Hi
ARNOLD HEERTJE
spectrum 8
Arnold Heertje,
de bekendste
econoom van
Nederland, is 75
en springlevend.
Scherpte en een
vurig debat
houden hem op
de been.
Zaterdag 5 december 2009
&saismm®m6B8£
W
at betekent economie
voor Arnold Heertje?
Een lastige vraag, blijkt
aan het slot van het
vraaggesprek. Er volgt
een lange stilte. Dan vertelt Heertje, niet
voor het eerst, over zijn onderduiktijd. „Ik
was ïo jaar, zat bij een gereformeerd gezin
en kwam daar in aanraking met armoede.
Aan een hulppredikant, Wim Deenick,
vroeg ik waar die armoede vandaan kwam.
'Dat heeft te maken met economie', was
zijn antwoord. Hij kon dat niet toelichten,
maar voor mij stond op dat moment vast
dat ik later economie wilde gaan studeren.
„Pas sinds anderhalfjaar weet ik hoe Dee
nick aan zijn antwoord was gekomen: hij
blijkt een goede jeugdvriend te zijn ge
weest van Joop den Uyl, die economie had
gestudeerd en net als Deenick uit een gere
soneerd gezin kwam. Ik las het in de bio
grafie over Den Uyl van Anet Bleich. Zelf
leerde ik Den Uyl pas jaren later kennen
bij de Wiardi Beekman Stichting, het we
tenschappelijk bureau van de Partij van de
Arbeid. Hij was daar directeur. Joop heeft
nooit geweten dat ik indirect door hem
economie ben gaan doen."
De studiekeuze bleek achteraf een goede
zet. De naam Heertje staat in Nederland al
tientallen jaren synoniem voor economie.
Duizenden scholieren groeiden met 'hem'
door Sa! Stam
op. In evenzoveel boekenkasten staat wel
een exemplaar van De kern van de econo
mie, waarmee de naam Heertje voor altijd
blijft verbonden. Oud-minister Jo Ritzen
van Onderwijs noemde hem ooit 'de va
der van de economie'. Op 11 december
krijgt Heertje de prestigieuze Mr. N.G. Pier-
sonpenning uitgereikt, onder meer voor
zijn baanbrekend onderzoek naar de gevol
gen van technische ontwikkeling voor de
economie. Zijn verdiensten liggen verder
in de vormgeving van het begrip welvaart.
Welvaart, zo leren we van Heertje, draait
niet alleen om geld, het-gaat ook om de be
hoeften van mensen, de kwaliteit van het
leven, luchtkwaliteit, ruimte. Zaken waar
geen prijskaartje aan hangt, maar die toch
waarde hebben.
„Jarenlang draaide alles alleen maar om
geld, bij banken al helemaal. Het ging om
perverse prikkels die tot betere prestaties
moesten leiden. Kosten en baten werden
alleen maar in geld uitgedrukt. Ik ging er al
vroeg tegenin. Nu, door de kredietcrisis,
zie je dat het ruimere welvaartsbegrip ein
delijk aanslaat. Veel van mijn vakgenoten
hebben geprobeerd het idee onder het ta-
pijt te vegen, maar het is ze niet gelukt."
Tegen de stroom in, dat is Heertje ten voe-
.ten uit. Zijn welvaartstheorie leidde in de
jaren negentig al tot gefronste wenkbrau
wen, ook in zijn eigen PvdA-kring. Hij ver
telt dat hij ooit een debat bijwoonde over
de 24-uurseconomie, waarvan Heertje de
eerste pleitbezorger was. „Een van de aan
wezigen daar was Lodewijk de Waal (toen
malig voorzitter van de FNV, red). Hij
moest helemaal niets hebben van die
24-uurseconomie en zei letterlijk: 'Dus jij
vindt dat wij zo moeten gaan werken, dat
jij 's nachts om twee uur een biefstuk kunt
gaan eten?' Ik heb Lodewijk toen duidelijk
gemaakt dat hij twee rollen door elkaar
haalde. Iemand-kan als consument een ont
wikkeling heel anders beleven dan als
werknemer. Ten tweede deed hij net alsof
iedereen van 9 tot 5 wilde werken. Dat is
allang niet meer zo."
Gelijk krijgen, was nooit een doel op zich
voor Heertje. Het debat aanzwengelen en
mensen prikkelen, zijn dat wel. Hij gaat er
van glunderen..Terwijl hij het verhaal over
De Waal vertelt, is hij zichtbaar in zijn ele
ment. „Ik probeer mensen aan het denken
te zetten door bepaalde feiten en verban
den bloot te leggen. Dat valt wel eens ver
keerd, want als het moet, noem ik het
beestje bij de naam. Zoals met de Betuwe
lijn, die er nooit had mogen komen.
„Ik hield ooit een lezing over genieën in
de economie. Wat blijkt: er zijn opmerke
lijk veel joden die een Nobelprijs hebben
gekregen en in de economie al helemaal.
Dat is gewoon een feit. Toen ik dat zei,
