s onder de wol
Huisarts klaar
voor zijn
derde pandemie
'Ik kan mijn patiënten niet meer bezoeken. Als ik dat zou doen, zou donderdag 20 augustus 2009
ik 125 visites per dag moeten maken' 11
Ee;i huisarts uit Utrecht ten tijde van de Hongkong-griep
een prik. Anno 2009 moeten de Rotterdamse spe
lers genoegen nemen met virusremmer Tamiflu.
Mild of niet, op het hoogtepunt van de pandemie
in 1957 melden zich dagelijks 70.000 nieuwe patiën
ten, oftewel vijftien per huisarts. Dat heeft gevol
gen voor het bedrijfsleven. Zo komen er fors min
der steenkolen uit de Limburgse mijnen omdat on
geveer een derde van de mijnwerkers thuis onder
de wol ligt. De productie staat al onder druk om
dat veel jongeren naar de mijnen in Duitsland trek
ken omdat ze daar meer kunnen verdienen. Ook fa
brieken en instellingen kampen met veel zieke per
soneelsleden. Tot grote problemen leidt dat alle
maal niet, althans de media berichten er niet over.
Scholen zien steeds minder leerlingen, sommige
sluiten tijdelijk de poort.
Dezelfde taferelen spelen zich elf jaar later af, bij
de uitbraak van de Hongkong-griep, in de volks
mond ook wel Mao-griep genoemd omdat de eer
ste meldingen uit China komen. Zo moet in Hee
renveen fietsfabriek Batavus kantoorpersoneel in
zetten om de productielijnen bemand te houden.
Ook deze keer is de pandemie omvangrijk, maar
zonder opvallend veel doden. „Ik kan mijn patiën
ten niet meer bezoeken. Als ik dat zou doen, zou
ik 125 visites per dag moeten maken", verzucht een
Utrechtse huisarts in dagblad Trouw.
Het ministerie zaait begin januari 1969 verwarring
door verkeerde gegevens te publiceren. Op de zelft
de dag kopt de Telegraaf'Ons land nog gespaard
voor MAO-griep' terwijl het Algemeen Dagblad
schrijft dat de griep zich snel over het land ver
spreidt. Twee weken later is de griep op zijn hoog
tepunt met honderdduizenden zieken. De pande
mie blijft 'mild en rustig' van karakter.
Nieuw is dat nu wel snel een vaccin voorhanden
is, ook al was het nog geen beleid om algemeen te
vaccineren. Tien injecties per huisarts zijn er be
schikbaar. Aan hen de taak om uit te zoeken welke
patiënten daarvoor in aanmerking komen.
Elke winter ander gedaante
Griep, oftewel influenza, doet zich op het noorde
lijk halfrond bijna iedere winter voor in een ande
re gedaante. Het virus varieert bijna ieder jaar op
een bepaald subtype. Zo'n variatie zorgt voor een
griepgolf, maar is bijna nooit overdreven ernstig.
Als er een nieuw subtype ontstaat dan breekt er
doorgaans een pandemie uit, omdat mensen niet
voldoende immuniteit hebben voor dit virus. In
de vorige eeuw is dat drie maal gebeurd.
Het subtype H1N1 deed in 1918 voor het eerst
van zich spreken als de Spaanse griep en kostte
dat jaar wereldwijd aan 20 tot 40 miljoen mensen
het leven, in Nederland 17.000. Het circuleerde
tot en met 1956. Het werd verdrongen door het
subtype H2N2, dat bekend kwam te staan als de
Aziatische griep, of de A-griep. Daaraan overle
den in 1957 rond de 1 miljoen wereldburgers, on
derwie ruim 1500 Nederlanders. Elf winters lang
deden variaties hiervan de ronde. In 1968 zorgde
de Hongkong-griep voor een wereldwijde pande
mie, maar deze was relatief mild. Deze H3N2
heeft in 1977 weer gezelschap gekregen van de
'stam' van de Spaanse griep, de H1N1De gevol
gen waren echter minder erg dan in 1918, omdat
veel personen nog immuun waren voor het virus.
Tegenwoordig vormt H1N1, naast het H3N2-virus,
een van de basisvarianten van de 'jaarlijkse
griep'.
De Mexicaanse griep die nu heerst is weer een
subtype van de Spaanse griep, de H1N1, maar wel
een milde variant. Bijzonder is de omvang, er wor
den heel veel mensen door getroffen. Omdat de
H1N1 tot 1957 de ronde deed zijn mensen die
voor dat jaar geboren zijn nog redelijk immuun
voor de Mexicaanse griep, zo is de verwachting.
