gezondheid 113
Koffie, een kwestie van
smaak
Feiten over koffie
maandag 26 oktober 2009
pot), koffie uit een moka (pruttelaar) en in
mindere mate espresso, verhogen inder
daad het gehalte aan cholesterol.
En dan de in Nederland mateloos populai
re Senseo. Bij de Wageningse koffiedeskun-
digen kwamen vragen binnen over de scha
delijke effecten van deze koffie, gemaakt
met speciale pads in een speciaal apparaat.
Er heerste met name ongerustheid over
het cholesterol. „Dat zijn we dus gaan on
derzoeken", zegt Boekschoten. De conclu
sie is wederom niet schokkend. Nederland
kan rustig Senseo blijven drinken. Senseo-
koffie is net zo cholesterolverhogend of
-verlagend, en dus net zo gezond of onge
zond, als koffie uit het oude, vertrouwde
filterapparaat.
Mooier kunnen de koffie-experts het niet
maken.
Geniet, maar met mate. Die aanbe
veling zou je heel goed op pakken
koffie kunnen afdrukken. Want
koffie moet je niet met liters lur
ken. De meeste Nederlanders hou
den het bij een paar kopjes per
dag. „Daar is helemaal niks mis
mee", zegt koffiedeskundige
dr. Mark Boekschoten.
door Hélène van Beek
Een oude onderwijzeres leerde
ons het liedje, een canon. C (zeg:
'tsee')-A-F-F-E-E, trink nicht so
viel Kaffee. Nichtfur Kinder ist
der Türkentrank, schwacht die
Nerven macht dich blass und krank.'
Wat kinderen van zes jaar daar mee moes
ten, is me nog steeds een raadsel. Maar het
achttiende-eeuwse kinderliedje van de
Duitse componist Carl Gottlieb Hering
(hij schreef ook Hop hop hop, paardje in ga
lop) is altijd blijven hangen en maakt goed
duidelijk dat koffie slecht is.
Het is een volkswijsheid. Koffie zorgt niet
alleen voor de zwakke zenuwen, bleekheid
en ziekte zoals het liedje leert, je gaat er
ook van trillen. Of je ligt er wakker van.
Koffie is verder slecht voor maag en dar
men en verhoogt het cholesterolgehalte in
het bloed.
De positieve eigenschappen van cafeïne,
de belangrijkste stof in koffie, zijn ook be
kend.
Je gaat er helderder van denken, het geheu
gen verbetert, cafeïne geeft een kick en
kan pijnstillend werken. En recent werd
aangetoond dat koffie het risico op het krij
gen van diabetes type 2 (ouderdomssui-
ker) verkleint.
Toch staat koffiedrinken in een kwaad dag
licht. Veel mensen hebben een nerveuze
kijk op koffie. Omdat we met z'n allen
heel wat af drinken, is koffie dus een popu
lair onderwerp voor wetenschappers. Stu
die na studie verschijnt over dit immens
populaire brouwsel. Maar of koffie nu
goed is of slecht? „Op dit moment zou ik
zeggen: 'geen van beide'", licht dr. Mark
Boekschoten, voedingswetenschapper aan
Wageningen Universiteit toe.
Van de heilzame en de schadelijke wer
king van cafeïne, de belangrijkste stof in
koffie, is bijna iedereen op de hoogte, stelt
Boekschoten. „Het bekendste positieve ef
fect is dat je er helderder van wordt. Men
sen in nachtdienst blijven scherper. Maar
het positieve effect is van korte duur. Om
fris te blijven, moet je dus aan één stuk kof
fie blijven drinken."
Koffieloog Boekschoten kent de meeste
wetenschappelijke studies over koffie. En
nuanceert Neem het onderzoek naar de
kleinere kans op diabetes type 2 door het
veelvuldig drinken van koffie. „Hoe ie
mand op koffie reageert, verschilt van
mens tot mens. Het is niet zo dat iemand
die veel koffie gaat drinken, dus ook min
der kans op diabetes maakt. Maar het is
weer wel zo dat artsen op basis van deze
studie kunnen concluderen dat ze diabetes
patiënten niet hoeven af te raden om kof
fie te drinken."
Nog een onduidelijkheid, stelt Boekscho
ten. „Er zijn onderzoeken die aantonen
dat koffie de kans op miskramen vergroot.
