spectrum 8
Zaterdag 2 januari 2010
foto David van Dam/GPD
Bob Crébas en Marjan Sax.
Het is grijs, grauw en regenach
tig in de polder. De eindeloze,
kale akkers liggen er trooste
loos bij. Niets doet vermoeden
dat dit de droomplek is van
een miljonair. En toch is het zo. Bob Crébas
verbouwde een schuur tot kantoor en runt
hier zijn brandnetelplantage waar hij op
duurzame wijze kleding produceert.
In de 'vergaderzaal' van de omgebouwde
schuur zit vandaag ook Marjan Sax, directeur
van een filantropisch adviesbureau. Zij geeft
advies aan particulieren, banken en bedrij
ven die in goede doelen willen investeren.
Met Sax en Crébas discussiëren we over rijk
en tóch links. Op verzoek van de vermogen
de gastheer hebben we allemaal onze eigen
boterhammen meegebracht. Crébas: „Ik
denk de hele dag na, dat is mijn ding. Ik
maak me druk om het milieu, om de wereld
op een meter afstand van mij. Ik ben maar
een gewone boerenlul uit de polder, alleen
mijn directe omgeving kan ik beïnvloeden.
De hele dag nadenken, dat is een luxepositie.
Ik hoef geen geld meer te verdienen."
Sax: „Ik moet nog wel werken voor mijn
geld! Ik heb behoorlijk wat opgemaakt. Geen
rare dingen hoor, maar er wel lekker van ge
profiteerd."
Crébas: „Veel geld geeft vrijheid, maar gek ge
noeg voel ik mij nu niet gelukkiger dan toen
ik géén geld had. Ik heb tien jaar in de bij
stand gezeten. Ik vond het leven toen niet
moeilijker dan nu. Ik was gelukkig met mijn
vrouw en kinderen, was maatschappelijk
zeer actief, speelde in een band. Het was
vooral mijn omgeving die zich zorgen maak-
Ze bestaan echt: rijk en
tóch links. Bob Crébas
(58) werd
multimiljonair toen hij
de website Marktplaats
verkocht, maar heeft
nog nooit gevlogen.
Marjan Sax (62) erfde
in haar jonge jaren 2,5
miljoen gulden en
schaamde zich
daarvoor. Beiden
zetten hun geld in
voor maatschappelijke
doelen.
door Dick Hofland
en Carine Neefjes
te om mij. Ik maakte geen carrière, dat was
toch een beetje raar."
Jullie komen uit een goed milieu. Als kind gin
gen jullie daar terughoudend mee om.
Sax: „Mijn ouders, beiden joods, zijn uit
Duitsland naar Nederland gevlucht. Na de
Tweede Wereldoorlog handelde mijn vader
in staal en schroot. Wij woonden in het chi
que Amstelveen. Ik vond het een verschrik
king tussen die gepensioneerde bankdirecteu
ren. Bekakt én stom! Je laten voorstaan op
geld, vreselijk. Ik schaamde mij als mijn va
der mij soms in zijn dure auto van school
kwam halen. Dat stond opschepperig."
Crébas: „Mijn vader was een herenboer. In
de Noordoostpolder woonden wij in de
grootste boerderij van de omgeving. Ik had
snel door dat je beter niet boven het maai
veld kunt uitsteken. Om als kind te kunnen
overleven in een dorp met mensen van aller
lei gezindten en achtergronden, zocht je
bondgenoten in alle geledingen, kinderen uit
het dorp en van 'de buitenweg'. Ik trok ook
graag op met sterke vriendjes. Er hing een
sfeer van: je moet niet denken dat je meer
bent, omdat je vader een grote boer is."
Hebben jullie last van schaamte over geld?
Sax: „Ja, ik vroeger wel. Ik was 25 toen ik 2,5
miljoen gulden erfde. Ik heb dat toen geheim
gehouden. Alleen mijn toenmalige vriendje
wist het. Ik was heel actiefin het linkse actie
wezen, deed veel voor de vrouwenbeweging,
was actief voor Dolle Mina. Ik wilde per se
niet bij de kapitalisten horen. Geld waar ik
niets voor had gedaan, was in mijn ogen hart
stikke fout. Daar heb ik nu geen last meer
van. Als je iets zinnigs met je geld doet, is het
niets om je voor te schamen."
Crébas: „Ik schaam mij helemaal niet voor
mijn geld. Geld is altijd heel belangrijk voor
mij geweest. Je hebt het nodig om een zaak
op te zetten. Ik ben een ondernemer. Na de
verkoop van Marktplaats hield ik tachtig mil
joen euro over voor mijn gezin. Als je geld
hebt, hoef je toch niet in één keer een recht
se klootzak te worden? Niet dat ik een hekel
heb aan rechtse mensen, ik vind dat zelfs een
beetje achterhaald begrip. En ik stoor me
nauwelijks aan rijkeluisgedrag. Er zijn ergere
dingen,.maar het staat ver van me af."
Maakt geld eenzaam?
Sax: „Ja, vlak na mijn erfenis had ik daar wel
last van. Ik durfde er met niemand over te
praten. Eenzaam is wel een groot woord. Het
was meer dat ik met financiële zaken te ma
ken had waar mijn vrienden geen kaas van
hadden gegeten. Toen ik jaren later zag dat
ik mijn geld ook kon gebruiken om de maat
schappij te veranderen, kwam de opluchting.
Ik heb bijna al mijn geld gestoken in de op
richting van Mama Cash, een internationaal
fonds voor rechten van vrouwen. Toen dat
bekend werd, reageerden de meesten heel
positief Sommigen maakten wel eens een ja
loerse opmerking, zo van: 'ja, dat kan jij je
permitteren'. Maar ik heb me daar niet zo
veel meer van aangetrokken."
Crébas: „Eenzaam heb ik mij nooit gevoeld,
ik verstop mij niet voor mijn geld. Ik heb
drie keer in de Quote 500 gestaan. Maar als je
miljonair bent, kijken mensen wel anders te-
