9 spectrum
'Sommige illegalen geven
al hun leefgeld in ruil voor
medische behandeling'
Zaterdag 7 november 2009
ke ziekten op straat lopen. Maar in de praktijk schort
er volgens hulpverleners nog veel aan. Zo moeten ze
soms oeverloos praten om hun patiënt het zieken
huis in te krijgen. Nazorg is slecht geregeld, tandarts-
zorg en fysiotherapie nauwelijks te krijgen en de toe
gang tot de geestelijke zorg is nog zeer beperkt.
Onlangs stuurde Co van Melle nog een ernstig psy
chotische man, die stemmen hoort, door naar een
psychiater. Nu zit de man weer angstig voor hem.
Hij kreeg alleen een hoge dosis medicatie, met de me
dedeling over drie maanden terug te komen. „Ik
slaap niet meer. Om de paar uur praat ze tegen me",
vertelt hij, terwijl hij zijn handen op zijn hoofd legt
om de pijn aan te duiden. 'Ze', is volgens hem een
zwarte cobra. „Ze kijkt me recht in mijn gezicht
aan."
Volgens Margreet Kroesen, coördinator van Dokters
van de Wereld, loopt de nieuwe regeling vooral
spaak vanwege de kosten. Tot september dit jaar
kreeg de organisatie al 133 meldingen van patiënten
die zijn geweigerd door ziekenhuizen of artsen. In
heel 2008 waren dat er 138.
Op grond van de nieuwe regeling krijgen momen
teel 22 gecontracteerde ziekenhuizen de kosten voor
alle noodzakelijke medische zorg aan illegalen ver
goed. De rest mag alleen spoedeisende hulp declare
ren.
„Op papier is het vaak wel geregeld. Maar aan de ba
lies blijkbaar niet. Patiënten die zich melden met een
verwijzing, krijgen de arts vaak niet te zien. 'Eerst be
talen', horen ze dan. Doen ze dat niet, dan worden
ze weggestuurd met de mededeling dat ze kunnen
terugkomen als ze wel geld hebben."
Dit gebeurde bijvoorbeeld bij een 34-jarige illegale
Ghanese vrouw wier baby ernstig ziek was. Het kind
was zo ziek, dat over een spoedopname niet moeilijk
werd gedaan. Vijf dagen lag de baby in het zieken
huis. Het kind mocht naar huis, maar moest na een
maand terugkomen voor controle. Maar een arts
kreeg de vrouw bij het controlebezoek niet te zien.
Ze moest mee naar de administratie. „We hebben
nog een rekening van u openstaan. Hoe gaat u dat be
talen? We hebben tenslotte uw baby gered", kreeg
ze te horen. In paniek tekende ze een betalingsrege
ling voor 100 euro per maand. Geld dat ze niet heeft.
Ze leeft van giften van een kerk. „Soms krijg ik tien
Ieuro per week, soms twintig", legt ze uit. Na onderte
kening mocht ze alsnog door naar de specialist.
Maar bij de volgende controleafspraak werd ze weer
tegengehouden. „'Eerst betalen', riepen ze." Uit angst
dat het ziekenhuis haar zou aangeven bij de politie,
1 verliet ze het ziekenhuis zonder de arts te hebben ge
zien.
Het kernprobleem van de njeuwe regeling is de ver-
haalplicht die ziekenhuizen hebben. „Het is eigenlijk
Ieen bizarre regeling", zegt voorzitter Douwe Hemri-
ka van de raad van bestuur van.het Onze Lieve Vrou
we Gasthuis (OLVG) in Amsterdam. „Wij moeten
aantonen dat we alles hebben gedaan om dat geld te
innen bij de illegaal, voordat wij onze kosten mogen
declareren bij het Rijk."
Het gevolg is dat de druk op ziekenhuizen om de kos
ten te verhalen groot is. De Nederlandse Vereniging
van Ziekenhuizen ontkent dat ziekenhuizen patiën
ten weigeren die niet van tevoren betalen. „Daar is
financieel ook geen reden toe omdat dé behandelkos-
ten uiteindelijk worden vergoed als de illegaal niet
zelf kan betalen", zegt een woordvoerder.
Maar volgens Hemrika van het OLVG worden wel
degelijk patiënten geweigerd. „Laten we duidelijk
zijn: dit hoort dus niet. Wie zorg nodig heeft, moet
die ook krijgen."
Onder meer door klachten van Dokters van de We
reld heeft dit ziekenhuis inmiddels de protocollen
aangepast „Illegalen gaan nu eerst naar hun specia
list Die bepaalt of er sprake is van een noodzakelijke
behandeling. Pas daarna wordt de patiënt doorge
stuurd om een betalingsregeling af te spreken."
Maar dan nog kan het voorkomen dat patiënten bij
een volgende afspraak weglopen. „Sommigen schrik
ken zo van de strenge aanpak, dat ze het ziekenhuis
weer verlaten. Door de taalbarrière begrijpen ze niet
dat we ze alsnog helpen als ze aantonen echt niet te
kunnen betalen."
