balanceert op het randje
w
Natuurjournaal
dinsdag 22 december 2009
Ritthem spreekt beslist in alle op
zichten tot de verbeelding. Het
gaat om 'het eerste in Nederlandse
wateren teruggevonden zeegaande
vroeg oorlogs- of bewapend han
delsschip uit de zestiende eeuw'.
Zowel de constructie van het niet
nader geïdentificeerde schip als
het geborgen scheepsgeschut is vol
gens Sicking van grote betekenis
voor de kennis van Nederlandse
oorlogsvoering op zee.
Een apart hoofdstuk biedt een
doorkijkje naar het werk van het
maritiem archeologisch duikteam.
Meteen wordt duidelijk dat de drie
weken durende klus ook voor de
ze specialisten verre van alledaags
is geweest. Het wrak ligt op de
rand van het drukke vaarwater in
de Westerschelde en bovendien in
de toegang tot de Sloehaven. Dui
ken is daar normaal gesproken
strikt verboden. Met medewerking
van Rijkswaterstaat werd de
scheepvaart door plaatsing van
een extra boei op zeventig meter
afstand gehouden. Om dagelijks
snel en efficiënt te kunnen duiken,
werd vlak bij het wrak een vaste
ankerlijn geplaatst, waar de inge
huurde ms Coastal Digger kon aan
pikken. Het duikteam bereikte zo
de bodem steeds op dezelfde, be
kende positie. In totaal werden
veertien duikdagen gemaakt op
een diepte die varieerde van 19 tot
23 meter. „Het zicht was zelden
meer dan 30 tot 40 centimeter en
meestal minder", omschrijft team
leider Vos de omstandigheden
waarin te werk werd gegaan. Daar
naast hadden de vijf onderzoekers
te maken met de krachtige stro
ming. Onder water is het wrak vol
gens een bewezen methodiek cen
timeter voor centimeter in kaart
gebracht. Aardig is dat Vos ook
schetsjes en detailtekeningen aan
zijn boekwerk heeft toegevoegd.
Eén van die afbeeldingen, gete
kend op ruitjespapier, laat bijvoor
beeld zien hoe specifiek het zaat-
hout (zware lengtebalk over de bo
dem) en de kiel er bij liggen.
De nadruk ligt op de onderzoeks
resultaten en - vooral - een uitvoe
rige beschrijving van de 24 vond
sten uit het wrak. Met name een
keur aan detailfoto's van de kanon
nen maken de rapportage tot een
naslagwerk dat beslist de moeite
waard is. Niet in de laatste plaats
omdat verdere waardestelling van
het in 1999 ontdekte wrak in de
toekomst waarschijnlijk niet meer
mogelijk is. Het schip ligt op de
rand van een veertig meter diepe
geul. Een deel is al in de diepte ge
stort. De erosie daar is enorm, al
dus Vos, en bovendien wordt het
behoud bedreigd door de aanko
mende verdieping van de Wester
schelde.
De rapportage is in een beperkte op
lage van 350 exemplaren gedrukt en
onder meer verkrijgbaar via de archeo
logische boekhandel www.halos.nl
ISBN: 978905799152.
foto Michiel Heiwig/Rijksdienst Cultureel Erfgoed
Wrak Ritthem
Het scheepswrak ligt op de zeebo
dem in de vaargeul naar Antwerpen
en in de aanloop naar de Sloehaven.
Bijzonderheden onderzoeksgebied
Wraknummer 2219
Oppervlakte 1050m2
Breedte 35 meter
Lengte 30 meter
Diepte ca. 18-23 meter
(mogelijk een
enkele restant in
diepe geul)
Terreinbeheer Rijkswaterstaat
Veldonderzoek 12/9/ - 29/9/2006
jA58|
Ritthem
Westerschelde
Vlissingen-
Oost
Fort Rammekens
Donja Odijk
Laatmiddeleeuwse miniatuur, die een indruk geeft van de bediening van voorladers.
Fietsen op de zeedijk kon je
pakweg vijfentwintig jaar ge
leden bijna nergens. De
dichtstbijzijnde gelegenheid was
voor mij de zeedijk van Wemel-
dinge naar Kattendijke, waar een
weg over de kruin van de zeedijk
loopt. Van die mogelijkheid maak
ten we grif gebruik, want bijna
nergens kon je zo mooi steltlopers
en op zee levende eenden bekij
ken als juist daar. We zagen er
middelste zaagbekken, brildui-
kers, zilverplevieren, rosse grutto's
en allerlei andere kustvogels in
overvloed.
Eigenlijk is daarmee al aangegeven
dat fietsen op de zeedijk zeker
niet altijd tot verstoring van vo
gels leidt. Dat geldt op dat prachti
ge traject langs de Oosterschelde;
het geldt evengoed op tal van
plaatsen langs de Westerschelde
en andere Deltawateren waar bij
recente dijkverzwaringen onder-
houdswegen zijn aangelegd. Daar
mee zijn ideale mogelijkheden
voor een fietstocht langs de kust
ontstaan.
Sommige stukken dijk zijn niet
toegankelijk omdat ze bestemd
zijn tot rustgebied voor vogels. En
dat roept zo nu en dan hevige dis
cussies op. De werkelijkheid ligt
genuanceerd. Vogels wennen in
de meeste gevallen aan een zekere
mate van verstoring en ze passen
zich soms makkelijker aan dan
goedwillende natuurliefhebbers
veronderstellen.
Maar er is ook een andere kant.
De Deltawateren zijn van onvoor
stelbaar groot belang voor allerlei
vogels die in het hoge noorden
nestelen en hun jongen grootbren
gen. Die vogels kunnen zich in
het barre klimaat alleen voortplan
ten als ze in de winter of tijdens
de trek bij ons voldoende vetreser-
ves kunnen opbouwen. Onze om
geving is voor deze soorten letter
lijk van levensbelang en dat is iets
om zuinig en trots op te zijn.
Geen weldenkend mens wil toch
op zijn geweten hebben dat be
paalde kustvogels wereldwijd in
de gevarenzone komen, omdat
wij hier in de Delta onvoldoende
rustplaatsen bieden?
De oplossing is zo eenvoudig. Bui
tendijks fietsen kan op verreweg
de meeste plaatsen zonder enig be
zwaar. Laten we die mogelijkhe
den maximaal uitbuiten. De plaat
sen waar echt onacceptabele ver
storing optreedt, moeten we met
zijn allen koesteren en met rust la
ten. Waarom zou je daar in vredes
naam ruzie over maken?
Wulpen, scholeksters en steenlopers langs de vloedlijn, foto Chiel Jacobusse
