io amateurarcheologen nieuwsredactie@wegener.nl
De
piepstok
is
goud waard
De maïs gaat
deze dagen van
de akkers en
dus haalt de
amateurarcheo-
loog de metaal
detector uit de
kast. De profes
sionals maken
tegenwoordig
graag gebruik
van hun
diensten.
dinsdag 29 september 2009
Metaal
door Niek Opten en Martin Ruesink
illustratie Jos Diender
Het is de droom van elke amateurarcheo-
loog: een schat naar boven halen die de
geschiedschrijving verandert. Het over
kwam de 55-jarige Terry Herbert, bleek
vorige week. De Brit ontdekte met zijn
metaaldetector een Keltische megaschat
waar hij waarschijnlijk een miljoen euro aan overhoudt.
Om dat laatste is het Roy Hutters uit Epse niet te doen.
De voorzitter van De Detector Amateur heeft naar eigen
zeggen heel mooie vondsten in zijn vitrinekast staan.
„De geldelijke waarde daarvan interesseert me niet."
Allemaal verzameld dankzij de metaaldetector, vanwege
zijn akoestisch signaal door de gebruikers ook wel 'piep
stok' genoemd. Een apparaat dat in het verleden werd
vervloekt door de professionele archeologen. De ama
teurs zouden met hun verzamelwoede alleen maar scha
de toebrengen aan bodemschatten. Sinds het Verdrag
van Malta, vijftien jaar geleden, moeten bodemvondsten
zo veel mogelijt met rust worden gelaten.
Opgravingen beïnvloeden bijna altijd de ondergrondse
schatten, is de ervaring. Er komt dan zuurstof bij de voor
werpen of de onderlinge verhoudingen worden ver
stoord. Opgraven doe je alleen als het niet anders kan,
omdat het gebied bijvoorbeeld op de schop gaat.
Door het Verdrag van Malta dreigde een algeheel verbod
op het gebruik van de metaaldetector. Reden voor de Ne
derlandse hobbyisten om De Detector Amateur op te
richten, die inmiddels met 2.000 leden is uitgegroeid tot
dé belangenvereniging van amateurarcheologen.
„Het verbod op de piepstok hebben we voorkomen door
aan te tonen dat we goed kunnen samenwerken", zegt
Hutters. Want het mes snijdt aan twee kanten. „Archeo
logen hebben veelal geldgebrek en amateurs hebben
meestal het nieuwste van het nieuwste. Bovendien moe
ten locaties soms binnen een paar dagen onderzocht wor
den, dan zijn wat extra mensen zeer welkom." Het komt
daardoor steeds vaker voor dat professionals of gemeen
ten de hulp van de hobbyisten inschakelen.
„De hobbyist is vaak toch handiger met de metaaldetec
tor dan de gemiddelde archeoloog of student. Daarom
maken we graag van hun diensten gebruik bij veldonder
zoek", zegt archeoloog Jasper de Bruin. Hij is voor de
Universiteit van Leiden bij veel opgravingen van neder
zettingen uit de Romeinse tijd betrokken. Daarbij wordt
tegenwoordig standaard gebruik gemaakt van metaalde
tectoren. „Begin jaren negentig is daar in ons vak nog fel
over gediscussieerd, tegenwoordig ziet iedereen het nut
van die instrumenten in. Je vindt nu veel meer metalen
en die vertellen een belangrijk deel van de geschiedenis."
Hobbyisten zijn blij met die waardering voor hun kennis
en kunde. „Ik denk dat archeologen in het verleden wel
90 procent van de munten en andere metalen bodem
schatten over het hoofd zagen. Dat verdween na een op
graving meestal ongezien in de stort",
zegt de Enschedeër Gert Gesink. Als
eigenaar van Detect.nl importeert
en verkoopt hij detectoren. Ook
schreef hij op basis van dertig jaar er
varing het Handboek voor zoekers.
Gesink spreekt van een 'kruisbestuiving' tussen archeolo
gen en hobbyzoekers, die elkaar steeds vaker van histo
risch waardevolle informatie voorzien. De techniek heeft
dat mogelijk gemaakt. „Die is met sprongen vooruit ge
gaan. Ik verkoop geavanceerde detectoren van 4.000 eu
ro, maar vanaf 220 euro heb je tegenwoordig al zeer
bruikbare apparatuur."
Hutters is niet bang dat de detectorgebruikers onontdek
te archeologische gebieden aantasten. „Dieper dan 25,
30 centimeter graven we niet. Zo diep gaat de ploeg
van een boer ook. Archeologen maken al snel een
proefsleuf van een meter diep."
De profs gaan volgens wetenschapper De Bruin
makkelijker om met het feit dat detector-hobbyis
ten vondsten doen en houden. „Het gaat er om,
dat de kennis erover beschikbaar is. We hoeven
een munt niet altijd zeifin handen te hebben,
een goede foto ervan met een centimeterindeling
is ook goed. Daarom roepen we vinders op om alle
vondsten te melden bij de databank Numis."
Wettelijk zijn hobbyisten dat verplicht. Niet alle 5.000
detectorbezitters die ons land telt doen dat, weet Hut
ters. „Er zijn helaas een paar rotte appels. Die zijn al
leen op zoek voor het geld." Leden van De Detec
tor Amateur die zich niet aan de regels houden
worden geroyeerd.
De vele Romeinse munten die de afgelopen de
cennia in Nederland zijn gevonden door ama
teurarcheologen, hebben volgens De Bruin
belangrijke aanwijzingen voor historici op
geleverd: „Het duidt er op, dat de Bata
ven veel Romeinser waren dan we tot
nu toe dachten. Van de andere kant
weten we nog steeds niet voldoende
om met zekerheid te zeggen of de
ruilhandel in die tijd al had plaats
gemaakt voor een monetair beta
lingssysteem."
De Bruin ziet behalve de toe
name aan bodemvondsten
Stabilisator
Dient om de metaalde
tector langzaam boven
de grond heen en weer te
kunnen bewegen.
Controlekast
Bevat de batterijen, luidspreker,
microprocessoren de bedrading
van de metaaldetector, aansluiting
voor hoofdtelefoon.
Steel
Verbindt de controlekast
met de spoel.
nog een voordeel aan de op
komst van de detec
tor-hobbyist: „Een aantal
jongeren raken door de
ze hobby zo geïnteres
seerd in de oudheid,
dat ze archeologie
gaan studeren."
Een metaaldetector is een instrument
om metalen voorwerpen op te sporen.
Het dieptebereik van een gemiddelde hobby
detector is ca. 25 cm. en sterk afhankelijk van
omgevingsfactoren als grondsoort en vochtigheid.
Wanneer de detector boven een metalen object
komt, geeft het apparaat een akoestisch signaal.
Metaaldetectors maken gebruik van het natuurkun
dige principe van elektromagnetische inductie en
gebruiken één van de volgende drie technologieën:
Very low frequency (VLF), Pulse induction (PI),
Beat-frequency oscillatior (BFO).
Zendspoel
Spoel(zoekkop of antenne)
Deel dat daadwerkelijk
metaal detecteert.
Ontvangstspoel
