io langer doorwerken
Het kabinet verhoogt de
AOW-leeftijd, maar dan
moet langer doorwerken
wel kunnen. Dat is lastig,
in een land waar de
VUT-cultuur nog spring
levend is. Een 'revolutie'
is nodig.
'Werkgevers investeren niet
of nauwelijks nog in
mensen boven de 55 jaar'
Naar een leeftijdsbewust personeelsbeleid
Ontwikkeling AOW
zaterdag 17 oktober 2009
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
'Wil je de geraniums water
door Niek Opten en Monique Prins illuiillu
stratie Ronald Visser
Ze zijn traag van begrip, ouder
wets, snel ziek en niet crea
tief. De oudere werknemer
komt er in de ogen van jonge
re collega's vaak niet best af.
Dat is niet raar, want binnen
het Nederlandse bedrijfsleven heerst nog
steeds een 'vervroegde-uittreding-cultuur',
zegt Ruud Muffels, hoogleraar arbeidsmarkt
en sociale zekerheid aan de Universiteit van
Tilburg. „Werkgevers investeren niet of nau
welijks nog in mensen boven de 55 jaar. Dat
loont niet meer, redeneren ze. Maar de
werknemer denkt: het bedrijf investeert
niet meer in mij, ik zal dus wel geen goede
bijdrage meer kunnen leveren. Als je zo dui
delijk een uitzicht op rentenieren krijgt
voorgeschoteld, ga je je daar ook naar gedra
gen."
De vervroegde uittreding (VUT) mag dan
als collectieve maatregel zijn afgeschaft, het
laten afvloeien van oudere werknemers is
nog dagelijkse praktijk. Het is een belangrij
ke manier van kostenbesparing, in deze eco
nomisch moeilijke tijden.
Investeren in ouderen doen bedrijven nau
welijks en dat is heel dom, vindt Muffels.
Hij schetst het volgende toekomstscenario.
„De vergrijzing gaat er nu echt aan komen
en de beroepsbevolking krimpt. Daardoor
gaan de komende jaren tekorten op de ar
beidsmarkt ontstaan. Bedrijven zullen die al
lemaal willen opvangen met jonge werkne
mers, maar die zijn er steeds minder. Er ont
staat schaarste en dus gaan de loonkosten
van jongeren omhoog. Dan zullen werkge
vers zich achter de oren gaan krabben, maar
dan is het al te laat,"
Minder dan 50 procent van de mensen tus
sen de 55 en 65 jaar is nog werkzaam, stelt
Michiel Kompier, hoogleraar arbeidspsycho
logie aan de Radboud Universiteit in Nijme
gen.
„Werken is tegenwoordig topsport en veel
beroepen zijn niet tolerant voor ouderen."
Daarnaast zijn 1,1 miljoen Nederlanders in
actief, omdat ze een arbeidsongeschikt
heids- of bijstandsuitkering hebben. „Veel
van die mensen hadden aan de slag kunnen
blijven als het werk eerder was aangepast of
als er tijdig maatregelen waren genomen."
Meer aandacht voor re-integratie en het
werk zo inrichten dat peroneelsleden ge
zond en productief blijven, biedt meer soe
laas dan 'het ingewikkelde en ondoorzichti
ge AOW-plan', vindt Kompier.
Werkgevers hebben 50-plussers hard nodig
in de nabije toekomst en daar moeten be
drijven zich meer naar gedragen. Die bood
schap is niet nieuw. Al meer dan twintig
jaar wijzen deskundigen op de toekomstige
vergrijzing van onze samenleving. Maar het
blijven roependen in de woestijn.
Een 'revolutie' is daarom noodzakelijk. Tot
nog toe is het aanbod van jongeren nog vol
doende en staan de hoge loonkosten van
50-plussers een veranderend ouderenbeleid
vaak in de weg, al is dat laatste aan het ver
anderen met de invoering van prestatieio
nen.
Allereerst moet de beeldvorming verande
ren. „Ouderen kunnen nog veel. De fysieke
mogelijkheden nemen af, maar tegenwoor
dig werkt zeker 70 procent van de mensen
in ons land deels of geheel achter beeld
schermen", stelt Muffels. „In de huidige si
tuatie neemt de productiviteit van een werk
nemer na zijn 50ste vaak niet meer toe. Be
halve bij bedrijven die wel investeren in de
loopbanen van hun oudere personeelsle
den."
Ouder personeel bijscholen kan overigens
rendabeler zijn dan trainingen geven aan
twintigers en dertigers. „Veel jongeren ver
dwijnen na een paar jaar naar een ander be
drijf. De meeste ouderen zullen dat niet
meer doen."