Maar ook weer studies die laten zien dat
koffie de kans op miskraam juist verkleint.
Maar we raden zwangere vrouwen aan
niet te veel koffie te drinken, want we zijn
voorzichtig." 'De wetenschap' geeft dus
geen uitsluitsel over het feit of koffie nu
goed is of slecht.
Eigenlijk moet iemand vooral voor zich
zelf bepalen of hij of zij goed bij koffie ge
dijt, meent Boekschoten: „Want iedereen
reageert anders op koffie. De een ligt er
wakker van, de ander kan vlak voor het sla
pen gaan gerust nog een kop koffie drin
ken."
Koffie-fobie is dus niet nodig: „In ons land
gaat het niet om heel grote hoeveelheden.
De meeste mensen in Nederland drinken
een paar kopjes per dag. Daar is niks mis
mee. Lastig in de discussie is ook dat het ei
genlijk altijd over cafeïne gaat als we het
over de schadelijke werking van koffie heb
ben. Want er zitten veel meer stoffen in."
Bijvoorbeeld cafestol en kahweol. Twee
vet-achtige stoffen, die in hoge concentra
ties voorkomen in ongefilterde koffie. In
Wageningen doen ze onderzoek naar deze
stoffen met muizen. Van cafestol en kah
weol is bekend dat ze cholesterolverho
gend werken. Wageningse wetenschappers
hebben nu onderzocht of dit alleen voor
ongefilterde koffie of voor alle soorten kof
fie geldt. Wat blijkt? Ongefilterde koffies,
Skandinavische kookkoffie, Turkse en
Griekse koffie (uit een cafetière ofwel druk-
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
De gemiddelde Nederlander drinkt 4,5 kop
jes koffie per dag. Dat is zo'n 150 liter kof
fie per persoon per jaar, ofwel 1.200 kop
pen.
Cafeïne, dat ook in thee, cola en energie
drankjes zit, is de meest actieve stof in kof
fie. Het wordt snel opgenomen in het
bloed. De helft al na drie tot vier minuten.
Tussen een half uur en tweeënhalf uur na
het drinken, zijn de effecten merkbaar.
Een teveel aan cafeïne kan leiden tot ruste
loosheid, duizeligheid, beven, suizende
oren, hartkloppingen en slapeloosheid.
Mensen die er gevoelig voor zijn, moeten
maximaal 400 milligram cafeïne per dag ge
bruiken. Dat zijn vijf kopjes, afhankelijk van
de sterkte. Een zwangere vrouw moet niet
meer dan 300 milligram cafeïne binnenkrij
gen.
Cafeïne is niet verslavend. Je hebt er ook
niet steeds meer van nodig om effect te sor
teren. Als koffiedrinken langzaam wordt af
gebouwd, gebeurt er niets. Drinkt een grote
innemer plotseling weinig of helemaal geen
koffie meer, dan krijgt die wel hoofdpijn.
De vet-achtige stoffen cafestol en kahweol
zijn andere omstreden stoffen die vooral in
ongefilterde koffie zitten. Ze verhogen het
cholesterolgehalte in het bloed.
Als iemand maximaal vijf koppen filterkoffie
per dag drinkt, droogt hij er niet van uit.
Kopjes koffie (zonder suiker of melk tel
len net als water mee om de vochtbalans
op peil te houden. Het lichaam verliest wel
sneller vocht via de urine als er ook cafeïne
is gebruikt.
Cafeïnevrije koffie is nooit geheel cafeïne
vrij. Er zit nog altijd 2 tot 4 milligram ca
feïne in een kop, tegen 85 in een gewoon
kopje koffie. In koffievervangers als Bambu
zit helemaal geen cafeïne. De meeste koffie
vervangers, ofwel 'eikeltjeskoffie', zijn ge
maakt van cichoreiwortel.
In koffie zitten ook heilzame stoffen als
krachtige anti-oxidanten. Die beschermen te
gen de invloed van vrije radicalen: kleine,
agressieve deeltjes die veel schade kunnen
aanrichten. Vrije radicalen zitten onder
meer in zonlicht, luchtvervuiling en tabaks
rook. Bekende anti-oxidanten zijn vitamine
C en E. Ook groente, fruit, rode wijn en
thee bevatten anti-oxidanten.
Q Zie ook:
www.voedingscentrum.nl
www.koffieengezondheid.nl
4
