fordt 2010
barometer
13
Vol goede verwachtingen gaan wij consumentenbestedingen niet af te
het
nieuwe ïaar m
Boelo Tigchelaar
Coti sn in en tenbes ted i ngen n iet afrem 111 en
Afgelopen jaar heeft een aantal facto
ren een negatieve trend veroorzaakt
in de wereldwijde economie. Ver
keerde investeringen, torenhoge bo
nussen en de onwetendheid met be
trekking tot de inhoud van onroe
rend goed portefeuilles hebben een
aantal banken doen omvallen. Tevens
heeft een aantal Amerikaanse autofa
brikanten te laat gereageerd op een
veranderende klantenbehoefte en is
daar onderdoor gegaan. Het effect op
de economie werd snel ingezien door
de economen en overal werd daar di
rect op ingespeeld. De markt was ech
ter zo verstoord dat banken niet meer
dezelfde investeringsbereidheid fhad
den als daarvoor en eerst hun eigen ra
tio's op orde gingen brengén. Dit
wordt door de politiek ook van hen
verwacht! Gevolg is dat het niet ge
makkelijk meer is om als bedrijf
groei-investeringen te financieren.
Op korte termijn zie ik daar geen ver
anderingen in met als gevolg dat de
zakelijke markt ook 2010 als een
zwaar jaar zal ervaren. Een hogere
werkloosheid wordt daar direct aan
gekoppeld.
Het midden- en kleinbedrijf zal pro
beren de werkgelegenheid redelijk in
tact te houden. Veel mensen hebben
nog weinig gemerkt van de economi-
sche recessie; deze wordt nog voorna
melijk gedragen door het bedrijfsle-
,y ven. Belangrijk is dat de kosten van
y het ondernemen niet verder omhoog
gaan, een verdere stijging is door het
bedrijfsleven niet meer te dragen. Al
leen dan kan in 2010 een eerste op
waartse beweging ingezet worden
om in 2011 echt uit het dal te krui
pen. Het is daarom belangrijk om de
Joris Jansen
Consument zal crisis volgend jaar voelen
Het jaar 2009, dat de boeken in zal
gaan als het jaar van de economische
crisis, is ons enorm meegevallen. In
het begin van het jaar ietwat huiverig
voor wat ons te wachten stond, gaan
deweg groeide het vertrouwen.
Natuurlijk voelden we dat de zakelij
ke bestedingen sterk onder druk ston
den. De zakengast liet zich minder
zien en was wat voorzichtiger. Maar
daar tegenover stond een stijgend be
zoek van dèparticuliere gasten.
Komt het omdat die nu meer kiezen
voor restaurants in de vriendelijkere
prijsklasse? Of doordat je steeds ver
nieuwt, investeert en juist nu niet be
zuinigt op gediplomeerd personeel/
vakmensen en producten?
Koken en uit eten gaan zijn populair
der dan ooit. De restaurantgidsen ver
kopen als warme broodjes en goede
vermeldingen in die gidsen zijn be
langrijk. De steeds kritischer worden
de consument wil vooraf precies we
ten waar hij zijn geld aan uitgeeft.
Geen enkel bedrijf kan nog zonder
een goede website. Het laatste kwar
taal merken we dat het zakelijke le
ven weet wat op gang komt. Er
wordt voorspeld dat de horeca die
zich richt op particuliere consumen
ten pas in 2010 de gevolgen van de
economische crisis zal ondervinden.
Rob Franken
Waarom maken we eigenlijk oorlog?
Een terugblik op dit afgelopen jaar
laat een heel bijzonder beeld zien. Ze
ker, grote problemen op vrijwel alle
terreinen van onze economie en dus
de samenleving. De ondergang van
banken, de oplopende werkloosheid,
het gebrek aan vertrouwen, specula
ties van beleggers, politieke onrust,
paniek en hype gedrag alom. Groeien
de staatsschulden zullen leiden tot
nog een hele lange nasleep. Viel het
koopkrachtverlies tot nu toe voor de
meeste huishoudens wel mee, dat zal
naar verwachting in de jaren
2011-2015 wel eens anders kunnen
liggen. Overheden en instellingen ma
ken zich op voor een zware beleidspe
riode waarin moeilijke keuzen moe
ten worden gemaakt.
Maar tegelijkertijd zijn ook elemen
ten zichtbaar die door mensen als
Wijffels en anderen positief geduid
worden als een indringende 'wake up
call.' Verlies en vooral de (duurzame)
winst van de crisis zal worden afgeme
ten aan de wijze waarop en de mate
waarin we wakker zijn geworden'.
