io turkije en iran
De betrekkingen
tussen Turkije en
Iran verbeteren
snel. De westerse
NAVO-bondgeno
ten van Turkije
zien dat met
groeiende argwaan
aan.
Turken zijn het wachten op Brussel beu
zaterdag 7 november 2009
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
Ankara kijkt nac
door Jessica Maas
De Turkse premier
Tayyip Erdogan is
koud terug uit
Iran, waar hij het
omstreden nucle
air beleid van zijn
'Iraanse broeders' verdedigde, of
hij verwelkomt alweer de Iraanse
president Mahmoud Ahmadi-
nejad. Die wordt morgen in Istan
bul verwacht. De relatie tussen
Iran en Turkije is de afgelopen ja
ren - onder het regime van de ge
matigd islamitische AKP - enorm
verbeterd. Turkije was afgelopen
juni één van de eerste landen die
de Iraanse president met zijn con
troversiële herverkiezing feliciteer
de. De handel tussen Ankara en
Teheran is de afgelopen tien jaar
vertwintigvoudigd.
En terwijl het conflict tussen Iran
en de internationale gemeenschap
over het nucleair programma van
de Islamitische Republiek verder
oploopt, sluit Turkije miljarden
contracten met het buurland, on
der meer over de levering van gas.
Iran is na Rusland de grootste gas
leverancier van Turkije.
Erdogan heeft de beschuldiging
dat Iran aan een kernwapen
werkt, in de Turkse media afge
daan als 'geroddel' en noemde de
kritiek op het Iraanse nucleaire
programma hypocriet.
Het geïsoleerde Iran is ingenomen
met de Turkse vriendschap. De
Turkse premier heeft ook met zijn
felle kritiek op Israël veel vrienden
gemaakt in de islamitische wereld.
De relatie tussen de bondgenoten
Israël en Turkije is sinds de Ga-
za-oorlog (van 27 december 2008
tot 17 januari 2009) ernstig be
koeld. Een grote gezamenlijke mili
taire oefening werd onlangs afge
blazen. Met het begin van een
Turkse tv-serie waarin Israëlische
soldaten worden afgeschilderd als
brute moordenaars, werd nog
extra olie op het vuur gegooid. En
afgelopen woensdag bekogelden
Turkse studenten de Israëlische
ambassadeur in Trabzon met eie
ren.
In het Westen groeit het ongemak
over het optreden van NAVO-lid
Turkije. De vraag of Turkije zich
van het Westen afkeert, wordt
steeds indringender. Ankara richt
zich niet alleen op Iran, maar op
het hele Midden-Oosten. Ook de
relaties met Irak en met Syrië dat
tien jaar geleden nog op voet van
oorlog met Turkije stond, verbete
ren in hoog tempo. Sinds vorige
maand hebben de Turken en Sy-
riërs die de onderlinge grens passe
ren, bijvoorbeeld geen visa meer
nodig. In de zeven jaar dat de AKP
aan de macht is, steeg de handel
met de Arabische wereld explosief.
'Turkije kan zichzelf
hiermee in de voet
schieten'
Volgens oud-diplomaat Sinan Ui-
gen is er sprake van een duidelijke
verandering in het Turkse buiten
lands beleid. Die zou deels te dan
ken zijn aan de wispelturige opstel
ling van Europa over de Turkse
toetreding tot de EU. „En aan men
sen als Sarkozy die geen moment
onbenut laten te verkondigen dat
Turkije niet bij Europa hoort." De
ommezwaai richting het oosten is
zeker niet alleen een tactiek om
het Westen wakker te schudden,
meent de oud-diplomaat. „Dit is
veel meer dan dat. Het is een nieu
we strategie. Turkije ziet zichzelf
als regionale grootmacht die in het
Midden-Oosten kan bemiddelen."
Maar de warme woorden richting
Iran en het geruzie met Israël ma
ken van Turkije geen 'oprechte be
middelaar', zegt Ulgen. „Turkije
kan zichzelf hiermee in de voet
schieten."
De Turkse steun voor het Iraanse
nucleair beleid druist zwaar in te
gen het beleid van de internationa
le gemeenschap, die zich beraadt
over sancties tegen Teheran. Tur
kije kan als tijdelijk lid van de Vei
ligheidsraad in de toekomst zelfs
gedwongen worden expliciet partij
te kiezen.
De verbroedering met Teheran
staat in ieder geval ook hoog op de
agenda bij het bezoek van premier
Erdogan aan de Amerikaanse presi
dent Barack Obama in december.
Sommige Turkse analisten relative
ren de nieuwe vriendschap met
Iran. Zij wijzen erop dat de relatie
tussen de twee landen is geba
seerd op een fragiel militair
machtsevenwicht en dat Turkije
zeker niet gebaat is bij een buur
land met een kernwapen. Boven
dien heeft Turkije recentelijk nog
besloten Amerikaanse Patriot-ra
ketten - raketten die dienen als ra-
ketafweer - te kopen, wat gezien
wordt als een duidelijke reactie op
Iraans groeiende wapenarsenaal.
Na zeven jaar van vooral woorden
zet de AK Partij die de laatste
maanden steeds meer om in da
den: de Turkse blik richt zich van
het Westen naar de eigen, islamiti
sche regio.
Turkije-kenner Soner Cagaptay
stelt op de website van het blad Fo
reign Affairs zelfs vast, dat de rege
ring van Erdogan toenadering
zoekt met anti-westerse islamisti-
sche regimes als die in Qatar en Su
dan en seculiere moslimlanden als
Egypte, Tunesië en Jordanië.
De Amerikaanse president Obama
prees Turkije een halfjaar geleden
nog omdat het land een brug zou
zijn tussen Oost en West. The New
York Times schreef onlangs dat de
Verenigde Staten en ook Europa nu
ineens twijfelen of Ankara nog wel
een betrouwbare partner is.
Steeds meer Turken vragen zich af
of ze de Europese Unie niet moe
ten verwerpen voordat die hen ver
werpt.
Want Turkije is het wachten beu,
zeker nu de Europese Commissie
gemengde signalen blijft uitzen
den. Frankrijk en Duitsland voelen
niets voor een Turks EU-lidmaat-
schap; zij willen niet verder gaan
dan een 'geprivilegieerd partner
schap'.
Alleen de Britse minister van Bui
tenlandse Zaken David Milliband
pleitte afgelopen week nog voor
een volledig Turks lidmaatschap.
Volgens waarnemers zou hij daar
mee zijn kansen om de eerste Euro
pese minister van Buitenlandse Za
ken te worden, hebben verspeeld.
