281 boeken
Een hoofd vol obsessies
'RJ
Het risico van rood haar
Gehaat door de meute
boeken kort
vrijdag 4 september 2009
mmmMmmmmmmmmmsmmm
Twee mannen in een donkere
parkeergarage. Peter Terrin weet dit
gegeven in zijn roman De bewaker uit
te bouwen tot een sublieme roman
over het verlies van zekerheden en de
kracht van de hoop.
door Karin ©vermars
De Vlaamse schrijver Peter Terrin le
vert met De bewaker zijn vierde ro
man ah Eerder schreef hij al twee
verhalenbundels. Het moet gek lo
pen, wil hij met dit boek geen prijzenregen
over zich heen krijgen. De bewaker is een su
bliem boek, voor de zekerheid zeg ik het maar
meteen. Want wie de achterflap leest, laat zich
misschien afschrikken door de karige verhaal
lijn. Die draait namelijk om twee mannen en
een parkeergarage. Meer is er niet. Alleen die
twee mannen, de bewakers Harry en Michel,
en een ondergrondse ruimte.
In De bewaker gebeurt niet zo gek veel, of lie
ver gezegd: de gebeurtenissen spelen zich voor
al afin het hoofd van Michel, de verteller. We
nemen kennis van zijn bezweringen, obsessies
en fantasieën. Steeds opnieuw probeert hij logi
sche verklaringen te vinden voor de hel waarin
hij zich bevindt. Hoewel het er allemaal be
hoorlijk uitzichtloos voor hem uitziet, probeert
hij samen met zijn collega Harry de moed erin
te houden.
Het geval wil dat Harry en Michel al een eeu
wigheid in een kelder leven, zonder dat duide
lijk is waarom. Nu ja: de kelder moet bewaakt
worden. Er staan levens op het
spel, zoveel is zeker. Harry en Mi
chel houden hun dienstwapens
steeds gericht op de toegangspoort
- en de enige ingang - van een luxe
appartementencomplex, dat wordt
bewoond door de rijken der aarde.
Buiten is het oorlog, al is daar wei
nig van te merken. Op straat is het
wonderlijk stil. Evengoed zit de
angst voor biochemische terreur of
een nucleaire ramp er diep in.
Niets in deze oorlog is zeker: 'Pre
cies dit jaagt iedereen op de vlucht:
de vijand is onbekend'.
Harry en Michel lopen, gehuld in het uniform
van 'de organisatie', inspectierondes in de kel
der. Dat blijven ze consequent doen, ook als op
een dag alle bewoners van het complex - op
één na - met de noorderzon vertrekken. De be
wakers registreren elk geluidje, elke geur, elke
verandering in lichtinval. Ze staan op scherp,
zowel fysiek als geestelijk. Het komt erop neer
dat de mannen zich wanhopig vastbijten in de
enige zekerheid die ze wél hebben: de strakke
veiligheidsvoorschriften. 'We dragen ons uni
form, netjes afgeborsteld, elke dag opnieuw,
want voorschriften zijn heilig,
daar zijn Harry en ik het roerend
over eens. Tenslotte maakt het uni
form de bewaker. Het uniform en
het wapen'.
Tragische helden zijn het, Harry
en Michel. Twee mannen, van
God en iedereen verlaten, houden
zich in een claustrofobische ruim
te op de been door vooral geen
millimeter af te wijken van de re
gels. In die zin kun je De bewaker
lezen als een allegorische vertel
ling over hoop en wanhoop en na
tuurlijk is het uiteindelijk de hoop
die er het diepst inhakt. De hoop op promotie,
om precies te zijn. Naarmate de radiostilte lan
ger duurt, raakt het duo ervan overtuigd dat er
sprake is van een test. Na afloop zullen ze onge
twijfeld worden toegelaten tot de top van de or-
foto ANP
ganisatie, de 'elite' genaamd.
Het kan nog gekker, nog schrijnender. Harry
stelt voor om alle lampen te doven - op die ma
nier kunnen ze de organisatie doordringen van
hun koelbloedigheid. Het kan niet anders, rede
neren ze, dan dat ze snel worden bevrijd uit de
kelder.
Twee bewakers die het zonder nachtkijker uit
zingen in de duisternis, die horen bij de elite.
Het loopt anders. Er meldt zich een derde
man, een collega-bewaker die om raadselachti
ge redenen versterking komt bieden. Vanaf dat
moment begint de hoop te imploderen.
In een recensie kun je De bewaker omschrijven
als een 'kafkaëske ideeënroman' of een 'surrea
listische allegorie'. Dat klopt ook wel, maar het
stemt niet erg vrolijk. Bij het horen van die
krachttermen zullen veel mensen geïnteres
seerd knikken, om vervolgens snel op zoek te
gaan naar de plank met 'leuke boeken'. Ten on
rechte, want deze roman heeft ongelooflijk
veel te bieden, in de eerste plaats een briljant
verteld verhaal. Veel leuker dan in De bewaker
wordt het niet.
Peter Terrin - De bewaker. De Arbeiderspers,
256 pag., 19,95 euro.
Maartje Wortel (ge
boren in 1983) debuteert met
de verhalenbundel 'Dit is jouw
huis'. Het zijn korte verhalen:
het langste is zeventien pagi
na's, het kortste drie. Wortel
weet in dat beperkte bestek re
gelmatig een nogal ongemakke
lijke sfeer op te roepen, waarbij
humor er soms in slaagt de
spanning te ontladen. Mede
doordat de setting van de verha
len ongewoon alledaags is,
houdt het werk het midden tus
sen dat van erkende collega's
als D. Hooijer en Sanneke van
Hassel.
