IO li ©=L_,
Hemel en aarde zijn niet door God geschapen. Genesis 1
bevat namelijk een vertaalfout, zegt wetenschapper
Ellen van Wolde. Reden om de theologie te herzien?
Niet echt: „God grijpt in de wereld in, daar gaat het om.'
'Ik moest toch even
grijnzen toen ik de
uitlatingen las'
vrijdag 9 oktober 2009
gelijk leiden tot boosheid en spanning, met als
gevolg dat ze nog orthodoxer worden. Maar ik
denk niet dat velen hier echt van staan te kij
ken. De meesten zullen het scheppingsverhaal
primair als verhaal lezen. Zij maken onder
scheid in wat er staat en wat dat betekent."
„Dit weten we al 150 jaar", zegt Eep Talstra van
de Vrije Universiteit, leerstoel Oude Testament.
„Ik snap niet waarom er zoveel stennis over
wordt gemaakt. De hele gedachte varr scheppen
is het creëren van levensruimte, het opnieuw
verdelen. God maakt ruimte voor mensen en
dieren om te leven. Het woord bara komt ook
voor bij de Profeten, zoals bij Jesaja waar God
bezig is ruimte te scheppen zodat het volk uit
ballingschap in Babylonië kan terugkeren."
Van Hooydonk benadrukt dat het gaat om een
wetenschappelijke discussie. „Het zal ongetwij
feld waar zijn wat Van Wolde beweert, maar er
komen ongetwijfeld wetenschappers die er iets
tegenin brengen."
Ook godsdienstsocioloog Gerard Dekker denkt
dat de uitlatingen van Van Wolde vooral voor
wetenschappelijke beroering zal zorgen. „Ze
heeft een belangrijk theologisch verschil aange
toond. Maar het gaat vooral om de overeen
komst tussen de woorden 'scheppen' en schei
den': God grijpt in in de wereld, daar gaat het
om en dat is voor de meeste gelovigen het be
langrijkst."
Maar zullen orthodoxe christenen er niet veel
meer moeite mee hebben? Immers, Van Wolde
brengt een correctie aan in de basis van hun ge
loof: de Bijbel. Dekker erkent dat in meer fun
damentalistische kringen de schok heviger zal
zijn. „Aan de andere kant, voor hen is iedere
nieuwe Bijbelvertaling een
schok. De conclusies van Van
Wolde zullen niet harder aan
komen."
Gerard den Hertog, hoogle
raar systematische theologie
aan de orthodox christelijke
Theologische Universiteit
Apeldoorn bevestigt dat. „Ik
moest toch even grijnzen
toen ik de uitlatingen van Van Wolde las. Al 75
jaar geleden verkondigde de gerenommeerde
theoloog Oepke Noordmans het verschil tussen
'scheppen' en 'scheiden' in Genesis 1. Wat
nieuw is, is dat Van Wolde zegt dat God hele
maal niet schiep. Maar in de Bijbel staan meer
getuigenissen van God als Schepper. Dat beeld
wordt niet onderuit gehaald."
Genesis zegt volgens Talstra niet dat God een
perfecte blauwdruk had. „Het zegt dat er een
begin is waarvan we niet weten hoe het er uit
zag, daar moeten we niet te veel over willen
speculeren. We weten niet wat de aanloop
voor Genesis 1 was."
Den Hertog denkt niet dat in orthodoxe krin
gen de uitlatingen van Van Wolde tot veel op
hef zullen leiden. „Het Darwin-jaar heeft daar
veel meer dwarsgezeten. We hebben wat dat be
treft behoorlijk wat met de schepping te stellen
gehad."
door Joost Bosman en Joost Sijtsma
foto Brunostock
Het is een van de bekendste zin
nen: 'In den beginne schiep
God de hemel en de aarde'.
Het is de eerste zin van Gene
sis, het eerste bijbelboek. De
zin is verkeerd vertaald uit de
Hebreeuwse grondtekst, vindt de Nijmeegse
hoogleraar Exegese van het Oude Testament, El
len van Wolde. God 'schiep' niet, maar 'scheid
de'. Dat is volgens haar de juiste vertaling van
het Hebreeuwse woord bara. De consequentie
is, zo stelt ze, dat God niet als schepper van he
mel en aarde kan worden beschreven, maar
'slechts' als degene die een ordening in de ele
menten aanbracht.
„Ik ben vooralsnog niet overtuigd", zegt Gert
Kwakkel, oudtestamenticus aan de Theologi
sche Universiteit van de Gereformeerde Kerken
in Kampen. „Van het Hebreeuwse woord dat
ten grondslag ligt aan het werkwoord scheppen
in de openingszin van Genesis is wel vaker be
weerd dat het soms ook scheiden kan beteke
nen. Als mevrouw Van Wolde beweert dat het
altijd scheiden betekent, zou dat nieuw kunnen
zijn."
Zelfs als de openingszin van Genesis betrekking
heeft op 'scheiden', is dat nog geen reden de
theologie grondig te herzien. „Als ik het taalge
bruik in de Bijbel overzie, wordt er heel duide
lijk gezegd dat God alles heeft gemaakt. Soms
door middel van scheiden. Dat God alles uit
niets heeft gemaakt, zie je niet expliciet terug
in het Oude Testament. Het is net als met een
kunstenaar die een beeld
schept: die maakt het ook
niet uit het niets."
Daar komt volgens hem bij
dat Genesis niet zozeer wil
uitleggen hoe de aarde ont
staan is. „Genesis 1 heeft de
bedoeling te laten zien dat dit
Gods wereld is."
Zullen de bevindingen van
Van Wolde leiden tot onrust onder gelovigen?
Kwakkel denkt dat het wel meevalt. „Als je or
thodox denkt, sta je ook toe dat je mogelijk een
enkel woord verkeerd begrepen hebt. Daar kun
je alleen maar dankbaar voor zijn, het geeft
weer een boel huiswerk. Daar komt bij dat het
geloof niet op een enkel woord is gebaseerd."
]an van Hooydonk, hoofdredacteur van Volzin,
een opinieblad voor geloof en samenleving,
denkt ook dat het met het rumoer onder gelovi
gen wel zal meevallen. „De vondst van Van
Wolde is niet nieuw. Toen ik twintig jaar gele
den theologie studeerde, hoorde ik al over het
verschil tussen 'scheppen' en 'scheiden'. Ik
vind dit niet zo opzienbarend. Het is meer een
hype."
Van Hooydonk verwacht twee soorten reacties:
„Er zal opluchting zijn onder hen die het Gene-
sis-verhaal eerder niet konden verenigen met
de werkelijkheid. Bij anderen zal het boek rno-