Dan zal blijken dat het verhaal van
de toren van Babel' die tot in de he
mel zou kunnen reiken, nog steeds
zeer actueel is. Dan zal blijken dat het
niet langer gaat 'om het overleven
van de sterkste maar om het overle
ven van de soort', zoals Wijffels het
uitdrukt in een van zijn laatste be
schouwingen. Eerder betoogde ik in
deze rubriek dat de financiële wereld
aan de ketting moet en dat fundamen
teel gedacht moet worden in termen
van duurzaamheid en duurzame part
nerships. Zingeving, vertrouwen, ge-
globaliseerde verantwoordelijkheid
en een denken en handelen dat op
schuift van ik naar wij'. Mijn positie
ve beoordeling van deze financiële en
wereldwijde crisis is gebaseerd op het
vertrouwen dat een fundamentele
herbezinning aan de orde is. Zoals
president Obama het in Moskou uit
drukte: 'Waarom maken wij oorlog,
eigenlijk'?
Lilianne van der Ha
Slecht jaar voor de boeren
2009 is een minder goed jaar voor.
boeren en tuinders. De prijzen van
agrarische producten zijn laag. De
prijs in de supermarkt is een veel
voud van de prijs die wij als boeren
en tuinders krijgen. Pachtprijzen stij
gen. De verpachter mag er aan verdie
nen, de pachter die het werk doet en
de risico's loopt, de grond verbetert
door drainage aan te brengen, ook hij
heeft recht op een goed inkomen.
Toch proberen wij in onze onderne
ming er nog plezier aan te hebben.-
De klimaattop is in Kopenhagen. Dat
een wereldwijde stijging van de tem
peratuur onvermijdelijk voor hongers
noden zal zorgen, is een misvatting.
De klimaatwijziging maakt het voed
selprobleem heus niet groter. Je krijgt
alleen verschuivingen in de produc
ties. Hoe het bij ons zal verlopen, is
moeilijk te voorspellen. Aardappelen
bv. zijn zeer gevoelig voor hogere
temperaturen, andere gewassen ge
ven juist een hogere opbrengst. Wat
we de laatst jaren zeker merken is dat
de winters natter worden en de zo
mers droger. Dan denk ik weer eens
terug aan 14 mei. Hier in een kleine
hoek van Oost- Zeeuws-Vlaanderen
viel op 'een paar uur tijd meer dan
lOOml water. Doe dan maar je best!
Nu houden wij als ondernemers al
tijd rekening met de wisselende
weersomstandigheden. Dat is niks
nieuws. Op basis van kennis, onder
vinding, ervaring en nieuwe techno
logieën zullen we daar proberen een
mouw aan passen.
Chris van Loon:
Ontevreden, tegen beter weten in
Het wegvallen van het vertrouwen
tussen en in de banken veroorzaakte
aan het eind van 2008 een wereldwij
de financiële crisis die vaak werd ver
geleken met de financiële crisis aan
het eind van de twintiger jaren in de
vorige eeuw. De wereldwijde reces
sie in de dertiger jaren was het direc
te gevolg met grote effecten. Grote
werkloosheid en daarmee armoede
waren het gevolg. Totale chaos en uit
eindelijk een wereldoorlog.
In dat opzicht kun je stellen dat uit
eindelijk die crisis toch niet vergelijk
baar is. De financiële draagkracht van
de nationale overheden stelde ze in
staat om door anticyclisch te investe
ren massale werkloosheid te voorko
men. De industriële productie wordt
gestimuleerd door veel infrastructure
le projecten naar voren te halen. Sub
sidie op het vervangen van oude au
to's; het achterwege laten van een
BTW-verhoging; en last but not least
het ondersteunen van de systeemban-
ken hebben tot nu toe een posi tief ef
fect gehad op de gevolgen van de kre
dietcrisis.
Het grootste effect op de werkgele
genheid heeft wel het in stand hou
den van de besteedkracht van de Ne
derlandse werknemer. Los van de
werknemers die hun baan verloren
en die natuurlijk wel degelijk negatie
ve inkomenseffecten ondervinden,
zijn er nauwelijks CAO's opengebro
ken zodat vele werknemers ook dit
jaar een verhoging van hun besteed
baar inkomen hebben gezien. Daar
mee wordt de grootste werkgelegen^
heid, namelijk die in het Midden- en
Kleinbedrijf, in stand gehouden.
Dat een aantal politieke partijen
schreeuwt om snelle bezuinigingen
is, welbeschouwd, niet meer dan op
positioneel geleuter, tegen beter we
ten in. Ik ben geen fan van Balkenen
de..c.s. maar dit hebben ze gewoon
goed gedaan.