Iedere winter overlijden er in Nederland tussen
de 200 en 1000 mensen aan de 'gewone' griep,
ten gevolge van complicaties, aldus het RIVM. We
reldwijd ligt dat aantal tussen de 250.000 en
500.000. Gemiddeld moeten zo'n 1900 mensen
zich jaarlijks in ons land laten opnemen in het zie
kenhuis.
Een griepvirus is een bolletje met twee soj
ten eiwitten aan het oppervlak: hemaglutii
ne (H) en neuraminidase (N). De typerii
afhankelijk van het aantal H- en N-eiwitten.
Nico van Hasselt: „De mensen waren destijd veel gelatener. Ze accep
teerden makkelijker ziekte, pijn en de dood."
foto Diederik van der Laan
k in de jaren vijftig van de vorige eeuw op de volgens
gen de griep. foto Spaarnestad Photo
Nico van Hasselt was
net een jaar praktise
rend huisarts in Am
sterdam toen de
Aziatische griep uitbrak in ons
land. „Hele families lagen in
bed", kan hij zich nog goed die
periode in 1957 herinneren.
„Het was een heftige tijd. Heel
druk. Veel mensen hadden nog
geen telefoon. Mijn vrouw
zocht dan uit wie in de buurt
van de betreffende patiënt wel
een telefoon had, zodat die con
tact kon leggen."
Veel meer dan adviseren goed
uit te zieken kon hij niet. „Hy
giënische voorschriften als vaak
je handen wassen werden er
niet gegeven. En dat terwijl
mensen lange dagen maakten
in fabrieken en scholen. Vaccins
werden nog nauwelijks ver
spreid."
Onder medici heerste de opvat
ting dat inenten ook niet veel
zou helpen. Lachend: „Een col
lega had het adagium: we kun
nen er iets aan doen, dan duurt
het zeven dagen; we kunnen er
niets aan doen dan duurt het
een week."
Van paniek onder zijn patiën
ten was geen sprake. „We had
den net de oorlog meegemaakt.
De mensen waren destijds veel
gelatener. Ze accepteerden mak
kelijker ziekte, pijn en de dood.
Bovendien hadden de meeste
mensen nog geen tv. De poeha
van nu was er toen niet."
Een heel verschil met
tegenwoordig weet
de 85-jarige Van
Hasselt die nog
steeds samen met
zijn echtgenote de
praktijk in Buitenvel-
dert runt. „Mensen komen nu
bij mij Tamiflu eisen. Ik ben
laatst nog uit bed gebeld door
een hotel omdat een gast be
smet zou zijn met de Mexicaan
se griep. Toen ik daar aankwam
bleek hij alleen diarree te heb
ben."
Ten tijde van de Hong
kong-griep, in 1968, schreef Van
Hasselt Madribon-tabletten
voor aan iedereen die grieperig
was. Of die hielpen? „Goede
vraag. Ik geloofde er in ieder ge
val in." In tegenstelling tot veel
collega's beschikte de Amster
dammer niet over een handje
vol vaccins. „Gelukkig niet, an
ders had ik moeten kiezen wie
wel en wie niet een prik zou
krijgen."
Van Hasselt, die enkele jaren ge
leden in het nieuws kwam om
dat hij weigerde met pensioen
te gaan, ziet de huidige ontwik
kelingen rond de Mexicaanse
griep met kromme tenen aan.
„De overheid voert een beetje
een paniekerig beleid. Enkele
weken geleden moest een kind
die in het ziekenhuis was opge
nomen direct naar huis, toen
bleek dat hij de Mexicaanse
griep had. De hele familie
moest aan de Tamiflu. Nu komt
de overheid met richtlijnen die
daar min of meer tegenover
staan. Ik denk steeds: het is
maar een griep. Maak er geen
paniek van, jongens."
Aan de huisarts zelf zijn de pan-
demieën tot nog toe voorbijge
gaan. „Ik zie zo veel zieke men
sen, ik heb een enorme weer
stand. Ik neem daarom ook
nooit de jaarlijkse griepprik,
ook al behoor ik al lange tijd tot
de risicogroep."
19 5 7 Aziatische griep:
13,8
1968/1969 Hongkong-griep:
6,7(1968), 7,9(1969)
reageren?
nieuwsredactie@wegener.nl
1960
1980
1990
2000
2007
infographic: AA bron: CBS
