuid-Duitsland.
Hij vervolgt: „We wisten van de vernietigingskam
pen, alleen niet waar ze waren. Auschwitz lag op
onze route naar Duitsland. Toen mijn eenheid bij
Krakau was, werden we erheen gestuurd. Ik moest
mee als tolk omdat ik Italiaans en Frans sprak."
Politanow kwam 's avonds aan en vertrok
's nachts weer. Hij zag het kamp alleen in het don
ker. „Er was geen licht. We hebben fakkels ge
bruikt die de sneeuw verlichtten. Zo konden we
de uitgemergelde mensen zien. Die waren totaal
verrast dat we kwamen. Mensen vielen flauw toen
ze ons zagen. En velen sloegen op de vlucht. Waar
heen wisten we niet."
Aan een Oekraïner, die meewerkte aan de crema
tie van gevangenen, vroeg Politanow: 'Waarom
hebt u dat gedaan?' „Die man antwoordde: als ik
geen mensen zou verbranden, zou ik zelf ver
moord worden", vertelt Politanow. „Ik heb mijn
Nikolai Politanow
foto GPD
hoofd geschud. Ik kon het niet begrijpen."
In het kamp waren alleen nog vrouwen en kinde
ren. Alle mannen waren weggevoerd. De Duitsers
hadden het kamp eind 1944 deels ontmanteld van
wege de Russische opmars. Van de bewakers res
teerden slechts de vrouwen. „Alle wapens werden
verzameld en de kampbewaarders werden gevan
gengenomen. We hebben thee, brood en dekens
uitgedeeld. Toen zijn we de lijken gaan begraven.
Vervolgens kwamen onze ordetroepen die de lei
ding in het kamp overnamen", zegt Politanow.
De vrouwelijke kampbewaarders werden mishan
deld, kregen geen eten en drinken en moesten
naakt in de vrieskou staan. Verkrachtingen waren
er ook. „We hadden er begrip voor, het was een
terugbetaling voor wat de Duitsers hadden aange
richt. De soldaten waren meestal dronken. Ik heb
er niets van gezien, want ik was al weg. Later heb
ik erover gehoord."
Eenmaal, in 1963, keerde hij terug naar Auschwitz:
„Ik kende een vrouw in de omgeving van Krakau
met wie ik correspondeerde. Nieuwsgierig naar
haar en mijn oude sporen ben ik er heen gegaan.
Auschwitz was een museum geworden, alles
stond er nog precies zoals ik het had gezien."
De uren in de donkerte van Auschwitz hebben Po
litanow niet diepgaand beïnvloed, zegt hij. „Na
tuurlijk emotioneert het me als ik iets over Ausch
witz hoor of zie op tv. Maar als soldaat moest je be
velen opvolgen, je moest erheen. Het heeft me
pijn gedaan de mensen daar zo te zien, maar de
Sovjet-Unie was ook een dictatuur. Je moest ge
hoorzamen. Het medelijden of de pijn die je voel
de, moest je opzijzetten."
Politanow vocht in Stalingrad en nam deel aan de
bevrijding van Berlijn. Hij schreef kritische gedich
ten. Die brachten hem uiteindelijk in conflict met
zijn superieuren. Het Stalin-bewind kwalificeerde
hem als 'volksvijand' en wilde hem terugsturen
naar de Sovjet-Unie. Maar aan het einde van de
oorlog sloeg hij op de vlucht. Hij viel in handen
van de westelijke geallieerden en werd verhoord
in Neurenberg. Sindsdien is hij in Duitsland geble
ven, waar hij een Duitse vrouw trouwde en twee
zoons kreeg.
Hij woonde en werkte in het Zuid-Duitse Ingol-
stadt toen Auschwitz terugkwam in zijn leven: „Ik
ben een keer naar een lezing gegaan van een zigeu
ner die als 9-jarige in het kamp had gezeten. Ik
wist niet wie het was. Er waren heel veel kinderen
in het kamp. Toen we elkaar ontmoetten, herken
den we elkaar. Sindsdien zijn we bevriend."
Politanow vindt het belangrijk dat de bevrijding
van Auschwitz 65 jaar na dato nog wordt her
dacht. „We moeten blijven vertellen en uitleggen
wat er is gebeurd, als tegenwicht aan mensen met
neonazistische ideeën. En we moeten de jeugd
waarschuwen."
Wil hij niet nog een laatste bezoek brengen aan
Auschwitz? „Mijn diepste wens is Rusland te zien,
mijn geboortedorp, mijn broer. Verder niets. Ik
weet dat mijn tijd bijna om is."
