221 zeeland
Stoomboot als voorbode van nieuwe
CDA Zeeland
Minister Lelij overleefde zware storm
Schouwse inbreng TED conferentie Q
woensdag 18 november 2009
S
De Veerhaven bij Zijpe rond 1930 op een prentbriefkaart uit de collectie van P. J. Ochtman. Op de voorgrond de provinciale stoomboot Minister Lelij.
De komst van de stoom
boot luidde een nieuw tijd
perk in. De tijd van het
massavervoer. Aart Bijl
schrijft erover in zijn in ei
gen beheer uitgegeven boek.
door Piet Kleemans
Een belevenis was het, rei
zen van Zeeland naar
Antwerpen, Zuid-Hol
land en Rotterdam in
een tijd zonder dijken
en dammen. Op Schouwen-Duive-
land was het de RTM-spoorboot
Minister Lelij die vanaf Zijpe bij
Bruinisse een verbinding onder
hield met Numansdorp op de
Hoekse Waard. Met rode oortjes
Uitnodiging
Delta van nut voor Zeeland?
Delta NV moet worden gesplitst in een
commercieel en een publiek deel. Moeten
de aandelen van het commerciële deel na
de splitsing nog wel in handen blijven van
de Provincie Zeeland en de Zeeuwse
gemeenten? Dat is een complex vraagstuk
en de meningen daarover lopen uiteen.
Op maandag 23 november 2009 orga
niseert het CDA een bijeenkomst over dit
onderwerp met diverse deskundige spre
kers. U bent vanaf 19.30 uur van harte
welkom in het gebouw van Waterschap
Zeeuwse Eilanden, Kanaalweg 1
Middelburg.
Kijk op www.cdazeeland.nl voor meer
informatie.
van de opwinding - en in de win
ter een kop hete chocolademelk -
zat je als kind voor een van de pa
trijspoorten. Een stoot op de
stoomfluit en de reis kon begin
nen. Meestal over kalm kabbelend
water. Eén keer - in de barre win
ter van 1963 - klonk het bonken
van dikke ijsschotsen tegen de sta
len scheepswand. Jeugsentiment.
En voltooid verleden tijd.
Bijl beschrijft in zijn boek het be
lang van de stoombootdiensten.
Na eeuwen van rustig zeilende of
door paarden of mensenhand
voortgetrokken schepen versche
nen vanaf 1825 steeds meer rook
pluimen van door stoommachines
aangedreven raderschepen op de
binnenwateren.
Na 1850 werden steeds meer hou
ten stoomboten vervangen door ij
zeren en kwam er naast de rader
boten door een schroef aangedre
ven schepen. De factor tijd werd
steeds belangrijker. De stoombo
ten werden groter, sneller en com
fortabeler en vervoerden steeds
meer passagiers, goederen en vee.
„En daar is eigenlijk maar weinig
over geschreven", zegt Bijl. „Daar
om heb ik het in kaart gebracht en
beschreven." Al snel groeide het
net van stoombootdiensten over
de Nederlandse wateren.
De stoomboot bleek een geduchte
concurrent van de spoorwegen.
„Reizen met de stoomboot bete
kende op tijd aankomen, perfecte
aansluiting op andere stoomboot
diensten, treinen en trams en
meer comfort dan op de houten
banken in de trein." Rond 1900
maakten miljoenen Nederlanders
gebruik van de stoombootdien
sten. In Zeeland bracht de stoom
boot ook toeristen, uit eigen land
én het buitenland.
Na de eerste wereldoorlog was de
bloeitijd voorbij. De verbrandings
motor kwam op en dat was het be-
De dikke rookpluim was hét
handelsmerk van de stoom
boot. Op Schouwen-Duiveland
was die rookpluim te zien in Zie-
rikzee en Bruinisse, of liever ge
zegd Zijpe. Vanuit Zierikzee voer
een stoomboot vanaf het Luitje
richting Kats en vanuit Zijpe werd
een veerdienst onderhouden met
Anna Jacobapolder en Numans
dorp op de Hoekse Waard. Stoom
boot 'Minister Lelij' was dé passa
giersboot naar Numansdorp. Het
markante schip was beroemd, net
als de rookpluim. Van zware ro
kers werd ook wel gezegd dat zij
'roakten as de Menister'. Het schip
deed onder de Rotterdamsche
Tramweg Maatschappij (RTM)
dienst tot 1966. 'De minister' zoals
door Ali Pankow
zierikzee - De internationale con
ferentie TED-Amsterdam, vrijdag
in het Tropenmuseum, kent ook
een Schouwse inbreng. Die komt
van kunstenaar en ontwerper Eric
Odinot uit Zierikzee en van
beeldend kunstenaar Alexander
Wechgelaar uit Rotterdam, ont
werper van de kunst-picknickplek
De Tien Geboden bij Noordwelle.
TED staat voor Technologie, Enter
tainment en Design. Op het con
gres worden ideeën over de meest
uiteenlopende onderwerpen gepre
senteerd. Uit de tien best bekeken
filmpjes worden drie winnaars ge
kozen die hun plan op het congres
nader mogen toelichten.
Wechgelaar vroeg Jaap Verseput
een filmpje te maken over zijn
plan Volhwater. Hij draagt daar
zijn oplossing aan voor het pro
bleem van een stijgende zeespie
gel. Kort gezegd houdt zijn voor
stel in: diep de Sahara uit, gebruik
het eivormige bekken dat dan ont
het schip in de volksmond werd
genoemd kende een bewogen le
ven. Tijdens een zware storm in
1911 werd het schip op de provin
ciale steiger in Zijpe gesmeten. De
schade werd hersteld en het schip
ging weer in de vaart. Tijdens WO
II liep het schip forse schade op
maar ook deze 'aanslag' overleefde
'de minister'. In 1953 werd het
www.pzc.nl
staat voor waterberging en leg er
dijken omheen.
Het betreffende filmpje is te vin
den op:
www.you tube, com watch?v=
q6NxOOe42ho.
Eric Odinot presenteert zijn
TED-filmpje onder de titel Ik ben
een beweging. Hij verbeeldt daarin
zijn theorie over duurzaamheid
door middel van onder meer een
eigen lokale munt. www.youtube.
com/user/ ericodinot#p/ a/u/o/
85aof-gHUBs.
MEEST CELEZEN
1. Graanhandel 's nachts malen
2. Huize Voor De Kant (foto)
3. Pontes op fiets voor afvaltocht
TIPS NAAR schouwen-duiveland@pzc.nl
Het laatste regionieuws op
www.pzc.nl/schouwen-duiveland