Dat ziekenhuizen streng en alert zijn, vindt diaco
naal maatschappelijk werker Marion Groen in 't
Woud van het Amsterdamse inloopcentrum Open
Deur 'logisch'. „We moeten er natuurlijk voor wa
ken dat iedereen hierheen komt voor een gratis me
dische behandeling." Maar soms gaat het volgens
haar toch echt mis. „Sommige illegalen geven hun
complete leefgeld weg in ruil voor een medische be
handeling." Het gaat om mensen die nog een proce
dure in Nederland mogen afwachten, maar geen
recht hebben op voorzieningen. „De gemeente be
taalt hen leefgeld voor woonruimte en eten. Maar
dat geld geven ze aan het ziekenhuis, uit angst dat
hun procedure in gevaar komt als ze niet betalen.
Dat is niet de bedoeling."
Groen in 't Woud vraagt zich af hoe baliemedewer
kers in ziekenhuizen vaststellen hoeveel geld een ille
gaal kan missen. „Wij kennen de mensen. Maar zij
toch niet?" Voorzitter Hemrika van het OLVG er
kent dat dit ontzettend moeilijk is. „Waar let je op?
Heeft iemand gouden sieraden of gouden tanden in
zijn mond, dan zal de lat hoger liggen dan bij een
sloeber."
Los daarvan is het nog maar de vraag of ziekenhui
zen ondanks betalingsregelingen hun geld krijgen.
„Want hoe moet ik afdwingen dat ze de hele rege
ling afbetalen?", vraagt Hemrika zich af
Nog lastiger is het volgens hem voor ziekenhuizen
die niet door het Rijk gecontracteerd zijn voor zorg
Over spoedopname
van de ernstig zieke
baby van deze
illegale Ghanese
vrouw werd niet
moeilijk gedaan.
Het vervolgtraject
leverde wél
problemen op.
Vergoedingen
Op 1 januari 2009 is een nieuwe regeling van kracht geworden op grond
waarvan medici kosten die zij hebben gemaakt voor illegalen, terug kun
nen krijgen.
Voor huisartsen geldt een vergoeding van 80 procent van de oninbare
kosten. Kosten rond zwangerschap en bevalling worden volledig ver
goed.
Voor ziekenhuizen zijn er 26 regio's vastgesteld, waar 1 ziekenhuis per
regio alle handelingen kan declareren. Op dit moment hebben 22 zieken
huizen zo'n contract afgesloten. Niet-gecontracteerde ziekenhuizen kun
nen alleen de acute zorghandelingen declareren, voor maximaal 80 pro
cent van de kosten.
Tandartsen kunnen alleen de behandelingen voor illegalen onder de 22
jaar voor 80 procent terugkrijgen.
AWBZ-instellingen als verpleeghuizen of GGZ-instellingen kunnen ge
bruikmaken van de regeling zodra zij een illegaal opnemen.
aan illegalen. „Zij krijgen alleen de acute zorg die zij
leveren vergoed."
Medisch directeur Bert Wiegman van het Acade
misch Medisch Centrum (AMC), een ziekenhuis dat
niet gecontracteerd is, beaamt dit. „Wij bieden spe
cialistische hulp die andere ziekenhuizen niet kun
nen bieden. Wij kunnen die patiënten toch niet op
straat zetten."
Om de mensen toch te kunnen helpen, declareert dit
ziekenhuis de kosten via het OLVG. Ook dit zieken
huis erkent dat illegalen soms het ziekenhuis verla
ten zonder zorg te hebben gehad. „Als iemand weg
gaat, dan is dat aan hemzelf. We kunnen moeilijk
een patiënt tegen zijn zin vasthouden omdat hij zorg
nodig heeft."
Als het om acute zorg gaat, wordt iedereen volgens
Wiegman meteen geholpen. Maar bij zoiets als een
bevalling verwacht hij toch wel iets van een betaling.
„Ik besef dat het niet leuk is te horen dat ze moeten
betalen. Maar mensen weten dat zo'n bevalling er
aan komt. Daar kunnen ze voor sparen."
Over één ding zijn alle instanties het wel eens. Voor
het eerst is de zorg in verpleeg-, verzorgings- en sterf
huizen voor illegalen geregeld. De hoop is dat dit nu
ook een oplossing biedt voor mensen als Eduardo
Hernandez. Deze terminaal zieke man werd vorig
jaar door het OLVG op straat gezet.
„Een uitermate schrijnend geval. De man had termi
nale longkanker en was uitbehandeld. Wij konden
niets meer voor hem doen. Maar dit soort patiënten
raakte je toen aan de straatstenen niet kwijt", legt
Hemrika uit. „Niemand was bereid hem op te ne
men."
Met heel veel moeite wist het ziekenhuis een hospi
ce te regelen in Roosendaal. „Maar dat wilde hij zelf
niet. Hij wilde in de buurt van zijn vrienden blij
ven." Na een maand werd de man alsnog op straat
gezet. Hernandez overleed zo'n tien dagen later, op
56-jarige leeftijd.
reageren?
spectrum@wegener.nl
