De spuiboezem hield de havens
Haventje
van Meyer
Excursie naar
herstelde eendenkooi
Het Gouden Briefke
naar Janse Beheer
Rondleiding over
landgoed Ter Hooge
Brandje bij Ter Reede
snel geblust
J
dinsdag 29 december 2009
18
De Spuikom. De Vlissingers
praten erover met veel ge
voel en bevlogenheid. Maar
toch niet vanwege dat weel
derige onkruid? In vier ver
halen probeert de PZC te
ontdekken wat het braaklig
gende stuk grond, inge
klemd tussen binnenstad
en boulevard, voor de stad
betekent. Aflevering 1: de ge
schiedenis.
door Wendy van den Hurk
Oude Stad is niet zo
gek gekozen als
naam voor het wijk
je ten noord-wes
ten van het huidige
stadscentrum van Vlissingen, in
de omgeving van de Grote Markt.
Het is de plaats waar de stad Vlis
singen is ontstaan, als nederzet
ting bij een natuurlijke haven
waar in de middeleeuwen met vis
sen een bestaan kon worden opge
bouwd.
Toen de Westerschelde in de der
tiende eeuw veranderde van ban
ken- en krekengebied in een waar
dige vaarroute, werd Walcheren in
eens een strategische handels
plaats. Dat ontging ook de Hol
landse graven niet. Floris V gaf op
dracht tot het graven van havens,
zodat daar omheen Nieuw-Vlissin-
gen kon worden gesticht. Dat wer
den tussen 1304 en 1308 de Voor
haven (waar nu nog de loodsbo
ten liggen) de Koopmanshaven
(gedempt tot Bellamypark) en de
Achterhaven (de huidige Spui
straat). De havens, samen de Wes
terhaven genoemd, eindigden daar
waar de Kenau Hasselaarstraat
kruist met de huidige Spuikom-
weg.
De havens stonden 'in directe ver
binding met de Schelde en waren
dus getijdehavens. Om ze op diep
te te houden bestond toen al het
systeem van de schurende wer
king van water. Er was een spui-
sluis nodig en een achterliggend
water. Een molenwater werd dat
wel genoemd, omdat op de plek
van de spuisluis doorgaans een ge
tijmolen werd gebouwd. Zo ook
in Vlissingen, aan het eind van de
tegenwoordige Molenstraat.
De spuisluis zorgde ervoor dat het
overtollige polderwater in zee
werd geloosd. Het molenwater, dat
is wat later de spuiboezem was.
Het gebied werd ten noorden be
grensd door de woningen van
Oud-Vlissingen, ten oosten door
de weg naar dat deel van de stad,
ten westen door de zeedijk en ten
zuiden door het Gasthuis- en het
Sint Quintinsbolwerk.
Bij vloed liep het water het molen
water in. Bij eb gingen de sluisdeu
ren open en liep het water terug.
Dan kon men het molenrad laten
draaien door de kracht van het wa
ter dat werd gespuid. Het op diep
te houden van het kanaal verliep
nooit vlekkeloos. Bovendien stonk
het er, naar verluidt, als de pest.
Met Vlissingen als handelsstad' liep
het voorspoedig en meer havens
werden gegraven: de Nye Haven
(1443, wat later de Vissershaven
werd), de Pottehaven (1581, ten
oosten van de Vissershaven) en de
Dokhaven (1618, op het huidige
Scheldeterrein). Van de vesting
werken die volgden, bleef het mo
lenwater een belangrijk onderdeel
uitmaken. Echter, de functie ver
dween.
Dat voorzag men al in de
eerste helft van de negen
tiende eeuw, toen er plan
nen werden gemaakt voor het aan
leggen van de spoorweg en het gra
ven van een Kanaal door Walche
ren. Ook een nieuw haventje met
sluisdeuren, dat het water uit de
spuiboezem rechtstreeks in de
Westerschelde kon lozen, kwam
van de tekentafel. In 1870 werd dat
voltooid. En inderdaad: nog geen
veertig jaar later werden de Achter
haven en Koopmanshaven ge
dempt.
In de beginjaren van de vorige
eeuw bleef Vlissingen groeien.
Toch werd de spuiboezem niet op
geofferd. Wel werd het gebied inge
sloten door bebouwing en vrijwel
aan het zicht onttrokken.
De bouw van de sluizen in 1869.
foto gemeentearchief Vlissingen
OOSTKAPELLE
Staatsbosbeheer houdt vandaag,
een excursie naar eendenkooi Slik-
kebosch in Oostkapelle. Deze kooi
is de enige op Walcheren en de eni
ge in Nederland met vijf vangpij-
pen. Slikkebosch is de afgelopen ja
ren door vrijwilligers in oude luis
ter hersteld.
