Él
koningshuis Op z'n brood Koningshuizen als bindmiddel
II
'Nederlanders waren tevreden met de rijtjeshuis- en
spruitjesmonarchie die we jarenlang hadden'
Incidenten
Marc van der Linden, hoofdredacteur Royalty
foto Olaf Kraak/ANP
woensdag 7 oktober 2009
1
Begin 2009 wordt het bestaan ont
huld van twee stichtingen die een
rol spelen in fiscale sluiproutes
voor prinses Christina. De stichtin
gen zijn inge
schreven in
ia» 2,1
Noordeinde,
het werkpaleis
van koningin
Beatrix, en be
heren de in het
belastingpara
dijs Guernsey
gestalde geld
foto CPD van Christina.
Wettelijk ge
zien is de constructie in orde, maar
de vraag rijst of het koninklijk huis
zijn voorbeeldfunctie er niet mee
schaadt.
Op Koninginnedag probeert een
een 38-jarige inwoner van Huissen
in Apeldoorn in te rijden op de bus
van de koninklijke familie. Hij mist
de bus, maar acht mensen komen
om, onder wie hijzelf. De goodwill
die de aanslag het koninklijk huis
oplevert is echter van korte duur.
foto GPD
Nederlandse kranten plaatsen fo
to's van Willem-Alexander en zijn
gezin op vakantie in Argentinië.
Hoewel de opname is gemaakt
door het internationale persbureau
Associated Press, stapt het prinselijk
paar naar de rechter en wint de
zaak uiteindelijk: de foto's mogen
niet opnieuw worden verspreid.
De bouw van een vakantiehuis op
het Mozambikaanse schiereiland
Machangulo door Willem-Alexan-
der en Maxima stuit op steeds
meer proble
men. De pro
jectontwikke
laar en archi
tect maken er
een potje van,
er zou sprake
zijn van omko
ping van lokale
autoriteiten, in
foto GPD plaats van loka
le arbeiders
worden er Zuid-Afrikaanse bouw
vakkers ingevlogen en de vijf be
loofde schoolgebouwtjes zouden
ongebruikt zijn gebleven wegens
de slechte staat ervan.
laten varen, weet zich gesteund
door opiniepeilingen en gemor in
de samenleving. In een tijd van fi
nanciële crisis en bezuinigingen
valt met name het gedrag van Wil
lem-Alexander en Maxima uit de
toon. Investeren in vakantiehuizen
in Argentinië en Mozambique,
met de daaruit vloeiende hoge
kosten voor transport en beveili
ging en tegenstrijdige en soms op
geklopte berichten over de voor-
en nadelen voor de lokale bevol
king, zorgen voor een anti-stem
ming.
Dat het prinselijk paar inmiddels
enige afstand heeft genomen tot
het project door in overleg met de
premier belangen onder te breng
en in een stichting, heeft de storm
niet doen luwen. „Het project
deugt of het deugt niet. De pre
mier kan nee zeggen", meent Van
Raak. „Het is vragen om ellende.
Stoppen ermee", vindt Alexander
Pechtold, die maandag steun kreeg
van, nota bene, de Bond van Oran
jeverenigingen. „Maar die gaan
daar niet over", stelt Christenunie
Kamerlid Ed Anker. Toch verlangt
ook hij van Balkenende 'duidelijk
heid over wat er in Mozambique
aan de hand is'.
„Goede motieven blijken geen ga
rantie tegen tegenslagen", stelt
SGP-voorman Bas van der Vlies.
Zijn CDA-collega Liesbeth Spies
vindt dat de Oranjes ook zelf moe
ten opletten wat ze doen.
„Niet alles wat kan en mag, moet
je willen", zegt ze. „Ze hebben nu
eenmaal een voorbeeldfunctie, dat
vraagt extra voorzichtigheid."
Verschillende partijen grijpen de
onrust ook aan om opnieuw te
pleiten voor een discussie over de
toekomst van het koningschap. De
PW bijvoorbeeld wil het staats
hoofd zo snel mogelijk uit de rege
ring hebben.
Oud-D66-minister en fractievoor
zitter Thom de Graaf, die zo'n tien
jaar geleden zelf de discussie over
de rol en toekomst van monarchie
aanzwengelde, waarschuwde de
Tweede Kamer deze week in
Nova om niet te veel en te hard in
te slaan op het van nature kwetsba
re koningshuis. „Dan sla je het
stuk."
Historicus Jaap van
Osta schreef het
boek Het Theater van
de Staat, waarin hij
de koninklijke hui
zen van Windsor en Oranje met el
kaar vergeleek. In Nederland én En
geland zijn de koningshuizen eind
negentiende eeuw bewust als 'na
tionaal bindmiddel' ingezet.
In Nederland kreeg het op dat mo
ment ronduit impopulaire huis
van Oranje een opknapbeurt om
dat het land door de verzuiling uit
een dreigde te vallen, betoogt Van
Osta. Na de Franse Revolutie speel
den de koningshuizen in Europa
nauwelijks een rol meer; ze wer
den van fundament ornament.
De monarchie moest in haar nieu
we rol 'van het volk' worden; het
Oranjegevoel werd een sprookje
waarin de hoofdrolspelers moeten
schipperen tussen hun verheven
status en de eis toch vooral 'ge
woon' te zijn. In Engeland ging het
aan het eind van de vorige eeuw
mis toen de media de Windsors on
der het vergrootglas legden, waar
door ze van hun voetstuk vielen.
Van Osta waarschuwde in 1999 -
toen zijn boek verscheen - al voor
'Engelse toestanden' in Nederland:
de Oranjes genieten zóveel vrijhe
den, dat publieke schandalen op de
loer liggen. Hij pleitte voor een
kleiner koninklijk huis, alleen het
gezin van de monarch, zodat zo
weinig mogelijk leden een 'mens
onwaardig bestaan' krijgen opge
legd. Van Osta stelde ook dat de
'loslippige' wijlen koningin Juliana
een gewild slachtoffer van de rod
delpers zou zijn geworden.
