mm
Arbeidsmarkt flexibeler en individueler
interview
VNO-NCW-voorzitter Bernard Wientjes voorspelt dat de arbeidsmarkt in de toekomst een individueler en flexibeler karakter krijgt.
Terwijl de voor Nederland on
gewoon hoge werkloosheids
cijfers nieuws blijven, lijkt de re
cessie op zijn retour. De gifbeker
van werldoosheid is echter aller
minst leeg. Voordat de arbeids
markt weer zal aantrekken, zal in
2010 nog een grote teug uit deze
gifbeker genomen moeten wor
den, voorspellen economen. Dat
die arbeidsmarkt weer zal aantrek
ken, dat staat volgens
VNO-NCW-voorzitter Bernard
Wientjes vast. Evenals voor hem
vaststaat dat de arbeidsmarkt in
de toekomst een ander karakter
zal krijgen. Een karakter waarin
flexibiliteit de boventoon zal voe
ren.
door Roel Elsman
De ontwikkelingen van de afgelopen
tien jaar tonen dat al aan volgens
Wientjes. De wisselende waag naar ar
beid heeft de roep om flexibilisering
alleen maar luider gemaakt. Uitzend
arbeid, detachering, advisering, flexi
bele arbeidsovereenkomsten, allemaal
zijn het voorbeelden van flexibilise
ring van arbeid en allemaal zijn ze het
afgelopen decennium sterk toegeno
men. Daarnaast hebben naar schatting
zo'n 640.000 mensen gekozen voor
eigen flexibiliteit in de vorm van
ZZP'erschap. 'Deze individualisering,
in combinatie met flexibilisering van
arbeid, heeft invloed op de arbeidsver
houdingen en sociale zekerheid in Ne
derland', aldus Wientjes. 'En omdat
door globalisering ook de druk op de
kosten van arbeid in een open econo
mie als de onze alsmaar toeneemt, zal
flexibiliteit in de toekomst alleen
maar verder aan belang winnen.'
Zowel werkgevers als werknemers
doen er dus verstandig aan hier reke
ning mee te houden, temeer omdat
de toenemende flexibilisering veel
van hen zal vragen. Een goed voor
beeld op dat gebied vindt Wientjes de
discussie rond de AO W-leeftijd, waar
bij in de huidige kabinetsplannen
flexibiliteit van beide partijen wordt
gevraagd. Van de werknemer die tot
zijn 67e moet doorwerken, maar ook
van een groot aantal werkgevers, dat
hun oudere medewerkers passende ar
beid moet aanbieden.
'Dat is gelijk ons grote punt van kri
tiek op de kabinetsplannen rondom
de verhoging van de AOW-leeftijd',
legt de werkgeversvoorzitter uit. 'Een
bedrijf heeft geen onbeperkte aantal
len 'lichtere' banen. Je zal maar een
schoonmaakbedrijfe of een bouwon
derneming hebben met vijftien man
personeel en twee kantoormedewer
kers. Dan kun je het kabinetsideaal
wel vergeten.'
Sowieso kijkt Wientjes met enige
scepsis naar de hele discussie rond
zware beroepen. 'We leven niet meer
in de jaren 50 of 60', stelt de voor
man van de werkgevers. 'Zwaar werk
is een totaal ander begrip dan 30, 40
jaar geleden. Er is sinds die tijd veel
veranderd. Er is een Arbo-wet, veel
zwaar werk is gemechaniseerd en de
werkweken zijn sterk verkort.'
Dat hem deze woorden vooral van
werknemerskant niet overal in dank
zullen worden genomen, realiseert
Wientjes zich terdege. Toch spreekt
hij de wens uit om samen met de vak
bonden een oplossing te vinden voor
de kwestie over de zware beroepen.
'Hoewel ik me er eveneens terdege
van bewust ben dat dit, na alles wat er
gepasseerd is, niet eenvoudig zal wor
den.'
