mm
ii
Malaria eist ieder jaar
een miljoen levens
HU 'Dat vaccin gaat er komen!'
o
'Een vaccin kan er alleen komen met steun, bijvoorbeeld van de Bill
en Melinda Gates Foundation, regeringen en de Wereldbank'.
Malaria
donderdag 17 december 2009
Robert Sauerwein, hoogleraar parasitologie
Serious Request zamelt met het Rode
Kruis elk jaar geld in voor een stil
le ramp. Dit jaar is dat malaria. De
ze ziekte wordt veroorzaakt door
parasieten die door muggen wor
den overgebracht. Elk jaar sterven
wereldwijd één miljoen mensen
aan malaria; elke dertig seconden
een kind.
De opbrengst van het Glazen Huis
is bestemd voor de Hang Up, Keep
Up campagne van het Rode Kruis.
Malaria is relatief eenvoudig te be
strijden met muskietennetten,
stelt de hulporganisatie. Al voor 5
euro koopt het Rode Kruis een
klamboe die een heel gezin kan be
schermen.
Sinds 2002 heeft het Rode Kruis
wereldwijd twaalf miljoen netten
gedistribueerd. Daarmee zijn vol
gens de hulporganisatie meer dan
289.000 sterfgevallen voorkomen
en 17,5 miljoen mensen be
schermd. Even belangrijk als de
verspreiding van de netten (Hang
Up), is voorlichting en controle
door lokale vrijwilligers (Keep Up).
Malaria staat vooral bekend als een
Afrikaans probleem. 90 procent
van de dodelijke slachtoffers van
malaria valt in Afrika. Maar ook in
Indonesië is malaria een groot ge-
vaar voor de gezondheid. Er ster
ven daar jaarlijks 30.000 tot 40.000
mensen aan malaria.
Meer dan 150 van de 240 miljoen
Indonesiërs lopen het risico de
ziekte te krijgen. In Zuidoost-Azië
woont 62 procent van de wereldbe
volking die kans heeeft malaria tro-
picana, de gevaarlijkste vorm van
malaria, op te lopen: 28 procent
leeft in Afrika.
Volgens het Rode Kruis wordt jaar
lijks bij vijftien miljoen Indone
siërs klinische malaria geconsta
teerd. Maar omdat slechts 20 pro
cent van de bevolking met malaria
symptomen naar een kliniek van
de overheid gaat, is de ware om
vang onduidelijk. De ziekte lijkt de
afgelopen jaren bovendien in ernst
en omvang te zijn toegenomen om
dat de malariaparasiet resistent is
geworden voor medicijnen.
Het Indonesische Rode Kruis wil
de malariacampagne graag uitbrei
den naar het oosten van het land.
Oost-Indonesië is moeilijker bereik
baar en de mensen zijn er minder
toegankelijk. Het plan ligt klaar, de
vrijwilligers zijn er, maar wat nog
ontbreekt zijn de muskietennetten.
Oftewel: het geld. De hoop is geves
tigd op Serious Request.
Jaarlijks krijgen 350 tot 500 miljoen mensen malaria. Meer dan een miljoen
mensen sterven aan de ziekte.
door Joep Trommelen
T onge onderzoekers van het
I UMC St Radboud reizen een
I dezer dagen af naar het Gla-
I zen Huis om voor camera en
F microfoon te vertellen over
de ontdekking die hen afgelopen
zomer wereldfaam opleverde: een
manier om een vaccin tegen mala
ria te ontwikkelen dat over een
jaar of vijf op de markt zou kun
nen komen.
„Ik ga zelf niet, Serious Request is
meer voor jongeren", grijnst pro
fessor medische parasitologie Ro
bert Sauerwein, die het onderzoek
leidt. „Maar dat vaccin gaat er ko
men."
Maar eerst wacht er nog heel veel
onderzoek: in reageerbuisjes, op
dieren én mensen. Het middel
moet veilig zijn én werken. Eerst
bij een kleine groep mensen, tien
tot vijftien, dan bij enkele honder
den en ten slotte bij vele duizen
den. Vóór een medicijn in produc
tie kan gaan, kost dat zo'n 800 mil
joen euro, weet Sauerwein.
De farmaceutische industrie zal
dat niet alleen gaan betalen, zegt
hij. „Bij bijvoorbeeld een kanker-
vaccin zouden rijke westerlingen
in de rij staan bij de apotheek,
maar Afrikanen hebben geen geld,
dus is de industrie terughoudend.
Dat is wrang maar de realiteit. Een
vaccin kan er alleen komen met
steun, bijvoorbeeld van de Bill en
Melinda Gates Foundation, regerin
gen en de Wereldbank. Zij kun
nen de industrie over de streep
trekken. Malaria is uit te roeien,
daar ben ik van overtuigd." De in
vestering loont, stelt Sauerwein.
„Het bruto nationaal product van
een land als Kenis is 5 tot 10 pro
cent lager door malaria. Er is dus
veel winst te halen."
Wat hebben zijn onderzoekers nu
precies ontdekt? Ze hebben Nij
meegse studenten geïnfecteerd
met malaria door hen te laten ste
ken door besmette muggen. Tege-
foto Gerard Verschooten
lijkertijd kregen ze een sterk an
ti-malariamiddel. Het duurt een
week na een muggensteek voordat
de parasiet het bloed bereikt. En
in die week .werd tijdens de proe
ven het afweersysteem van het-
lichaam getraind om de parasiet
zelf onschadelijk te maken.
De studenten werden daarna op
nieuw geïnfecteerd zonder het an
ti-malariamiddel. En wat bleek: ze
waren immuun geworden.
Sauerwein: „Dat leverde een spoor
boekje richting een vaccin op. We
moeten parasieten ontwikkelen
die 'kreupel' zijn en het bloed niet
halen, zodat het afweersysteem
gaat werken zonder dat men ziek
wordt. Dat proberen we in Nijme
gen via genetische manipulatie, in
Amerika doen ze het met bestra
ling."
Gevaccineerden moeten in de toe
komst regelmatig een prik van een
besmette mug krijgen. De malaria
parasiet moet het immuunsys
teem immers blijven activeren.
Via steek van
besmette vrouwelijke
muskiet komen
parasieten
(sporozoïeten)
in bloedbaan
terecht
Levenscyclus van de
malariaparasiet
HUID
0
Via het bloed
bereiken deze
sporozoïeten dè lever
Mannelijke
gametocyt
Binnen de levercel
delen ze zich
veelvuldig
Als Anopheles-
mug bij een ziek
persoon bloed zuigt,
kunnen gametocyten
in maag van mug
komen en daar
nieuwe parasieten
vormen
Vrouwelijke
gametocyt
Sommige
parasieten
ontwikkelen
zich tot
mannelijke en
vrouwelijke
gametocyten
Na ca. 10 dagen barst
de cel open en komen de
parasieten (merozoïeten)
in het bloed*.
Parasiet dringt 0 9
rode bloedcel binnen, waarna opnieuw deling volgt
tot bloedcel openbarst en nieuwe merozoïeten
vrijkomen. In dit stadium ontwikkelt patiënt koorts.
N.B.: sommige parasieten blijven in de levercel en delen zich niét: deze kunnen zich maanden later
gaan ontwikkelen en als ze dan in het bloed komen een nieuwe malariaaanval veroorzaken.
Verspreiding van malaria in de wereld
i groot risicogebied
klein risicogebied