Kijk je door dat alles heen dan heb
ben we het tot nu toe nog niet zo
slecht gedaan. Maar, er is tenslotte al
tijd een maar, zal dit ons ook een snel
le economische groei geven? Dat zal
de vraag zijn die ons het komend jaar
bezig zal gaan houden. In het begro
tingsjaar van 2011 is het uit met de
pret en zal er een begin moeten wor
den gemaakt met het terugbetalen
van de opgelopen schulden. De hoop
is natuurlijk er op gevestigd dat we te
gen die tijd het economisch zodanig
beter doen dat we dat dan ook kun
nen opbrengen met z'n allen. Toch
ben ik bang dat de economische
groei in Nederland niet zo snel zal
gaan als bijvoorbeeld in landen als
China en India. Wij moeten het heb
ben van hoogwaardige producten en
daarmee kapitaalintensieve goede
ren. Slimmer en beter produceren zal
de komende tijd steeds meer een
must zijn. Werknemers zullen bereid
moeten zijn meer flexibel en breder
inzetbaar te zijn. De concurrentie op
loonkosten met de eerder genoemde
landen zullen we nooit meer kunnen
winnen, wc kunnen het wel slimmer
en beter proberen te doen.
We hebben tot nu toe nog maar wei
nig met de Lissabon Agenda gedaan;
Sociale Innovatie is daar in het sleutel
woord.
Op dit punt valt er in Nederland nog
heel veel te verbeteren; we zijn een
beetje lui aan het worden en leven fei
telijk boven onze stand. Ondanks al
die materiële welvaart, die we nog
steeds hebben worden we als maar
meer ontevreden en zoeken we zon
debokken voor ons onwel bevinden.
Guust Verpaalen
Diiurzaaniheidsdenken wint terrein
2009 zal te boek blijven staan als het
jaar van een grote economische reces
sie. Toch hoop ik ook dat 2009 als
een belangrijk omslagpunt in de ge
schiedenis van het economisch den
ken wordt gezien. Een omslagpunt
van de 'mechanische' school van eco
nomisch denken naar de 'organische'
school. De mechanische school was
gebaseerd op een onhoudbaar gewor
den exponentieel groeidenken, de or
ganische school op herhaalbare resul
taten.
Dus gericht op duurzaamheid in alle
opzichten. Resultaten die volgens de
wetten van de 'organische' school be
haald worden zijn per definitie her
haalbaar, gaan niet ten koste van onze
omgeving en gaan niet ten koste van
toekomstige generaties. Ik zie geluk
kig steeds meer initiatieven op so
ciaal, economische en milieugebied
die deze kant opgaan. Het gaat er om
dat iedereen zijn verantwoordelijk
heid op dat gebied neemt. Ieders in
spanning telt wel degelijk mee. Wat
er voor nodig is om deze beweging
extra schwung te geven is een ver
nieuwende manier van denken. De
gemeenteraadsverkiezingen komen
op een goed moment want de ko
mende vier jaar worden cruciaal, ook
voor deze regio.
Ik hoop dat we in West Brabant een
nieuw politiek elan krijgen dat er
vooral op uit is om door regionale sa
menwerking het nieuwe organische,
duurzaamheidsdenken vorm te gaan
geven. Ik ga mijn stem geven aan een
jong vernieuwend talent waarvan ik
hoop dat ze ook een duurzame poli
tiek gaan bedrijven. Van welke partij
dat talent lid is maakt mij niet zoveel
uit. Ik erger me dood aan politici die
voor zijn omdat de ander tegen is of
andersom. Ik daag de nieuwe, jonge
politici uit om eens de loftrompet te
steken over een goed idee van een
collega van een andere partij. Dat ge
tuigt van moed en legt de basis voor
een duurzame politiek.
Henk van Koeverïnge
Snel handelen
De beste motivatie is irritatie. De eco
nomie heeft impulsen nodig. De rijks
overheid heeft mijn inziens gedaan
en doet wat ze kunnen. Wij leven in
een minicultuur: de Zeeuwse omge
ving. 'L Historie se repète. In de derti
ger jaren van de vorige eeuw kwam
Zeeland als laatste uit de crisis en, ik
vermoed' dat we daarin de traditie
gaan voortzetten. Wij discussiëren
over "wat doen we met de krimp"
en niet wat we er aan doen kunnen.
We moeten banen, werk en jonge
mensen houden om als onze institu
ten overeind te houden. Geen bouw
projecten waar we 15 jaar over pra
ten, geen ziekenhuis fusies waar we
10 jaar over doen. Schelde verdie
ping, haven uitbreiding; het duurt en
het duurt. Zorgvuldigheid sluit snel
heid niet uit.
De wereldeconomie trekt al wat aan,
we moeten anticiperen en acteren en
niet meinieren over onze groenblau
we oase. De Nederlandse bank heeft
haar voorspelling 2010 zonniger naar
0,7% bijgesteld. Dat is een land ge
middelde en dus niet automatisch
ook geldig voor Zeeland. Ik roep op
tot actie, vernieuwing en bezieling.
Ik houd als Zeeuw van Zeeland maar
liefst niet als reservaat maar als een le
vende deelnemer in een dynamische
wereld.