Q Maartje Wortel - Dit is jouw huis.
De Bezige Bij, 14,90 euro.
Hij is een echte Jaro-
be, oftewel een witte bosneger.
Oboema, een 'Jiskefet'-creatie
van Michiel Romeyn, heeft zijn
eerste boek doen uitgeven. 'Op
de brommer', zo luidt de titel.
Er staan dertig gedichten in bij
dertig foto's, al hebben ze niet
altijd iets met elkaar te maken.
Wel vormen de foto's de inspi
ratiebron voor de gedichten,
die Oboema Sesetokoe met zijn
in de filosofie van Schopenhau
er en Mike Tyson doordrenkte
geest aan het papier heeft toe
vertrouwd.
Oboema Sesetokoe - Op de
brommer. Thomas Rap,
19,90 euro.
Sandor Marai is de groot
ste herontdekking van de afge
lopen decennia. Nadat de Hon
gaarse schrijver (1900-1989) in
2000 werd geherintroduceerd
met de roman 'Gloed' is zijn ge
hele oeuvre met groot succes in
tal van talen overgezet. Het ne
gende deel van de reeks verta
lingen ligt nu voor.
Het is de roman 'De meeuw',
uit 1943, waarin Marai in één
zorgvuldige vloed van woor
den de eerste ontmoeting met
zijn latere vrouw heeft beschre
ven tegen de achtergrond van
de oorlog. Prachtig uitgegeven
ook: gebonden en met lichtgeel
papier.
Q Sandor Marai - De meeuw. Verta
ling: Frans van Nes.
Wereldbibliotheek, 18,90 euro.
door Mieske van Eek
Lieneke Dijkzeul -
De geur van regen.
Anthos, 270 pag.,
19,95 euro.
ooien en valen zijn
donderstralen', heet
het in de volks
mond. Vooral vrouwen met
rood haar zorgen nogal eens
voor op hol geslagen fantasie
ën, gedragen op golven van
hormonen. Het is een gege
ven dat Lieneke Dijkzeul ver
rassend en prikkelend uit:
werkt in haar derde mis
daadroman De geur van regen.
Dijkzeul sleurt haar lezers
vanaf de eerste bladzijden
mee in een strijd op leven en
dood. Een roodharige schoon
heid verweert zich tegen een
man die haar huis is binnen
gedrongen en letterlijk op
haar scalp uit is. Korte tijd la
ter valt een tweede slachtof
fer, opnieuw een jonge rood
harige vrouw.
Een nogal beladen zaak voor
Dijkzeuls vaste speurder in
specteur Paul Vegter, want hij
kent het slachtoffer goed.
Daarom kost het hem moeite
zijn blik scherp te houden bij
het zoeken van de dader.
Dijkzeul schakelt in haar psy
chologische roman soepel tus
sen de wereld van de dader
en die van Vegter en onthult
geleidelijk aan meer van de
motieven van de moorde
naar. Die blijkt verstrikt in
een web van hebzucht, haat
en eigendunk en raakt zijn
greep op de werkelijkheid
steeds meer kwijt.
Ze hanteert een precieze en
nuchtere stijl, met een haast
terloops onheilspellende la
ding. Zo denkt een van haar
personages: 'Je maakte iets ka
pot, een glas of een huwelijk,
deed er niet toe wat, en daar
na gooide je het weg'. Een
vrij banale vaststelling die pas
verontrustend wordt in een
roman over moord. Lieneke
Dijkzeul is een schrijfster om
rekening mee te houden.
door Hasis Renders
1 Michel Houellebecq
Sr Bernard-Henri Lé
vy - Publieke vijanden.
Een steekspel in brie
ven. Vertaald door
Martin de Haan en
Rokus Hofstede, De
Geus De Arbei
derspers, 25 euro.
Bernard-Henri Lévy (in
Frankrijk kortweg
BHL) is een echte me-
diafilosoof Geen onderwerp
te banaal of hij weet het te
verbinden aan de filosofieën
van zijn leermeester Jacques
Derrida of Louis Athusser.
Wat een aanlokkelijke gedach
te BHL te laten corresponde
ren met Michel Houellebecq,
auteur van de wereldwijde
bestseller Elementaire deeltjes.
Een roman die zich nog het
beste laat samenvatten met
de constatering dat het een
aanklacht is tegen alles waar
BHL voor staat. Houellebecq
wordt in Frankrijk gehaat van
wege zijn vermeende rechtse
en cynische opvattingen, zijn
islamofobie en zijn mening
dat al het slechte van deze
tijd de schuld is van de kinde
ren van de jaren zestig, van
de BLH's, zeg maar.
Al in de eerste brief schrijft
Houellebecq dat Lévy en hij
zelf in twee werelden leven,
maar dat het punt van over
eenkomst is, dat ze beiden
'verachtelijke individuen' zijn
en de rol van 'publieke vijan
den' voor 'de meute' spelen.
De wereld van het verschil is
boeiender dan de overeen
komst. Houellebecq neemt de
regie in deze correspondentie
en geeft die niet meer uit han
den. Hij speelt de cynicus en
laat Lévy daar een beetje te
gen protesteren. Lévy op zijn
beurt smeert hier en daar wat
stroop om zijn penvriend wat
milder te stemmen.
Houellebecq is een schrijver
die zich geen knollen voor ci
troenen laat verkopen, Lévy
is de eeuwige ijdeltuit die
veel baat heeft bij het redden
van de wereld.
Dankzij deze tegenstelling is
Publieke vijanden een prachtig
brievenboek geworden.