De excursie begint om 14.00 uur
bij het hek van de kooi aan de
Vroonweg. Deelname is gratis. Aan
melden voor 12 uur bij boswachter
Karei Leeftink, telefoon
06-10943647.
AAGTEKERKE
Het Middelburgse schildersbedrijf
Het Gouden Briefke uit Middel
burg is overgenomen door J.M. Jan-
se Beheer BV uit Aagtekerke.
Hans van Iwaarden van het Gou
den Briefke blijft wel werkzaam
binnen zijn bedrijf.
Het overgenomen schildersbedrijf
blijft onder de huidige naam voort
bestaan, maar is ingeschreven bij
de Kamer van Koophandel als
dochteronderneming van J.M. Jan-
se Beheer BV onder de naam Janse
Schilders Middelburg BV.
MIDDELBURG
Het Zeeuwse Landschap houdt
morgen een rondleiding over het
landgoed Ter Hooge in Middelburg.
Een natuurgids vertelt dan over de
geschiedenis van dit landgoed, de
boomsoorten en de vogels die hier
voorkomen. De excursie begint om
14.00 uur vanaf de parkeerplaats te
genover kaasboerderij Pitteperk
aan de Breeweg in Middelburg. Kos
ten zijn twee euro per persoon,
voor kinderen tot 16 jaar één euro.
Donateurs van Het Zeeuwse Land
schap mogen gratis mee.
VLISSINGEN
In verpleeghuis Ter Reede in Vlis
singen heeft gistermorgen brand
gewoed in een kantoorruimte.
Daar was een elektrische kachel in
brand gevlogen. Nadat een brand
melder was afgegaan sloot de Be
drijfshulpverlening de ruimte di
rect af en werden de omliggende
kamers ontruimd. De gealarmeer
de brandweer wist het vuur snel te
doven. Niemand raakte bij de
brand gewond. De schade bleef be
perkt tot wat brand- en rookschade
in de kantoorruimte.
MEEST GELEZEN
1Weer brand station Arnemuiden
2. Automobilist rijdt door na ongeval
3. Kerstballen in Oranjezon (foto)
STUUR UW TIPS NAAR redactie@pzc.nl
Zet uw foto in het album
www.pzc.nl
In de jaren dertig liet burgemees
ter Van Woelderen er een eilandje
aanleggen, om het gebied in de zo
mer wat aantrekkelijker te maken.
En om mensen aan het werk te
krijgen; het was de tijd van de
werkverschaffing. De aanleg kostte
een ton in guldens.
De oude dokter Van Dijk, die des
tijds op de boulevard woonde, her
innert zich nog de arbeiders die
door de modder ploeterden. „Ze
moesten een stalen damwand
plaatsen. Eerst lieten ze de Kom
leeg pompen, later kwam het wa
ter er weer in. Ik heb ze nog paling
zien vangen."
Met het invoering van de Delta
wet, en de verzwaring en aanleg
van een nieuwe zeewering, was
het definitief gedaan met de func
tie van de spuiboezem. Het gebied
werd voor het grootste deel met
zand opgespoten en kwam vrij
voor een nieuwe bestemming. De
Spuikomweg werd aangelegd, net
als de tijdelijke parkeerplaats. Al
thans, tijdelijk, zo was het be
doeld.
Bij de nieuwe uitwaterings
sluis hoorde een sluiswach
terwoning. Naar de eerste
bewoner ervan is het haventje ver
noemd. Aarnout Meyer
(1822-1886) was dijkwerker in Rit-
them, toen hij in 1861 door het Pol
derbestuur Walcheren werd be
noemd tot dijkwachter. Een tijde
lijke betrekking, zolang het bagge
ren duurde, waarmee hij honderd
gulden per jaar verdiende. En die
Meyer uiteindelijk tot zijn dood
heeft uitgeoefend.
Hoewel in 1938 de Boulevard Ban-
kert werd doorgetrokken, bleef het
Haventje van Meyer bestaan. Een
42 meter lang hek moest de front
zijde beschermen. Pas in de jaren
zeventig is het haventje in het dijk-
lichaam verdwenen. De zware fun
deringen voor de afvoergeul liggen
echter nog steeds onder de bebou
wing. Het Haventje van Meyer
leeft nog altijd voort in de herinne
ringen van Vlissingers. Zelfs ge
meentearchivaris Adri Meerman
weet te verklappen dat hij als kind
met zijn vriendjes via het haventje
naar de zee zwom. Stiekem, want
het mocht niet. „En het was ook
nog eens levensgevaarlijk. Je haal-
de je overal aan open."