Er wordt in Nederland nu al ontzettend
veel geld uitgetrokken voor trainingen en
bijscholing. „Maar die zijn vooral bestemd
voor werknemers die al hoogopgeleid zijn.
In laagopgeleiden wordt weinig geïnves
teerd", zegt Kompier. „En vervolgens wordt
dan twintig jaar later gezegd dat ze te wei
nig kennis hebben en niet willen verande
ren. Dat is het paard achter de wagen span
nen."
Maar wil iedereen wel langer doorwerken?
Niet de leeftijd is daarbij volgens de Nij
meegse hoogleraar bepalend, maar het type
werk en de genoten opleiding. „Mensen die
hun werk interessant, uitdagend en leer
zaam vinden, willen wel door. Maar wie der
tig jaar achter de lopende band staat, vindt
het wel genoeg." Toch is ook laaggeschoolde
arbeid interessanter te maken, zodat perso
neel in deze sector langer wil doorwerken.
Bijvoorbeeld door de werknemers meer in
vloed op het eigen werkrooster te geven,
waarmee werk en privé beter zijn te combi
neren, taken meer te laten rouleren of ver
antwoordelijkheden aan groepen te geven.
Een andere maatregel om het werk voor
ouderen aantrekkelijk te houden is het aan
bieden van meerdere carrières. „Je moet
makkelijker van functie kunnen verande
ren", vindt Muffels. „De beloningsstructuur
laat dat nu nauwelijks toe. Die moet daarom
veel flexibeler worden." Grote ondernemin
gen zullen daar niet veel moeite mee heb
ben. Anders ligt dat bij het midden- en
kleinbedrijf, dat intern weinig alternatieven
kan aanbieden. Die ondernemingen zouden
de flexibiliteit op bedrijfstakniveau kunnen
regelen, oppert de Tilburgse wetenschapper.
Daarmee maak je niet alleen de arbeidsloop-
baan aantrekkelijker, ook het vraagstuk van
zwaar werk kun je daarmee te lijf gaan. „Je
moet een stratenmaker niet dertig jaar het
zelfde laten doen en je dan pas afvragen
hoe je het werk voor hem lichter kan ma
ken. Bedrijven moeten direct gaan naden
ken over andere functies. Laat een jonge
stratenmaker wekelijks een paar uur lan
taarnpalen plaatsen. Door die afwisseling
slijt zijn rug minder snel en heeft hij meer
plezier in zijn werk."
Dat klinkt allemaal mooi, maar momenteel
is ondernemend Nederland vooral bezig
met de korte termijn: hoe overleef ik de eco
nomische crisis? „Ja, maar dat is dus niet
goed", zegt Muffels. „Bedrijven die hun per
soneel serieus nemen, zullen ook beter in
staat zijn in moeilijke tijden te overleven.
Als die stratenmaker vanwege een versleten
rug wordt afgekeurd, is dat een grote kosten
post voor zijn baas."
Vergeleken met nu is de beroepsbevolking in 2050
met ruim 10 procent gekrompen, volgens progno
ses van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Het
aantal 65-plussers neemt in die periode toe tot 25
procent van de totale bevolking. Zijn er voor elke
65-plusser nu nog vier werkenden, over veertig jaar
zijn dat er nog maar twee. Het ouderenbeleid van be
drijven is vaak niet afgestemd op deze ontwikkeling.
Tips aan werkgevers voor een leeftijdsbewust perso
neelsbeleid.
- Bonussen: gebruik financiële bonussen die de over
heid beschikbaar stelt voor werkgevers die ouder
aannemen en/of in dienst hebben.
Neem je een uitkeringsgerechtigde in dienst die
jaar of ouder is, of heb je een werknemer van 62
of ouder in dienst, dan krijg je premiekorting.
- CAO: verschillende werkgevers nemen ook maa
gelen om ouderen te ontzien op in CAO's. Denk
daarbij aan werving en selectie van ouderen, afspi
ken over arbeidstijden en afspraken'over doorwei
ken na 65 jaar.
- Ontziebeleid: extra verlof, taakverlichting, ergoi
mische maatregelen.
Sinds de invoering van de Algemene Ouderdoms Wet in 1957
heeft iedere 65-plusser recht op AOW...
Hoogte uitkering (voor een (echt)paar, gecorrigeerd voor inflatie, in euro's)
1.500
...het aantal 65-plussen.yi
mensen leven steeds langui
Opbouw bevolkingsopbou
100-
'60 '65 '70 '75 '80 '85 '90 '95 '00 '05
