281 cultuur
Kan zij? Ze kan niet en zoekt uitvlucht
Weer of geen weer, bij Peeters schijnt de zon
zeeland
nazomer
festival
Voorstellingen op
locatie afgelast
zaterdag 29 augustus 2009
door Willem Nijssen
Charley Toorop. Ik ken
de haar niet zo goed.
Sinds gisteren beter.
En ik twijfel nog, wat
ik nu precies van haar
moet vinden. Ze is erg met zich
zelf bezig, wel kritisch, zeker niet
zelfingenomen. Maar toch lastig.
Alleen te verdragen met het ge
duld van een oude, stugge boer,
die geleerd heeft om te gaan met
'het grotere' om hem heen. De na
tuur, zijn paard, God (of Nietz
sche).
De kennismaking komt door Zit
tend meisje, de kleinste van de Na
zomerfestival-producties. Ont
staan uit een schrijfopdracht. Ik
vind dat een mooi initiatief, er zijn
niet zoveel kansen voor Nederland
se toneelschrijvers. En het biedt
mogelijkheden om iets 'echt
Zeeuws' te brengen. Niet dat Char
ley Toorop zo Zeeuws was, maar
wel is het écht, dat ze regelmatig
NAZOMERFESTIVAL
Zittend meisje
Regie: Vincent van den Elshout
Met: Chris Thys en Jakob Beks
Locatie: Duinpan bij Westkapelle
Gezien: donderdag 27 augustus
op Walcheren verbleef en er ook
werkte als kunstenares.
En nu heb ik haar dus beter leren
kennen. Dat is een resultaat, dat
eerder past bij een documentaire,
natuurlijk. Het is altijd prettig wan
neer een documentaire zich onder
houdend en creatief aan je aan
biedt, en zich zonder die altijd
neuzelende commentatorstem
door de betrokkenen zelf laat ver
tellen. Zittend meisje is zonder twij
fel een heel geslaagde, zelfs een
knappe documentaire. Maar hoe
veel toneel zit daar dan nog in?
'Conflict', dat is vandaag de toets
steen. De toeschouwer wil een con
flict zien en beleven, dat is de stel
ling. En Charley Toorop is een
wandelend conflict. Met zichzelf,
want zij worstelt als kunstenares
(met haar onderwerpen), als moe
der (die haar kinderen van zich af
stoot), als minnares (die minnaars
ziet komen en gaan), als mens (die
leeft in een tijd van dreigende oor
log), als vrouw (die vecht tegen
het mannenbolwerk).
Al die conflicten woeden in haar
hoofd, leiden niet tot daden. Haar
eigen conclusie: ik ben altijd een
'zittend meisje' gebleven. Ik her
ken dat, het beroert me, het herin
nert mij aan mijn eigen opdracht
om geen zittend jongetje te blij
ven. Daar komt (tussen te veel gro
te woorden) iets van drama tot le
ven.
Er zijn nog meer conflicten. De
dialoog (een wezenlijk element
van toneel, zelfs van solotoneel)
ontstaat, omdat een oude boer
Charley Toorop verzoekt om een
portret. Het is bestemd voor zijn
dochter, die lijdt aan bloedkanker
en binnen enkele weken zal ster
ven. Zo kan zij in die laatste we
ken haar vader toch altijd bij zich
hebben. Ik vind dat een prachtig
motief, een schitterende vondst.
Want de dood is het ultieme con
flict, zeker als die niet meer te ont
kennen valt. En het plaatst ook
Charley Toorop voor de keuze. Zal
zij? Want natuurlijk heeft ze ande
re plannen. (Ja, ze zal.) Kan zij?
Want dat vraagt om mededogen.
Nee, ze kan niet. En zoekt een uit
vlucht. Dat wordt de muur. De
muur die zij als achtergrond wil,
maar die ze (met de juiste barsten)
natuurlijk niet kan vinden. Ook
daar speelt zich een klein drama
af voor wie het tenminste zien
kan.
Er zijn nog meer conflicten. Een
boer die Nietzsche citeert. Moet
kunnen. Maar ik ken in heel mijn
omgeving helemaal niémand die
ook maar óóit Nietzsche citeert.
Mooie citaten, dat wel. En dan:
een boer die zijn dochter verliest,
maar die nog veel meer aan het
verliezen is. Zijn benen, zijn den
ken, en bovenal: zijn paard. Ook
een conflict: is alle medelijden dan
uiteindelijk gewoon zelfmedelij
den? Want zijn paard verliezen
doet hem meer dan de dood van
zijn dochter... Confronterend, al
wordt dat nauwelijks uitgespeeld
en kan ook dit thema de toeschou
wer dus ontgaan.
