Maatwerk moet uitval een halt toeroepen
II
Gerard Oosterwijk
vrijdag 21 augustus 2009
Uitval naar vooropleiding
hbo H na 1 jaar (lichting 2007)
30%
s na 3 jaar (lichting 2005) na 5 jaar (lichting 2003)
Ook studentenvakbond LSVB ziet een groei van het
aantal initiatieven van opleidingen om uitval tegen te
gaan. Voorzitter Gerard Oosterwijk: „We hebben een
dubbel gevoel. Dat er meer uitval is, komt ook door de
aangescherpte regels. Het bindend studieadvies is ge
meengoed geworden. Daarmee worden studenten verplicht een bepaald aantal
punten halen. Redden ze dat niet, dan moeten ze vertrekken. Daaraan is de eis
gekoppeld dat studenten die het moeilijk hebben begeleiding krijgen. Dat gaat
steeds beter, maar er valt soms ook het nodige op aan te merken. Momenteel
wordt onderzocht hoe scholen met die begeleiding omgaan: maken ze er ge
noeg tijd voor vrij? Is de begeleiding persoonlijk genoeg? Je mag wat van stu
denten eisen, maar daar moet iets tegenover staan. Ik zou tegen opleidingen
willen zeggen: focus nóg meer op de overgangsfase tussen middelbare school
en vervolg. Sommigen moet leren hóe te studeren." (foto Hielco Kuipers)
Universiteiten en hbo's schrikken
niet snel meer van klinkende uit
valcijfers: 17 procent van de eer-
stejaars-hbo'ers haakt af en van
de vwo'ers die de overstap naar de universi
teit maken, gaat een kwart iets anders doen.
„Bij een ongeselecteerde instroom zoals wij
die kennen, is uitval in het eerste jaar een
onvermijdelijk bijverschijnsel", zegt voorzit
ter Sijbolt Noorda van de Vereniging van
Universiteiten (VSNU).
„We kunnen die getallen naar beneden bij
stellen, maar ik vergelijk het eerste jaar toch
vooral met een rangeerterrein. We doen
waanzinnig veel aan voorlichting, maar je
zal een kern houden die op het verkeerde
spoor zit. We zien, mede door groeiende in
spanningen van opleidingen, nu een gerin
ge toename van mensen die dat snel in de
gaten hebben. Dat is pure winst."
Steeds meer opleidingen ondernemen ac
ties om uitstroom te beperken. Die richten
zich vooral op het eerste jaar. Noorda: „Cij
fers wekken de indruk dat afvallers de uni
versiteit verlaten terwijl het grootste deel
kiest voor een andere universitaire of hbo-
studie. Wat telt is dat deze 'omzwaaiers' een
studie vinden die bij hen past. Van de stu
denten die na het eerste jaar hun studie
trouw blijven, moet tot 95 procent de finish
kunnen halen. Bij sommige studies haakt
alsnog 15 procent af. Dat aantal is te hoog."
En dus proberen steeds meer universiteiten
uitval te lijf te gaan door studenten maat
werk te bieden. Dat is volgens de VSNU
ook het juiste recept.
„Sommige faculteiten willen een beter even
wicht in het aanbieden van massaal en indi
vidueel onderwijs. Vele doen ook aan tuto
ring waarbij studenten hulp krijgen van
ouderejaars. En als een student enkele toet
sen niet haalt, moeten die vaak aan het ein
de van het jaar worden overgedaan. Die
'clustering' wordt als lastig ervaren en kan
studievertraging opleveren. Bij de Rotter
damse faculteit psychologie kunnen toetsen
op eerdere momenten worden ingehaald."
Van uiteenlopende projecten is vaak ondui
delijk in hoeverre ze uitval terugdringen.
Volgens de VSNU zal dat worden onder
zocht. Ze wil universiteiten ook op de hoog
te stellen als ergens sprake is van succes. Zo
lijkt de rechtenfaculteit in Utrecht een goe
de formule te hebben. „Die verdeelt studen
ten in groepen. In één clubje worden dege
nen samengebracht die zeer ambitieus zijn.
Andere groepen worden ingedeeld op basis
van prestaties in de eerste maanden. Je
krijgt homogene groepen waarin mensen
zich aan elkaar optrekken."
Ook hbo-opleidingen ontwikkelen strijd
plannen, alhoewel de HBO-Raad beseft dat
uitval altijd een gegeven zal zijn. „Hogescho
len hebben, sterker dan universiteiten, te
maken met studenten van verschillende ach
tergronden: havisten, mbo'ers, vwo'ers, wer
kenden", zegt een woordvoerder. „Dat bete
kent dat oriëntatie, selectie en verwijzing
veel aandacht krijgen in het eerste jaar. We
moeten wel opvallende veranderingen bin
nen de uitval in de gaten houden. Zo zien
we nu een lichte stijging van mbo-afhakers.
We moeten achterhalen hoe dat komt."
Ook bij hogescholen lijkt het toverwoord
'maatwerk'. „Meer opleidingen hebben een
mentor-systeem en intake-gesprekken. Ze
proberen te achterhalen of verwachtingen
aansluiten bij de werkelijkheid. Bij de stu
die Gaming verwachten mensen dat ze veel
met computerspelletjes te maken krijgen,
maar het is bovenal een technische oplei
ding. Veel hogescholen willen al vroeg in
beeld brengen wat de sterke en zwakke pun
ten van aankomend studenten zijn om daar
een opleidingsproject aan te koppelen."
Wat volgens de HBO-Raad ook kan helpen
is als scholen 'hun studieprogramma's aan
scherpen'. „Het lijkt erop dat als je hogere ei
sen stelt, studenten zich meer inzetten."
Maatwerk moet volgens Noorda van de
VSNU 'de gewoonste zaak van de wereld
worden'. Maar dat kost geld. „We zeggen te
gen de overheid dat je niet 'op een koopje'
kunt studeren. Er bestaat ook niet zoiets als
één methode die heilzaam werkt voor ieder-