'Tuig van de richel'
De VNO-NCW-voorzitter doelt
daannee op de uiterst moeizame
AOW-onderhandelingen tussen werk
gevers en werknemers die uiteindelijk
resulteerden in een uiterst gespannen
verhouding tussen FNV en de werk
geversorganisatie. Door de indruk te
wekken dat werkgevers niet wilden
verschijnen op het slotoverleg, haalde
Wientjes zich de woede van
FNV-voorzitter Agnes Jongerius op
de hals. Buiten de camera's om noem
de Jongerius Wientjes en de zijnen
zelfs 'tuig van de richel'. Een opmer
king waarvan ze later zei dat het een
vergissing was, maar die eens te meer
aangeeft dat het polderen op zijn re
tour is. 'Wij waren voor het moment
gewoon uitonderhandeld over de
AOW en dan heeft praten geen zin
meer,' zegt Wientjes,
Desondanks hoopt Wientjes dat Jon
gerius na de recente vakbondsprotes
ten zegt: "Ok, het kabinet heeft beslo
ten, de Kamer geoordeeld, laten we
nu gezamenlijk kijken of we oplossin
gen kunnen vinden voor de kwestie
zware beroepen." 'Maar nogmaals',
herhaalt Wientjes, 'gemakkelijk zal
dat niet worden.'
Crisismaatregelen
Met enige weemoed zal de voorzitter
van VNO-NCW dan ook terugden
ken aan het begin van de lente, toen
er nog een akkoord uit de bus rolde.
Haast gebroederlijk kwamen beide
partijen met afspraken over loonmati
ging naar buiten. En dat in een tijd
waar in bijvoorbeeld Duitsland werk
nemers nog de straat op gingen voor
een forse loonsverhoging. Hoe anders
liggen de verhoudingen slechts een
halfjaar later. Wientjes rekent echter
hoe dan ook op een constructieve op
stelling van de vakbonden. '2010
wordt een cruciaal jaar. Een jaar waar
in de basis moet worden gelegd voor
herstel. De vakbonden kunnen hier
een belangrijke rol in spelen door
mee te werken aan slimme en creatie
ve oplossingen in de bijna 800 CAO's
die moeten worden afgesloten. Daar
passen looneisen van 2 procent, zoals
recent op tafel gelegd, niet in. De
bonden kijken hier de andere kant
op, terwijl heel veel ondernemers
worstelen om het hoofd boven water
te houden. Alsof er helemaal geen cri
sis is.' Overigens is de looneis van 2
procent die de FNV oppert vooral be
doeld voor bedrijven die niet mee wil
len werken aan afspraken over scho
ling en werkgelegenheid. 'Maar ook
dat zijn kosten, en die kan het bedrijfs
leven er niet bij hebben', zegt Wien
tjes. De werkgeversvoorzitter erkent
dat scholing wel heel erg belangrijk
blijft 'Want', zo stelt hij, 'bedrijven
onderkennen na de tekorten op de ar
beidsmarkt de voorbije jaren het ge
vaar van kwantitatieve, maar zeker
ook kwalitatieve krapte. Dat gaat
extra pijn doen als de crisis oplost.
Het bedrijfsleven is er derhalve alles
aan gelegen tot een optimale inzet
baarheid van arbeid te komen. En er
is veel geld beschikbaar in de scho
lingsfondsen.' Wientjes vindt echter
dat de verantwoordelijkheid voor de
ontplooiingsmogelijkheden van de
werknemer niet alleen bij de werkge
ver ligt. 'Je kunt.het paard naar de
bron brengen, maar het moet zelf
drinken.' 'Goed werkgeverschap is de
kern waardoor bedrijven zich in de
toekomst kunnen verzekeren van vol
doende gekwalificeerd personeel', ver
volgt Wientjes zijn verhaal. 'En dat
goede werkgeverschap uit zich ónder
andere door het in gesprek zijn met
werknemers en het gemeenschappe
lijk zoeken naar een optimale inzet
baarheid. Inzetbaarheid voor nu en
voor de toekomst, door een combina
tie van 'learning on the job' en buiten
de organisatie te kijken naar scholings
mogelijkheden.' Daarnaast ziet Wien
tjes op het gebied van personeelsbe-
houd ook een rol weggelegd voor de
diverse branches en sectoren. Vanwe
ge schaalvoordelen kunnen branche
verenigingen bijdragen aan het be
houd van werknemers voor een sec
tor. 'Maar ook hier geldt dat werkne
mers hun verantwoordelijkheid moe
ten nemen om inzetbaar te blijven',
herhaalt Wientjes.
