vooruitschuiven
De Ladder
van Lansink
'De Nederlandse bodem zou binnen tien jaar weer schoon zijn' zaterdag 8 augustus 20°!
Lucas Reijnders, hoogleraar milieukunde
De Ladder van Lansink is sinds
1979 dé landelijke richtlijn voor
het omgaan met afvalstoffen. Een
vaste volgorde van vier stappen
moet grondstoffen besparen en bo
demvervuiling voorkomen.
In eerste instantie moet afval zo
veel mogelijk worden voorkomen.
Is dat niet mogelijk, dan moeten
producten een tweede leven krij
gen of (desnoods) de grondstoffen
worden hergebruikt.
Als derde stap volgt verbranding
van reststoffen.
En pas in allerlaatste instantie mag
afval worden begraven.
'Puur toeval', noemt oud-politicus
Ad Lansink (CDA) het feit dat zijn
'ladder' in 1979 door de T\veede Ka
mer werd aangenomen. „Lekker-
kerk werd pas later bekend. Ik was
destijds gaan nadenken over de
tweede oliecrisis en het verontrus
tende Rapport van de Club van
Rome, waarin duidelijk was gewor
den dat we de aarde vervuilen en
al onze hulpbronnen uitputten."
Zijn ladder is nu Europees beleid.
„Niet met de vermelding van mijn
naam hoor, maar het is dezelfde
ladder. Ja, ik kijk daar na al die ja
ren wel met voldoening op terug",
zegt de 75-jarige natuurweten
schapper en voorzitter van een fe
deratie voor de recyclingbranche.
Lansink erkent dat de 'ladder' en
ook de later ingevoerde Wet Bo
dembescherming er niet toe heb
ben geleid dat Nederland koploper
is bij het indammen van de afval
stroom of het schoner maken van
de bodem. „Die ladder is mooi,
maar er zit geen financieel instru
mentarium bij. Veel heffingen op
het gebied van milieubescherming
komen in de pot algemene midde
len en worden niet gericht ingezet
voor milieubescherming. De zorg-
plicht ontbreekt ook. Daardoor is
het bijvoorbeeld mogelijk dat
steeds meer gemeenten ophouden
met de gescheiden inzameling van
gft-afVal."
Wassen en koken
triële processen kent, is de mate van
vervuiling hoog. In vrijwel alle land
bouwgebieden heeft bovendien be
mesting tot hoge concentraties fos
faat, koper, zink en cadmium in de
bodem geleid (zie kaartjes).
Het kabinet maakte onlangs 660
miljoen euro vrij voor bodemsane
ring in de komende vijfjaar. Dat
/^lijkt een druppel op de gloeiende
plaat. Met het huidige tempo van
zo'n i.;oo saneringen per jaar blij-
ven we nog lang opgescheept met
het gros aan vervuilingen.
de Nederlandse bodem
„Ik denk dat de totale saneringskos-
ten voor Nederland 100 tot 200 mil
jard euro bedragen. Ja, we zijn ach
terop geraakt, zeker in vergelijking
met landen als België, Spanje, Frank
rijk en Duitsland", zegt Reijnders.
De hoogleraar geeft toe dat het tien
jarenplan achteraf gezien een tikkie
onrealistisch was. „Er zijn nadien
nogal wat ontdekkingen van bodem
vervuiling geweest, tien jaar was
wel heel krap om alles op te rui
men. Maar zelfs dat in aanmerking
genomen, is er van alle mooie doel
stellingen helemaal niets terecht ge
komen. Er is veel vervuilde grond
heen en weer geschoven, maar
slechts weinig schoongemaakt", ver
zucht Reijnders.
Het rijk heeft volgens Reijnders te
lang de hand op de knip gehouden.
De overheid huldigde immers het
standpunt dat de vervuiler moest
betalen. Dat uitgangspunt is na vele
verloren processen een dode letter
geworden. Het merendeel van alle
bodemvervuilingen heeft boven
dien de verjaringstermijn voor ver
volging ruim overschreden. De
hoogleraar erkent dat het aantal
nieuwe bodemvervuilingen sterk is
afgenomen. Lucht en water zijn bo
vendien wél een stuk schoner ge
worden. Is het echt zo erg dat er
nog zoveel rotzooi in de grond zit,
vaak al eeuwenlang?
„De directe relatie tussen ziekten en
lucht- of watervervuiling is inder
daad veel sterker en beter zichtbaar
dan het effect van bodemvervuiling
op de volksgezondheid", zegt Reijn
ders, „maar die relatie er wel. We
weten bijvoorbeeld uit studies, dat
hoge concentraties aan stoffen als
lood en cadmium schadelijke effec
ten hebben, zoals leermoeilijkhe
den, nierproblemen en een hoger
sterftecijfer onder oudere vrou
wen."
Als we niets doen, worden die pro
blemen vanzelf groter voor de vol
gende generaties, verzekert Reijn
ders. „Alles in de bodem verschuift.
We hebben bovendien in ons land
met een relatief hoge bodemwater-
stand te maken. Dat betekent dat gif
tige stoffen zich snel kunnen ver
spreiden. De omvang van bestaande
bodemvervuiling neemt dus vanzelf
toe, waardoor er steeds minder scho
ne grond voor toekomstige genera
ties zal overblijven. Daar willen we
ze toch niet mee opzadelen?"
Saneringstechnieken voor vervuil
de grond zijn grofweg in drie
hoofdgroepen te verdelen.
Bij thermische reiniging (koken)
wordt de grond in een oven verhit
tot circa 500 graden, zodat giftige
stoffen verdampen.
Natte reiniging is een mix van
maatregelen zoals het gebruik van
oplosmiddelen en magneten. Veel
ingezet bij zandgronden.
Het zelfreinigende vermogen van
de natuur wordt benut bij biologi
sche schoonmaak. Bacteriën,
schimmels en andere micro-orga
nismen zijn in staat om bijvoor
beeld olie om te zetten in CO2 en
water. Bron: www.milieuloket.nl
er de huizen weggehaald. Zo grondig wordt zelden meer gesaneerd.
foto Flip Martens/ANP
