101 terugblik
'Aanslagen
kunnen
ons raken'
'Zorg over
rijke opkopers
van clubs'
'Kunst nu
veel meer van
de mensen'
'Straattaal
vaker naast
standaardtaal'
Op de laatste dag van dit decennium blikken acht deskundige Ne
derlanders terug op de afgelopen tien jaar. Wat waren de belang
rijkste gebeurtenissen en ontwikkelingen in hun vakgebied? Een
nabeschouwing op de jaren nul.
Henk Spaan sportjournalist en columnist
Wouter van Wingerden taaladviseur
Ceriootschar. O" Taai
Sjarel Ex directeur van het Rotterdamse
j muséum Boijmaos van Beuningen
donderdag 31 december 2009
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
De aanslag op de Twin Towers
was voor de hele wereld live
te volgen. In de vergaderzaal
van de Tweede Kamer, waar
ik op dat moment zat, liep iedereen weg
naar de televisies in de hal. Eerst de schok
over wat we daar voor onze ogen zagen ge
beuren, de ontsteltenis, dit kan niet. Vervol
gens het besef: dit is iets heel groots, dit
gaat de loop van de komende jaren bepa
len.
9/11 is de verzinnebeelding geworden van
haat tegen het Westen, haat tegen onze
waarden en normen, haat tegen de manier
waarop wij hier in vrijheid leven. De aansla
gen hebben ook laten zien dat het Westen
kwetsbaar is voor bedreigingen waarvan
we dachten dat ze ver weg waren. Terroris
tische aanslagen kunnen ons raken, zoals
die dag de Amerikaanse samenleving in
haar hart werd getroffen. Onze kijk op vei
ligheid is na 9/11 ingrijpend veranderd.
Afgelopen september was ik met onze
kroonprins en prinses Maxima bij de her
denking op Ground Zero. In de stromende
regen werden de namen van de slachtoffers
voorgelezen. Ik dacht aan hen, maar ook
aan alle militairen in Afghanistan. We zijn
nu acht jaar verder, maar de vraagstukken
waar 9/11 de wereld voor heeft gesteld, zijn
nog niet opgelost."
Een ontwikkeling die mij zorgen
baart, is dat steeds meer topvoet
balclubs in handen zijn geko
men van rijke, soms halfmaffio-
se, Russische oligarchen of Arabische olie
sjeiks. Dat begon in Engeland, de bakermat
van het voetbal, maar Feyenoord geeft nu
openlijk aan dat zo'n investeerder welkom
is. Een buitengewoon onverstandige uit
spraak voor een club die zijn wortels heeft
in Rotterdamse arbeidersbuurten", zegt
Henk Spaan.
„Die rijke mannen hebben vaak geen benul
dat de waarde van een voetbalclub die ze
bezitten veel groter is dan de boekwaarde.
Het gaat om een historische, culturele en
ook sociale waarde. Ik zie het als een soort
uitverkoop zoals die ook heeft plaatsgevon
den met ons water en licht of met onze
postbedrijven. Steeds meer komt in buiten
landse handen. Elet is maar zeer de vraag
of dat een goede ontwikkeling is."
Waar Henk Spaan dan wel weer vrolijk van
wordt, is dat de gewenste sportieve resulta
ten voor de gefortuneerde investeerders
vaak uitblijven.
„Een dub als Chelsea met zo'n rijke Rus
aan de top, slaagt er toch niet in om de
Champions League te winnen. En Man
chester City, dat afgelopen zomer vele mil
joenen euro's investeerde, komt in de Engel
se Premier League vooralsnog niet verder
dan de vijfde plek. Dat geeft de burger
moed."
Particulieren die steeds meer geld
aan kunst uitgeven en een zich te
rugtrekkende overheid. Dat is vol
gens Sjarel Ex de belangrijkste ont
wikkeling op kunstgebied de afgelopen tien
jaar. „Voor mij als museumdirecteur bete
kent dat minder geld, maar meer vrijheid.
We hebben nu veel minder last van bib
bers van een gemeenteraad of angsten van
een wethouder."
Hij noemt de verwikkelingen rond het
beeld van Paul McCarthy, een kabouter
met een buttplug (een seksspeeltje) in zijn
hand. Door de stad aangekocht voor een
openbaar plein, maar Boijmans heeft het ja
ren in de eigen tuin moeten plaatsen, om
dat de raad het te schokkend vond. Het
staat nu wel op een plein in Rotterdam.
De trend dat rijke mensen hun kapitaal in
kunst steken is niet nieuw. „In de jaren
twintig van de vorige eeuw was het heel
normaal", vertelt Ex. „Maar na de Tweede
Wereldoorlog wierp de overheid zich op
als aankoper van kunst. En dus kon de par
ticuliere sector achteroverleunen."
Hij is blij met de trend. „Mensen voelen
zich nu veel meer betrokken bij de kunst.
Dat zie je ook aan ons museumbezoek. On
danks de crisis, of misschien wel dankzij,
trekken we meer bezoekers. Niet alleen de
topverdieners geven geld, ook vele mensen
laten hun erfenis achter in een cultuur
fonds op naam. Zo blijft hun naam nog
wel vijftig jaar voortleven."
De allerbelangrijkste taalont
wikkelingen van de laatste
tien jaar hebben te maken
met de media en de tech
niek. Internet, e-mail, chatten, sms'en en
twitteren zorgen niet alleen voor snelle in
formatievoorziening maar ook voor nieu
we woorden en taalvormen, zoals ff, cu,
thx, p2p, i-bankieren en smileys.
Verder waren er drie grote trends in taal.
De eerste is de taaiverruwing, en dan voor
al waar het er vroeger zo netjes aan toe
ging: in de politiek. 'Ik zeg wat ik denk en
ik doe wat ik zeg' was sinds Pim Fortuyn
het adagium, en Geert Wilders sprak onom
wonden van 'knettergek', 'kopvoddentaks'
en 'landverraders'.
De tweede trend is de aandacht voor begrij
pelijke taal, ook wel neerbuigend 'jip-en
-janneketaal' genoemd, en voor het grote
verborgen probleem analfabetisme. De der
de trend is de nieuwe omgang met taalnor
men: de standaardtaal moet in de media en
de muziek steeds vaker straattaal en dialect
naast zich dulden, de Vlaamse tv onderti
telt Nederlanders en andersom, spellingre
gels lijken steeds minder gezag te hebben.
Tot slot de woorden van de jaren nul. De
volgende hebben een blijvende indruk ge
maakt: 9/11, asobak, boerka, dreuzel (uit
Harry Potter-boeken), euro, kut-Marok-
kaan, sudoku en tsunami. Prinses Maxima
heeft in 2001 hoogstpersoonlijk 'een beetje
dom' tot nieuwe uitdrukking verheven."