Er zit, kortom, heel veel drama
tisch potentieel in Zittend meisje.
Hoe komt het dan, dat de indruk,
dat ik naar een knappe documen
taire heb zitten kijken, blijft be
staan?
Publiekswaarderirig: 4,2 (op een maxi
mum van 5 sterren).
'Zittend meisje' is te zien tot en met
29 augustus en van 1 tot en met 5 sep
tember.
Dagprogramma ZNF: zie podium
agenda in Zomerkrant
westkapelle - De voorstellingen
Zittend meisje, De Storm en On
der het Melkwoud zijn gister
avond afgelast wegens de harde
wind, regen en onweer. De kans
bestaat dat daardoor geen kaarten
voor Zittend meisje in de verkoop
komen voor de extra voorstelling
van maandag. De pechvogels krij
gen namelijk voorrang. De Storm
in Wilhelminapolder is een kwar
tier na aanvang stilgelegd wegens
onweer. Ook Onder het Melk
woud in Serooskerke (S) ging niet
door. lan Decleir en Koen De Sut
ter besloten een deel van de tekst
voor te dragen in De Schelphoek.
door Ernst Jan Rozendaal
Het begon te regenen,
precies op het moment
dat Bart Peeters vrijdag
avond het hoofdpo
dium op het Abdijplein in Middel
burg betrad. Maar niemand die
zich erom bekommerde. Als de vir
tuoze Bart Peetersband gaat spe
len, is het namelijk net of de zon
gaat schijnen. Duisternis of regen,
het maakt niet uit.
'Het is niet wat het is, het is wat je
ermee doet', heette het ope
ningsnummer. Een ballade die
toch exotisch, ritmisch en swin
gend werd gebracht. Een loom zo
meravondnummer, net als 'Zo van
die zomerdagen', dat door Peeters
met enige schroom werd aange
kondigd, omdat het net weer be
gon te regenen. De rustige ope
ning gaf aan dat Peeters twijfelde
wat hij op het Abdij plein precies
moest gaan doen. In theaters in
België verzorgt hij luisterconcer
ten, op festivals breken onze zui
derburen de tent als Peeters langs
komt bijkans af. Voor aanvang zag
hij de stoeltjes op het Abdijplein,
de rustieke ambiance en hij begon
te twijfelen. Het publiek kreeg
daardoor twee kanten van Peeters
te zien: de vriendelijke, bijna nette
chansonnier, maar ook het vrolij
ke feestbeest. En eigenlijk is er nog
een derde Bart Peeters. De lol
broek. Er zitten grapjes in zijn tek
sten en zijn aankondigingen lijken
soms sketches uit een cabaretvoor
stelling. Gisteravond bijvoorbeeld
over superdeejays. „Zo'n Tiësto
drukt gewoon op een knop, ter
wijl op festivals bands de ballen
van hun lijf spelen." De bood
schap was duidelijk. Peeters ging
ook onbekommerd met het pu
bliek in discussie over de verdie
ping van de Westerschelde. „Me
vrouw, het verwondert me dat u
er vanavond bent. Onze ministers
hadden toch afgesproken dat jullie
de Westerschelde gingen uitdie
pen? Vanavond nog."
Het is eigenlijk een raadsel waar
om Peeters in Nederland niet veel
populairder is. In Middelburg be
wees hij dat hij als performer in de
Benelux zijn gelijke niet kent. Zo
stond hij na anderhalf uur plotse
ling achter het publiek op de ge
luidstent te zingen. En altijd wer
velde hij over het podium.
Wie zou twijfelen over het klein-
kunstachtige karakter van zijn tek
sten of zijn uitstraling van ideale
schoonzoon, moet ongetwijfeld
door de Bart Peetersband over de
streep zijn getrokken. Vijf rasmuzi
kanten met een voorliefde voor al
les wat swingt, van de Balkan tot
Jamaica. Ze kregen een ovationeel
applaus, maar onbegrijpelijk dat
het van nog geen vijfhonderd man
was. Wie onder alle omstandighe
den de zon doet schijnen, verdient
er zeker tweeduizend.
Bart Peeters schittert op het Abdijplein.
foto Lex de Meester
Scène uit Zittend Meisje met Jakob Beks en Chris Thys.
foto Lex de Meester
