zeeland 127
op Oost- en West-Souburg
VISoMY
Zo kreeg Souburg een
naam die schrik aanjoeg
10 r
Afsluitingen
voor oefening
met coupures
.Stijlvolle badkamers fik tegels
Betonprijs 2009
voor Hillebrand
LI
JAGUAR
4
zaterdag 21 november 2009
„Mensenkinders, zo ver als we konden zien, zagen we
WCltCT. M. Franke-Davidse in Het tij keert...
„)e zweeft naar beneden en en ziet een ondergelopen
landschap. Leven hier mensen?" B.G. O'Connell in Het tij keert...
door Miriam van den Broek
Het leven gaat verder
op de maatslag van
eb en vloed. Improvi
seren is het wacht
woord. In de ka
mer wordt gewoond en geslapen.
De serre is om te koken en te was
sen. Af en toe, bij springvloed,
komt het water binnen. Vanaf
mijn bed kan ik hengelen en ik
speel dat ik grote vissen vang."
Zo herinnert Riet Arendse (des
tijds tien jaar) zich de periode kort
vóór en vlak na de bevrijding van
Souburg, toen de dorpen door de
inundatie twee keer per dag onder
water stonden. Haar herinnerin
gen en die van vele andere Oost
en West-Souburgers aan de perio
de oktober 1944 - februari 1946
staan opgetekend in het boek Het
tij keert... dat gemaakt is door de
historische Stichting Aldegonde.
Het ruim driehonderd pagina's tel
lende boek bevat niet alleen herin
neringen en ooggetuigenverslagen
van Souburgers, er zijn ook inter
views in opgenomen met een
Duitse soldaat, een Schotse artille
rist en een Australische lucht
machtman die in die tijd in Sou
burg waren. Officiële documenten
zoals evacuatiebesluiten, werkbeve-
len en vergunningen voor zelfge
maakte vaartuigen staan eveneens
in het boek. Daardoor is het een
goed leesbaar én interessant docu
ment geworden.
In het boek staat gedetailleerd be
schreven hoe mensen naar droger
gelegen gebieden vluchtten em»
daarbij in de vuurlinie belandden.
Hoe mensen geholpen werden
aan onderduikadressen, hoe het
voor Souburgers was om tewerkge
steld te worden in Duitsland, maar
ook hoe het was om in opdracht
Vader-Cevaal die indertijd werkte
als winkeljuffrouw bij Bakker van
Damme in de Vlissingsestraat.
„Het water maakte het onmogelijk
dat er nog brood kon worden ge
bakken in de Vlissingsestraat. Dat
werd daarom gedaan bij bakker
Henderikx op het Oranjeplein,
daar heeft nooit veel water ge
staan. De bakkersknechten brach
ten het brood naar de Vlissingse
straat. De klanten konden bij eb
brood komen halen. Het brood dat
niet afgehaald was, werd hoog op
de planken gelegd, in de hoop dat
het water bij vloed niet zo hoog
zou komen. Dat liep wel eens ver-
„Elke keer als het water weg was, moest er flink
geschrobd worden zodat de winkel weer netjes was."
van de Duitsers de kust te barrica
deren met zogenoemde Rommel-
asperges en Höckerhindernisse of
wel drakentanden. Ook het ver
haal over burgemeester Stemer-
ding die zijn ontslag aangezegd
kreeg, ontbreekt niet.
Maar vooral de verhalen over het
dagelijkse leven van burgers geven
een levendig beeld van hoe het
was. Zoals de herinnering van C.
Tegenwoordig is het een rus
tig parkje met wat bomen
en een vijver. Het Zeelan-
diaplein ligt ietwat verscholen tus
sen de Paspoortstraat en de Doorn-
luststraat. Maar in de oorlog stond
daar het Strafkamp Souburg.
J.P. Deij herinnert het zich nog
goed. In het boek Het tij keert...
schrijft hij: „Het kamp bestond uit
vier barakken, een keuken en een
latrine bij de koeienput (nu de vij
ver). Het kamp was gecamoufleerd
met groene netten van touw."
De eerste bewoners waren Bel
gische saboteurs en smokkelaars.
Ze werden ingezet bij het spitwerk
op Walcheren. Daarna moesten
ook Walcherse werkweigeraars, on
der wie Zeeuwse burgemeesters,
daar voor vier tot zes weken
dwangarbeid verrichten. „Zo kreeg
keerd af en als we dan naar bene
den kwamen, dreef het brood
door de winkel. Elke keer als
het water weg was, moest er flink
geschrobd en gedweild worden, zo
dat de winkel er weer netjes uitzag
als de klanten hun broodje kwa
men halen. Pas in februari 1946
kwam daaraan een eind."
