spectrum 10
Nationale identiteit
Eén op de drie Afrikanen lijdt honger. De Zuid-Sudanese
Agnes Achan is een van hen. Eionger is haar hele leven
een terugkerende pijn.
Zaterdag 19 december 2009
STANDPLAATS
door
Cees van Zweeden
Om de zoveel maanden valt 'Le
Char a Boeufs' (De Ossenwagen)
op de deurmat, een bescheiden
blad over de historie van mijn
dorp. Saint Nom La Breteche is een plaatsje
van niets, op 10 kilometer van Versailles,
maar het heeft wel zijn eigen geschiedenis-
tijdschrift In het decembernummer een ver
haal over een huwelijk, voltrokken op 29
april 1810, tussen een 27-jarige soldaat uit
het keizerlijke leger en een 18-jarige schone.
Wat het huwelijk vermeldenswaardig maak
te, was dat het door Napoleon was georkes
treerd. De keizer besloot dat zesduizend mi
litairen, die allen hun sporen verdienden in
minstens één campagne, recht hadden op
een vrouw. Die bruid werd door de
gemeenteraad aangewezen. Het is nu
ondenkbaar zijn dat president Sarko-
zy meisjes laat aanwijzen. Vergele
ken daarbij zou het dragen van een
boerka een teken van verlichting
zijn.
Frankrijk is de laatste tweehonderd
jaar behoorlijk veranderd. De pastoor
rijdt niet meer zwartgerokt op een
Solex en wie nog een alpinopet wil
zien, moet De Ossenwagen open
slaan. Op één foto telde ik er dertien.
En er is een boerka of wat bijgeko
men, Frankrijk telt immers 2,5 mil
joen moslimvrouwen. Als het aan
Sarkozy ligt, wordt dit accessoi
re verboden. „Het probleem
van de boerka is een pro
bleem van de vrijheid en
waardigheid van de vrouw.
De boerka is een symbool
gM van onderdanigheid."
Voor de boerka, vinden
ook veel burgers, is in Frankrijk geen plaats.
Onduidelijk is waaruit de nationale identi
teit dan wel bestaat Om een antwoord te
vinden, lanceerde minister Besson van Im
migratie een onderzoek, waarin burgers
wordt gevraagd op een website te defi
niëren wat 'Frans zijn' betekent. Iemand no
teerde: 'Om Frans te zijn, moet je een alpi
nopet dragen, een baguette onder je arm
hebben en altijd arrogant zijn'.
Zo zijn er wel meer clichés te lezen. En som
mige daarvan kloppen ook wel. Maar over
het algemeen laat Frankrijk zich niet in cli
chés beschrijven. Ik heb zeven jaar van mijn
leven in dit land gewoond, en nog nooit ie
mand met een alpinopet op zijn hoofd ge
zien. Er is ook nog nooit een vos voor mijn
wielen overgestoken.
'Frans zijn betekende tijdens de oorlog: je
bevrijden van de nazi's', schreef een ander.
'Het zal in de toekomst betekenen: leren sa
men te leven."
Maar zelfs dat is onzin. Fransen leven al eeu
wen samen met niet-Fransen. Zoals een op
schrift boven het etnografische museum in
Parijs zegt: 'On est tous des immigrants'
(We zijn allen immigranten).
Sarkozy werd twee jaar geleden in de media
geprezen omdat hij twee immigrantendoch
ters in de regering benoemd had. Die opwin
ding was curieus, hij is immers zelf de zoon
van een Hongaarse immigrant En meer dan
dat. Volgens een Slowaakse expert is Sarko
zy van zigeunerafkomst: de zoon van een
Hongaarse immigrant met Indisch bloed.
De aandachtige lezers van De Ossenwagen
weten dat het lelieblanke Frankrijk waar de
racist Jean-Marie Le Pen van droomt, nooit
heeft bestaan. Het decembernummer had
ook een verhaal over de drie dorpelingen
die in de nadagen van de oorlog op laagharti
ge wijze door de nazi's waren geëxecuteerd.
Een van hen was Nowaski, de zoon van een
Poolse mijnwerker. Gestorven voor Frank
rijk.
tekst er foto's llona Eveleens
oms wordt het zwart in
mijn ogen. Als later het licht
terugkomt, kan ik weer
j staan." Beeldend beschrijft
V de analfabete, Agnes Achan,
hoe ze af en toe flauwvalt. De oorzaak is
honger. Zo lang ze zich kan herinneren,
maakt honger deel uit van haar leven.
„Maar deze keer is het erger dan ooit."
Agnes is een Zuid-Sudanese. Ze leeft in
Gemmeiza, een dorp idyllisch gelegen
langs de oever van de Witte Nijl. Een van
de weinige wegen van Zuid-Sudan loopt
langs de plaats. Tot twee maanden geleden
had Achan net als haar buren maïs, gierst
en groente op haar akkertje staan. Ze bezat
een koe en een paar geiten die in de buurt
graasden. Nu zijn haar gewassen verbrand
en haar dieren gestolen. De daders zijn
Dinka-nomaden.
Al eeuwen bestaan er af en toe conflicten
over weidegronden tussen de herders en
het Mundari-boerenvolk waartoe Achan
behoort. „Vroeger werd de ruzie uitgevoch
ten zonder dat er veel doden vielen. Maar
deze keer stierven veel mensen en werden
onze eigendommen verbrand. Ik bezit
niets meer dan mijn kleren", merkt ze op.
Ze sloft langzaam naar een open plek in
het dorp. Op de zanderige grond tekent
zich een cirkel af waarbinnen een paar
potscherven liggen. „Hier stond
mijn huis."
Er is niets overgebleven dan
wat stoffige grond van haar
lemen tiikul met rieten dak. Overal in het
dorp zijn soortgelijke cirkels of ingestorte,
ronde huizen te zien.
Achan pakt mijn hand en trekt me mee
naar de rivieroever, niet ver van haar vroe
gere huis. Ze wijst op vissen die af en toe
in het water te zien zijn. Voedsel binnen
handbereik. Maar ze kan er niet bij. „Ik
kan niet vissen en heb geen hengel. Ik heb
ook geen geld om een vis te kopen. Ik kan
er alleen maar naar kijken."
Gemmeiza ligt 120 kilometer van Juba, de
Zuid-Sudanese hoofdstad. De regering
bracht geen voedselhulp en ook kwam er
geen steun van de meer dan honderd ver
schillende internationale hulporganisaties
die allemaal in Juba een kantoor hebben.
„Na twee maanden moeten ze allemaal
wel weten dat wij niets te eten hebben.
Misschien zijn ze te bang om hier te ko
men, want af en toe wordt er nog gevoch
ten", zegt Achan.
De laatste weken wordt ze 's morgens wak
ker met pijn in haar maag. „Het is een
kramp die een ziek gevoel geeft. Alles trekt
van binnen samen." Ze schuifelt naar een
grote vijgenboom aan de rand van het
dorp. Ze plukt een van de groene vruch
ten. De vijg heeft een zure smaak. „Het ver
jaagt de ergste hongerpijn. Maar de vruch
ten zijn steeds moeilijker te vinden om
dat iedereen in het dorp
ze plukt." Ook
drinkt ze veel Nijl-
water in een
Zoals in veel andere
van Afrika is het ook in
Gemmeiza, het dorp in
Zuid-Sudan waar Agnes
Achan woont, armoe troef.
