Amerika is niet kleurenblind
i9 spectrum
Zaterdag 8 augustus 2009
door Frank Hendrickx
illustratie Mark Reijntjens/Ruud Willems
De passagiers verschieten van kleur naar
mate de bus verder door Washington
rijdt. Eerst is nagenoeg iedereen zwart,
eenmaal over de brug bij Capitol Hill stap
pen er steeds meer blanken in. Het uit
zicht verandert al even snel. Marmeren
monumenten, statige overheidsgebou
wen, restaurants, cafés en musea nemen
het straatbeeld over. Buslijn 36 is aangeko
men in 'het andere Washington'.
De hoofdstad herinnert aan Amerika's ge
schiedenis van rassenscheiding. De chique
wijk Georgetown diende ooit als slaven
markt. Het Witte Huis en Capitool zijn
door slavenhanden gebouwd. Bij de reflec
tievijver voor het Lincolnmonument
sprak Martin Luther King over zijn droom
van rassengelijkheid. De wijk rond
U Street ging in 1968 tijdens rassenrellen
in vlammen op en op de trappen voor het
Constitutionele Hof vierden zwarte bur
gerrechtenadvocaten hun zwaarbevochten
overwinningen in de strijd tegen segrega
tie in bussen en scholen.
Met de verkiezingszege van Barack Obama
leek de VS een streep te zetten onder dat
pijnlijke verleden. Analisten spraken van
een 'postraciaal Amerika'. Uit peilingen na
Obama's eerste honderd dagen als presi
dent bleek dat Amerikanen positiever dan
ooit denken over de verhoudingen tussen
zwart en blank: tweederde meent dat de
relatie goed is. Daarvoor was dat iets meer
dan de helft. Onder Afro-Amerikanen ver
dubbelde het aantal mensen met positieve
gevoelens over de rassenverhoudingen.
Het klimaat van hoop heeft volgens waar
nemers mogelijk zelfs bijgedragen aan de
dramatische, maar grotendeels onverklaar
bare daling in criminaliteit dit jaar in de
VS. Maar de rassenverhoudingen blijven
desondanks broos, zo bleek de afgelopen
weken opnieuw na een merkwaardig inci
dent in Cambridge, een plaats bij Boston.
De blanke politieman James Cowley arres
teerde de befaamde Afro-Amerikaanse
Harvardprofessor Henry Louis Gates Jr. op
16 juli in zijn eigen huis. Er ging een onge
lukkige samenloop van omstandigheden
aan vooraf: Gates was zijn sleutel kwijt,
drong zijn woning met geweld binnen,
een buurtbewoner meldde een mogelijke
inbraak en agent Cowley spoedde zich
naar de locatie. Volgens Gates liet Cowley
zich bij de arrestatie leiden door racisme,
een verschijnsel waar zwarte mannen va
ker onder te lijden hebben in hun contac
ten met de politie. Volgens Cowley weiger
de de professor hooghartig medewerking
aan het onderzoek. President Obama
mengde zich in de controverse en noemde
de arrestatie van zijn vriend een 'stommi
teit'. De politie was zeer verontwaardigd.
Om de gemoederen te temperen, dronken
de president, de professor en de politie
man samen een biertje in het Witte Huis.
Schrijver en curator Reuben Jackson (52)
oordeelt dat de lofzang op een postraciaal
Amerika vanaf het begin onrealistisch
was. „Ook ik was diep onder de indruk
van Obama's verkiezing, het was heel emo
tioneel. Maar als ik in buslijn 36 zit en reis
tussen de twee Washingtons, komen bij
mij toch vragen op. Hoe verandert dit
ooit? Hoe verdwijnt die enorme kloof? Er
moet nog zoveel gebeuren. De boot heeft
de haven nog maar net verlaten."
