Uniek orgel staat weer te pronken in
een huis van
een kast!
30
Pieter Flaes maakte bescheiden orgels
Rijksmonument
Gemeente onderzoekt
drie afdelingen
Winnaars Senior
Games op 'bordes'
www.pzc.nl
Meest gelezen
vrijdag 23 oktober 2009
SBW
De 'orgelmap' kan opgebor
gen. Het Flaes-orgel in de
kerk van Zonnemaire is vol
ledig gerestaureerd. Volgen
de week wordt het officieel
in gebruik genomen.
door Piet Kleemans
Bellen, schrijven, mailen,
speuren naar sponsors.
Kerkrentmeester Wim
Hanse van de hervorm
de gemeente in Zonne
maire liet geen middel onbenut in
zijn zoektocht naar geld voor de
restauratie van het Flaes-orgel. De
digitale snelweg bewees daarbij
goede diensten. Hanse: „Ik heb via
Google naar restauraties van
kerkorgels elders in Nederland ge
zocht en dan keek ik gewoon of er
ergens een staatje was van 'met
dank aan'. Dan had ik weer wat
adressen om aan te schrijven."
Het balletje ging rollen in 2002. De
kerkvoogdij kreeg van de begin dit
jaar onverwachts overleden orgel
kenner Prosper Sevestre te horen
dat het uit 1871 daterende orgel
dringend aan restauratie toe was.
Hanse: „Het is aan hem te danken
dat het orgel de monumentensta
tus kreeg. En dat betekende voor
ons dat we 70 procent van de sub
sidiabele kosten vergoed zouden
krijgen van het Rijk."
Wat niet betekende dat Hanse ach
terover kon leunen. Integendeel.
„Ik heb denk ik bij elkaar zo'n hon
derd bedrijven, stichtingen en
fondsen aangeschreven." Hanse
produceerde kostenoverzichten en
begrotingen, maakte flyers, gaf ant
woord op vragen van mogelijke
sponsors. De kosten van restaura
tie werden geraamd op net geen
160.000 euro.
Hanse: „En toen bleek dat er ook
een nieuw verwarmingssysteem
voor de kerk moest komen. De be
staande heteluchtkachels hingen
veel te dicht bij het orgel. Een
extra kostenpost van 60.000 euro."
Het leeuwendeel van het geld
kwam uiteindelijk van het Rijk en
een aantal fondsen en sponsoren.
De kerk zelf sprokkelde met aller
lei acties - variërend van een stand
op de Oranjemarkt tot het verko
pen van kip en vis - ruim 25.000
euro bij elkaar.
De langverbeide restauratie van
het orgel begon in februari 2008.
Het instrument werd gedemon
teerd en overgebracht naar Elbert-
se Orgelmakers Bv in Soest. Hanse
reisde met enige regelmaat af naar
Soest om te kijken hoe het met de
restauratie van het kerkorgel
stond. „En dan kom je toch grappi
ge dingen tegen. Bij de demontage
van de windmachine kwamen de
restaurateurs een potloodkrabbel
tegen van ene L. van Leersum,
waaruit bleek dat die in 1930 delen
van het orgel nog had verguld. En
dat verguldsel was nog best goed.
Het hoefde maar op een paar plaat
sen bijgewerkt te worden."
Het eindresultaat van de restaura
tie mag er zijn. De orgelpijpen blin
ken je tegemoet, evenals het ver
guldsel van de versieringen aan
het orgelhuis. Het schilderwerk -
sommige delen zijn 'gehout' - ver
raden ouderwets vakmanschap.
Hanse: „Mooi om te zien hoe ze
dat doen. Ze kunnen zelfs kwasten
in het hout nabootsen."
In de aanloop naar de heringebrui-
kname zet een aantal gemeentele
den de puntjes op de i. „De orgel
maker komt van de week ook nog.
Die heeft nog het originele lampje
voor boven het klavier gevonden
en wil dat nog monteren. En ook
de lessenaar moet nog terugge
plaatst worden."