Dat het belang groot is om vakkrach
ten te behouden voor bedrijf en sec
tor, blijkt wel uit het succes van de
deeltijd-WW. Er wordt zeer bewust
gebruik gemaakt van de regeling. Me
de daarom bestempelt VNO-NCW
de regeling als een succesvol wapen
in de strijd tegen de crisis. 'Als crisis
maatregel heeft de deeltijd-WW ons
behoed voor een enorme snelle en
scherpe krimp van de economie',
zegt Wientjes. 'Alleen daarom al is
het een goede maatregel. Bovendien
bespaart het op de WW, aangezien
werknemers gemiddeld 6 tot 12 maan
den nodig hebben voordat ze een
nieuwe baan hebben gevonden. Deze
zoektijd wordt nu voorkomen.' De
VNO-NCW-voorzitter hoopt wel
dat bedrijven die pas op een later mo
ment door de economische crisis ge
troffen gaan worden, zoals onderne
mingen in de bouwsector, ook ge
bruik kunnen blijven maken van de
regeling. Door het succes van de maat
regel, die mede heeft bijgedragen aan
een relatief beperkte stijging van de
werkloosheid in Nederland in verge
lijking met ons omringende landen,
verwacht Wientjes dat ook deze be
drijven hun vakkrachten kunnen be
houden.
Stimuleringsmaatregelen
Overigens is Wientjes niet alleen posi
tief gestemd over de deeltijd-WW als
instrument om de crisis te bestrijden,
ook andere maatregelen kunnen de
goedkeuring van hem wegdragen. 'Er
liggen nu kredietgaranties, maatrege
len om bedrijven van liquiditeiten te
voorzien en stimuleringsmaatregelen
voor innovatie', somt hij op. Dat zijn
maatregelen die bedrijven door de cri
sis heen helpen. Maatregelen die in
goed overleg met het gezamenlijke
bedrijfsleven, VNO-NCW én
MKB-Nederland, tot stand zijn geko
men.' Wientjes onderkent dat onder
nemers in crisistijd niet altijd even ge
makkelijk hun steentje kunnen bijdra
gen aan het oplossen van een pro
bleem als de jeugdwerkloosheid. 'Het
zijn barre tijden, waarin veel gevraagd
wordt van de ondernemers. Niet al
leen wordt verwacht dat jeugdwerklo-
zen worden opgenomen, ook moeten
er voldoende stageplaatsen zijn en
moeten Wajongers geplaatst worden.
En de wil is er, dat kan ik iedereen
verzekeren, alleen de mogelijkheid is
er niet altijd.'
Dat dat verandert zodra de arbeids
markt weer zal aantrekken, daar is
Wientjes van overtuigd. Overigens
niet alleen vanuit maatschappelijk ver
antwoord oogpunt, maar ook vanuit
bedrijfseconomische beweegredenen.
Want zodra de economie aantrekt en
de vraag naar arbeid toeneemt, loert
wederom het gevaar van kwalitatieve
en kwantitatieve krapte op de arbeids
markt.
Trends
Daarnaast zorgt vergrijzing enerzijds
voor een afname van arbeidsaanbod
en anderzijds voor een grotere vraag
naar arbeid in specifieke sectoren als
de zorg. Het arbeidsaanbod zal zich
mede daarom in de toekomst sneller
moeten kunnen aanpassen aan de
vraag en bemiddeling moet efficient
en effectief zijn. 'De trends van indivi
dualisering, flexibilisering en scholing
zullen de komende jaren belangrijke
thema's zijn', voorspelt Wientjes. 'En
gelukkig hoort daar de verhoging van
de pensioenleeftijd niet meer bij',
haast Wientjes zich te zeggen. 'Die
broodnodige extra ruimte op de toe
komstige arbeidsmarkt hebben we in
ieder geval binnen.'