Milton Coleman, adjunct-hoofdredacteur
van de Washington Post, erkent dat 'ras'
nog altijd een explosief thema is. Maar bij
hem overheerst optimisme. „Het beeld
van de macht is veranderd. Het is meer di
vers geworden. Andere presidenten be
noemden ook Afro-Amerikanen in hun
regering, maar dat waren eenlingen. Nu
zijn er meer prominente minderheden en
de president is zelf zwart. Je ziet Obama
lopen en denkt: daar gaat een brother. Dat
voelt als een bevestiging voor miljoenen
jonge Afro-Amerikanen."
Het politieke centrum van Washington
kan volgens Coleman^iog steeds 'een zeer
blanke stad' zijn, maar anders dan vroeger
valt dat nu op. „Mensen realiseren zich dat
het raar is als er alleen blanken op een poli
tieke receptie of cocktailparty zijn en doen
heel erg hun best ook zwarte gasten uit te
nodigen. Stel je voor dat de president
komt en hij is de enige Afro-Amerikaan..."
Het Obama-efFect is in Washington sterk
voelbaar, meent de optimistische Canaille
Girard Akeju, directrice van het Anacostia
Community Museum, dat volop aandacht
besteedt aan het Affo-Amerikaanse verle
den van Washington. „Je voelt dat er iets
veranderd is. Blanke en zwarte mensen
praten makkelijker met elkaar, zoeken el
kaar meer op. Er is een positief gevoel. Je
merkt het als je door de stad loopt. Blanke
Amerikanen voelen zich duidelijk comfor
tabel met Obama. Dat leidde ertoe dat ze
in het dagelijks leven ook meer bereid zijn
met Afro-Amerikanen te communiceren."
Anekdotisch bewijs suggereert dat Obama
een grote invloed heeft op jongeren in ach
terstandswijken als Anacostia. Leerlingen
van de bijna geheel zwarte school Congres
sional Heights in een van de armste delen
van Washington zien verandering in hun
omgeving. „Mijn moeder is positiever ge
worden", zegt Bria Childs. „Ze heeft meer
geduld en moedigt ons aan goed te leren."
Medescholier Krerron Watkins realiseerde
zich pas laat hoe bijzonder de verkiezing
van Obama was. „Mijn oma sprak voor de
verkiezingen de hele tijd over Obama.
Toen hij had gewonnen, belde ik haar op
en ze begon zomaar te huilen. Toen wist
ik hoe belangrijk het voor haar was."
De oude generatie kijkt nu met andere
ogen naar de jongeren, meent lerares
Donna Williamson. „Mijn ouders hebben
mij gestimuleerd, maar ik had toch altijd
het gevoel dat we niet verder konden rei
ken dan een baan als onderwijzeres of dok
ter. Dat is veranderd. We mogen meer ver
wachten van onze kinderen."
De affaire rond de arrestatie van professor
Gates kan volgens commentatoren ook ge
zien worden als teken van het nieuwe zelf
bewustzijn van Afro-Amerikanen. „Profes
sor Gates reageerde zoals een rijke blanke
zou hebben gereageerd", zei komiek Bill
Maher. „Hij zei tegen de agent: 'Weet je
wel wie je voor je hebt, laat je politiepas
zien?' Er waren tijden dat geen zwarte
man dat had durven zeggen."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Alleen buslijn 36 lijkt de twee
werelden in Washington
soms te verbinden. Aan de
ene kant ligt Friendship
Heights, waar de politieke
elite woont. Aan de andere kant ligt halte
Naylor Road, waar fastfoodrestaurants,
pandjeshuizen en geldwoekeraars het
straatbeeld bepalen, de werkeloosheid bo
ven de 23 procent ligt en bijna een derde
van alle kinderen onder de armoedegrens
leeft. Archivaris en schrijver Reuben
lackson vergelijkt de busrit door Washing
ton mer'een reis door de seizoenen'. De
ene kant altijd lente, de andere kant altijd
herfst. „Hier begint de blues."
