io exoplaneten
Vinden van een exoplaneet
donderdag 22 oktober 2009
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
Is er een plaats tuss<
saturnus
neptunus
aarde
Nfc:- jupiter
Het is de heilige
graal van het
ruimteonderzoek:
een planeet vin
den die op onze
aarde lijkt. Dat
die graal wordt gevonden, is abso
luut zeker, zeggen sterrenkundi
gen. Met zoveel planeten in het
heelal is het een kwestie van tijd
voordat een tweede aarde in beeld
komt. En wie weet, is daar ook
wel leven te vinden ook.
Voorlopig is de wetenschap nog
niet zover. De aarde is maar een
klein bolletje, vergeleken met som
mige reuzen die in de ruimte rond
zwerven. Zo klein, dat een verge
lijkbare planeet op dit moment
met de gevoeligste apparatuur nog
niet is waar te nemen.
Voorlopig moeten sterrenkundi
gen het doen met de ontdekking
van grotere 'exoplaneten', plane
ten die om een andere ster draaien
dan onze zon.
Zoals de 32 waarvan de ontdek
king deze week bekendgemaakt
werd op een conferentie in Portu
gal. Onder de nieuwe planeten
zijn superaardes (gemiddeld vijf
keer zo groot als onze planeet) en
reuzenplaneten (supergrote gasbol-
len zoals Jupiter). In totaal zijn nu
403 planeten in kaart gebracht.
'Ontdekking' betekent niet dat we
tenschappers de planeten kunnen
zien, legt Ignas Snellen, docent as
tronomie aan de Universiteit Lei
den, uit. „Daar staan ze veel te ver
weg voor. De aanwezigheid van de
ze planeten is bepaald door het ef
fect dat ze hebben op de ster waar
ze omheen draaien. Die wiebelt
door de zwaartekracht van de pla
neet."
Die wiebel constateren is geen een
voudig werkje. Het HARPS-instru-
ment, de exoplanetenjager uit Chi
li die de 32 nieuwelingen vond, ver
richtte de afgelopen jaren 100
nachten per jaar metingen. „Je
moet ongelooflijk veel data verza
melen om te kunnen aantonen
dat de ster wiebelt. Hoe meer van
die gegevens we hebben, hoe beter
het instrument kan worden inge
steld en hoe meer de kleine plane
ten ook in beeld komen. HARPS
heeft inmiddels alweer veel meer
exoplaneten gelokaliseerd."
Snellen verwacht dat binnen 5 jaar
jaar een planeet met de omvang
van de aarde gevonden wordt.
Zo'n vondst betekent nog niet dat
op die aardachtige planeet ook le
ven mogelijk is. De planeet moet
niet te dicht bij de ster, zijn eigen
zon, staan, dan is het er te warm.
Maar ook niet te ver weg, dan is
het te koud.
De massa ervan is belangrijk.
„Sommige planeten zijn bijvoor
beeld overblijfselen van grote gas
reuzen. Ze bestaan uit ijzer en heb
ben dus een hele andere dichtheid
dan de aarde. Daar zul je geen le
ven vinden."
Daphne Stam van SRON (Nether
lands Institute for Space Research)
onderzoekt hoe je, als zo'n familie
lid van de aarde is gevonden, kunt
bepalen of er een atmosfeer is en
zo ja, of die atmosfeer zo is samen
gesteld dat er iets op de planeet
kan leven.
Dat gebeurt door het sterlicht te
onderzoeken dat op de planeet
valt en weerkaatst wordt, een on-
derzoeksspecialiteit van Neder-
land. „Door de kleuren in dat
weerkaatste sterlicht te vergelijken
met het licht van de ster zelf kun
nen we bepalen welke chemische
elementen zich in de atmosfeer be
vinden. Zuurstof haalt bijvoor
beeld het rood uit het licht."
De speciale apparatuur om dit
soort metingen te verrichten wor
den nog vervolmaakt. In de nabije
toekomst zal onderzoek gedaan
worden vanaf de aarde, maar ook
met een ruimtetelescoop.
Een van de problemen die moet
Een exoplaneet cirkelt om een ster en oefent invloed uit op de baan van die ster.
Astronomen kunnen dit constateren doordat het licht van de ster verandert. Het licht
wordt iets roder als de ster van de aarde af beweegt. Als de ster naar de aarde toe
beweegt is het licht iets blauwer.
