3 spectrum
Veel wikken en
wegen in 2010
Zaterdag 2 januari 2010
Koningin Beatrix wordt eind deze maand
72 jaar, in april is ze 30 jaar staatshoofd. De
discussie over een aanstaande troonswisseling
zal daardoor weer oplaaien, of ze dat nu leuk
vindt of niet. Welk besluit Beatrix ook neemt,
het kan altijd verkeerd uitpakken. Er valt voor
de koningin veel te wikken en wegen.
trix (hij wordt op 5 januari 72) en iets lan
ger op de troon zit (sinds 1975). Terugtre
den betekent voor de koningin dat ze voor
de eerste rij niet meer in aanmerking komt
en over belangrijke, interessante zaken niet
meer wordt geraadpleegd. De aandacht zal
verflauwen. Dat overkomt gewone sterve
lingen ook, maar voor een vorst(in) is het
ingrijpender. Al was het maar omdat hun
leven in het teken stond van die ene taak.
Aan de andere kant is Beatrix vrijwel de eni
ge in het Europese koninklijke gezelschap
die de mogelijkheid heeft te stoppen. De
uitspraak van de Deense collega Margrethe
II, dat ze doorgaat tot ze dood van de troon
valt, is beroemd. Elizabeth II, in februari al
58 jaar op de Britse troon, zal ook tot haar
laatste ademstoot doorregeren. Als uit Den
Haag het bericht komt dat Beatrix plaats
maakt, reageert de Britse vorstin ongetwij
feld met een stoïcijns: 'typisch Nederlands'.
Voor Beatrix biedt het echter de optie in de
herfst van haar leven haar aandacht te ver
leggen naar zaken die ze ook de moeite
waard vindt. Verlost van het wekelijkse
praatje met de minister-president, eindelijk
computercursussen volgen. Al lijkt de ko
ningin geen type voor Twitter of Hyves.
Het politieke klimaat zal bij de afwegingen
van Beatrix ook een belangrijke rol spelen.
Een troonswisseling in een verkiezingsjaar
is geen goed idee. Al was het alleen maar
omdat de monarchie dan inzet kan worden
van die verkiezingen. Dat betekent dat 2011
in feite afvalt. Regeren is ook voor een vor
stin vooruitzien, maar kan dat ook in dit ge
val? Moet ze een mogelijk ingewikkelde en
moeilijke kabinetsformatie voor zichzelf be
waren of is het beter dat Alexander er zijn
vuurdoop mee beleeft? Geert Wilders is
voorstander van een ceremonieel koning
schap en ook de andere partijen die nu in
de peilingen op winst staan, willen beknib
belen op de rol van het staatshoofd. Een
troonswisseling is een uitgelezen kans om
dat voor elkaar te boksen.
Met dertig jaar ervaring is Beatrix beter toe
gerust om de schade voor de monarchie te
beperken. Willem-Alexander is net zo kop
pig, maar veel minder gepolijst en diploma
tiek. Andere mannen pikken van een man,
zo luidt een volkswijsheid, minder dan van
een vrouw. Wachten is geen garantie dat
alles volgens plan verloopt, weet Beatrix.
Zelf kreeg ze een jaar na de troonswisseling
te maken met een ingewikkelde kabinets
formatie en een jaar daarna weer. Ze kan
daarom wel denken dat de kroonprins in
een gespreid bed terechtkomt, een garantie
heeft ze niet. Het kabinet Balkenende kan
tenslotte dit jaar ook struikelen.
Maar wachten tot na 2011 brengt ook een
ander risico met zich mee: de eigen gezond
heid. De jaren beginnen te tellen, zeker bij
vermoeiende of saaie openbare verplichtin
gen, zoals door inzoomende camera's al re
gelmatig genadeloos vastgelegd. Verder
werkt haar lichaam nog naar behoren,
maar als het opeens slechter gaat, als de be
nen of het hoofd niet meer willen, dan is
2012 wél erg ver weg. En Beatrix moet er
niet aan denken dat een premier of vicepre-
sident van de Raad van State haar moet in
fluisteren dat het 'de hoogste tijd is'.
reageren?
spectrum@wegener.nl
Er wordt gezegd dat koningin Bea
trix verlangt naar Drakensteyn,
het intieme kasteeltje in Lage
Vuursche dat ze vijftig jaar gele
den kocht en naar eigen smaak
liet opknappen en inrichten. Daar beleefde
ze de gelukkigste jaren van haar leven, heet
het. Dat betekent dat Beatrix al heel lang
met tegenzin in Huis ten Bosch woont.
Maar die plek herbergt net zo goed tal van
mooie herinneringen. De kinderen groei
den er op en sloegen er hun vleugels uit.
Ook zijn er de vrolijke en droevige herinne
ringen aan prins Claus. Huis ten Bosch in
ruilen voor Drakensteyn is dus niet eenvou
dig en vanzelfsprekend. Verhuizen is voor
Beatrix ook: het centrum van de macht ver
laten. Weg van Den Haag, om haar zoon
niet voor de voeten te lopen. Dan wonen
de kleinkinderen verder weg. Maar goed,
voor hen heeft ze dan wel meer tijd.
Beatrix trok zich nooit wat aan van popula
riteitspolls en dergelijke, maar kan er bij de
overwegingen over het meest geschikte af-
treedmoment niet helemaal aan voorbij
gaan. De publieke opinie is een achtbaan.
Zo word je op het schild geheven, zo ben je
een sukkel. Kroonprins Willem-Alexander
kreeg bij zijn 40ste verjaardag in 2007 alom
lof, hij was 'klaar voor het koningschap'. En
nu? Willem-Alexander moet wachten,
luidt het oordeel. Hij is niet klaar voor het
grote werk, als hij al geschikt is. Hij wordt
afgeschilderd als brokkenmaker. Het ver
schil met drie jaar geleden is de beeldvor
ming. De stemming is omgeslagen na
ongelukkig manoeuvreren rond een va
kantiehuis en fel reageren op schen
ding van zijn levenssfeer.
Alles rond het koningshuis ligt te
genwoordig gevoelig: vliegtuigen,
boten, huizen, stichtingen, uitke
ringen, jagen, bontmantels. Bij
een troonswisseling horen
feesten en plechtigheden.
Die kosten geld. Maar in
een tijd dat elke cent voor
de monarchie ter discus
sie staat, is dat vragen
om problemen. Wat
dat betreft, zal Bea
trix ook huiverend
denken aan 30 april
1980. Haar eigen inau
guratie mondde toen on
der het motto 'geen wo
ning, geen kroning' uit in
de ernstigste onlusten die
de hoofdstad in decennia
had gekend. De leuze 'geen
cent voor die vent' ligt voor
het oprapen. De vraag is of
er wel een geschikt tijdstip is
óf dat demonstraties, discussies
en verzet voor lief moeten wor
den genomen.
Langer uitstel van de troonswisseling
brengt echter risico's met zich mee.
'Prins is aan bederf onderhevig', is al ge
schreven over Willem-Alexander. Maar
het idee dat zijn uiterste houdbaarheid is
verlopen, gaat voorbij aan een wezensken
merk van de monarchie, die zich richt op
de lange termijn. Onder vorsten kom je
met dertig jaar op de troon net kijken. In
Spanje praat niemand over aftreden van ko
ning Juan Carlos, die net zo oud is als Bea-
door Hans Jacobs foto Phil Nijhuis/GPD