Het getij beheerste het dagelijks le
ven. Maar zelfs dat leven moest
ook in strakke banen worden ge
leid. „Na de inundatie was het ver
keer tussen de steden en dorpen
via de bestaande wegverbindingen
onmogelijk geworden, zeker bij
hoog water", schrijft J.P. Deij. „De
Provinciale Stoombootdien
sten in Zeeland organiseerde het
vervoer te water door zogenaamde
'noodveren'. Voordat men de PSD
kon benaderen, moest men bij de
burgemeester van de gemeente
waar men verbleef een reisvergun
ning aanvragen en verklaren dat
men in de gemeente waar men
zou gaan verblijven, geen woning
zou betrekken. Dit om volksverhui
zingen te voorkomen."
Voor het lokale verkeer mochten
inwoners zelf vlotten of boten bou
wen, maar daar zomaar mee va
ren, mocht niet. „Eerst moest het
vaartuig worden geregistreerd bij
de PSD en voorzien worden van
een kenteken. De veldwachters
hielden de registratie goed in de ga
ten en controleerden daar streng
op", aldus Deij.
Het tij keert... van de Stichting
Aldegonde is voor 24,50 euro te
koop.
ISBN: 978-90-814771-1-6
Souburg een naam die schrik aan
joeg", schrijft Deij.
Ook voormalig wethouder in
Domburg W. Brand zat in het
strafkamp. In zijn eigen boek,
waarvan een hoofdstuk is opgeno
men in het boek van Stichting Al
degonde, staat hoe hij daar arri
veerde, instructies kreeg en aan
het werk moest. „Het eten in het
kamp was heel slecht. Alleen 's
morgens werd, als drinken, een
bruinachtig vocht verstrekt. Voor
de rest moesten wij het met water
doen." Drie weken is Brand daar
geweest. „Een korte tijd slechts,
maar lang genoeg om met al hun
misselijke systemen kennis te ma
ken. Maar ook heb ik in die tijd
het vele goede van tal van mensen
gezien die elke gelegenheid aangre
pen om ons te helpen."
Meer dan 25 jaar een begrip
Vraag gratis offerte
ËgSOHSSHBMBEKIfëRi
Kortingsprijzen
Fietsen 2009
£eo OOóóe /yj
Iwee wie Iers J)
Het Zeelandiaplein zoals dat er nu uitziet. In de oorlog stond hier een straf
kamp voor werkweigeraars. foto Ruben Oreel
Dorps plein 14
Aagtekeifce
T 0118-581306
www leojoossetweewielers nl
middelburg - Het waterschap oe
fent vanavond in het sluiten van
coupures bij spoorwegovergangen
in Middelburg. Mensen moeten re
kening houden met afsluitingen
en omrijden. Treinreizigers heb
ben geen last van de oefening om
dat die met name 's nachts plaats
vindt. De oefening begint om
23.00 uur bij de fietstunnel. Daar
na volgen de spoorovergang bij de
Nieuwlandseweg en de entree van
het P+R-terrein. Bij de overgang
op de Schroeweg kan vanaf 02.00
uur worden geoefend, omdat dan
geen treinen meer rijden. De oefe
ning duurt tot uiterlijk 06.30 uur.
Wordt het prachtig modern of'sfeervol klassiek?
Laat u inspireren in onze showroom en
ontvang advies op maat
Waldammeweg 2,4338 PJ Middelburg Tel: 0118-6
www.raabkarcher.nl
v >;>v raab
karcher
MIDDELBURG - Konstruktiebedrijf
Hillebrand in Middelburg heeft de
Betonprijs 2009 in de categorie
bruggen en viaducten gewonnen.
Het bedrijf heeft de prijs gekregen
voor de vervanging van de Juliana-
brug in Zaandam. Hillebrand heeft
daarbij samengewerkt met BAM
Civiel. Hillebrand heeft de beweeg
bare stalen delen gemaakt, BAM
Civiel het betonnen gedeelte.
F va
nai
Uw Regionaal Jaguar Centrum
BOGAiRS JAGUAR GOES
ANTHONY FOKKERSTRAAT 77 4462 ES GOES
T. 0113 - 271 817 www.bogaers-iaguar.nl
Kom
vandaag
naar onze
Pro eve rij!
LEKKER
BEKKEN
I gratis
gratis saus
VISSALADE
I gratis
HARINGEN
met ui
ACTIE:
GRATIS m
GESTOOMDE r
MAKREEL ^7
bi) aankopen vanaf
750
9
uw verse vis specialist
BELLAMYPARK VLISSINGEN
TEL. (0118| 418864