Verder komt er aan de buitengevel
van de kerk een ANWB-bord
waarop in het kort de geschiedenis
van het kerkgebouw en het
Flaes-orgel worden geschetst. In
de kerk komt een bord met daarop
de namen van 23 sponsors die
meer dan 1000 euro bijdroegen
aan het herstel van het instru
ment. Hanse kijkt met voldoening
terug op een drukke periode. Een
tijd waarin veel werk verzet moest
worden en de kerkzang tijdens de
erediensten werd begeleid door de
klanken van een klein Johannesor-
gel. „Tja, ik sta er eigenlijk zelf van
te kijken dat het in deze tijden ge
lukt is om genoeg geld bij elkaar te
krijgen."Het orgel wordt woensdag
28 oktober tijdens een besloten bij
eenkomst opnieuw in gebruik ge
nomen. De officiële kerkelijke inge
bruikname volgt op zondag 8 no
vember.
Het Flaesorgel in de kerk van Zon
nemaire staat sinds mei 2002 op
de lijst van Rijksmonumenten.
De restauratie van het orgel is uit
gevoerd door Etbertse orgelbou
wers in Soest.
De orgelkas is onderhanden geno
men door Zuydam schilders in
Heilouw.
De windmachine is vernieuwd,
maar de originele blaasbalgcon
structie bleef behouden.
De restauratie heeft alles bij elkaar
ruim anderhalfjaar geduurd.
De kerk is ook voorzien van een
nieuw verwarmingssysteem.
door Piet Kleemans
Degelijk, bescheiden qua afme
ting, maar wel met een stevi
ge klank. Die omschrijving is van
toepassing op de door Pieter Flaes
gebouwde kerkorgels. Flaes - lid
van de remonstrantse gemeente -
dacht zijn orgels uit vanuit de bege
leidingspraktijk voor de kerkzang.
Flaes werd geboren op 21 mei 1812
in Rotterdam. Hij ging in de leer
bij orgelbouwer Batz in Utrecht,
verantwoordelijk voor onder meer
de bouw van het orgel van de
Domkerk. Tijdens zijn opleiding
leerde de jonge Flaes de Duitse
Georg Brünjes kennen. Samen zet
ten zij een orgelbouwfirma op.
Eerst hield Flaes zich in hoofdzaak
bezig met reparatie. In 1855 maak
te hij in opdracht van de doopsge
zinde kerk in Wormerveer zijn eer
ste kerkorgel. Flaes bediende voor
al kerken in Noord- en Zuid-Hol
land, maar ook in Zeeland kwam
een aantal Flaes-orgels terecht. De
kerkvoogdij van de hervormde
kerk in Zonnemaire beschikt over
het originele handgeschreven con
tract voor de bouw van het orgel.
Bedongen werd 'ene prijs van
3600 ouderwetse Hollandse gul
dens'. En een afbetalingsregeling:
„Van deze som van drie duizend
zes honderd gulden wordt door
kerkvoogden na de volkomen vol
tooiing en goedkeuring aan de or
gelmaker twee duizend zes hon-
1. Ik zei eerder marmer dan melk
2. Oude stoomtram intrigeert
3. Jan en Anna al zestig jaar samen
TIPS NAAR schouwen-duiveland@pzc.nl
Het laatste nieuws op
www.pzc.nl/schouwen-duiveland
slim en op maat,
van appartementen tot kasten van huizen.
baS+mar de jager kerkplein 57 kapelle 0113 343810 www.basmar.nl
ZIERIKZEE
De gemeente Schouwen-Duiveland
neemt in 2010 de afdelingen recrea
tie, economie en bijzondere wet
ten en facilitaire ondersteuning on
der de loep. Het gaat om via de Ge
meentewet verplicht gesteld
(zelf-)onderzoek naar de doelmatig
heid en doeltreffendheid van ge
meentelijk beleid. De bedoeling is
met periodiek onderzoek de trans
parantie van gemeentelijk hande
len te vergroten. Er wordt, vanwe
ge capaciteit en objectiviteit, ge
werkt met externe onderzoekers.
ZIERIKZEE
Sportwethouder Ad Verseput ont
vangt donderdag 5 november in
het gemeentehuis in Zierikzee de
Schouwen-Duivelandse sporters
die in de prijzen zijn gevallen bij
de Senior Games. Zij hebben in to
taal 30 medailles in de wacht ge
sleept, waaronder 12 gouden plak
ken. Het meeste eremetaal is ge
wonnen bij golf, gevolgd door atle
tiek, tennis, zwemmen, mountain-
biken en bowls. Ook de organisatie
van de Senior Games is present tij
dens de informele bijeenkomst.
Vrijwilligers zijn hard aan het werk in de aanloop naar de ingebruikname van het gerestaureerde orgel.
