Beschermd door de
kracht van pa
spectrum 12
Groeten uit de hemel
Zaterdag 8 augustus 2009
In de serie 'Groeten uit de hemel' vertellen
kinderen van bekende landgenoten over de
band met hun overleden vader of moeder.
Vandaag: Peter-Jan van Dijk, zoon van acteur en toneelspeler Ko van Dijk
door Jan Vriend
foto Phil Nijhuis/GPD
Een appartement in Den Haag.
Onwillekeurig is de Chinese
kast in de woonkamer hier het
middelpunt. Dominant tegen
de wand. Peter-]an van Dijk
(39) erfde het meubelstuk van zijn vader
Ko: de acteur die op zijn manier net zo aan
wezig kon zijn. Bulderende stem, onstui
mig karakter. Meeslepend in hoogte- en
dieptepunten, omdat hij het leven tot in
de diepste vezels wilde leven. Waardoor
zijn eigen bestaan soms gevoelig kruiste
met dat van de karakters die hij op het to
neel neerzette: alles wat hij aan dwangma
tigheid, onhebbelijkheden, pestkopperij,
uitzinnige liefdes en onbedwingbare pas
sies in zich had, kreeg het publiek te zien.
Achter de deuren van die kast stapels foto
boeken, agenda's en brieven van de acteur.
Een leven gevangen op papier. Peter-Jan
kreeg ze toen hij 21 jaar was. „Het wonder
lijke is dat ik mijn vader daardoor pas ja
ren na zijn dood écht leerde kennen."
Ko van Dijk was 53 toen hij Peter-)ans
moeder ontmoette. Zij was 26 en verpleeg
de de acteur in het ziekenhuis waar hij her
stelde van een heupoperatie. Ze trouwden
en kregen twee zonen: Peter-Jan en Kees.
Hij was 5 toen zijn ouders uit elkaar gin
gen. „Het was anders dan zijn vijf eerdere
scheidingen. Steeds was het mijn vader die
er een punt achter zette. Hij had een los
bandig leven gehad en ik denk niet dat hij
dat van het ene op het andere moment
kon opgeven. Nu ging zijn vrouw bij hém
weg. Dat hij uit dit huwelijk eigen kinde
ren had, maakte het voor hem moeilijk de
scheiding te accepteren."
Als boer Bonte in de tv-serie Dagboek van
een herdershond en met een glansrol in
Herfst in Riga boekte Ko van Dijk eind ja
ren zeventig megasuccessen bij het grote
publiek. Ironisch genoeg moet diezelfde pe
riode voor hem persoonlijk heel zwaar
zijn geweest. „Die laatste jaren woonde hij
alleen in een appartement in Den Haag.
Eenzaam, de scheiding had er enorm inge
hakt. Hij veranderde erdoor. Opeens leek
hij te beseffen dat zijn gezin voor hem het
belangrijkste was. Daarom klampte hij
zich vast aan mijn broer en mij. Als wij bij
hem waren, probeerde hij alles wat hij aan
vaderliefde in zich had op ons te projecte
ren. We maakten uitstapjes, aten vaak in
het restaurant met de grootste pannenkoe
ken. Zijn omhelzingen werden bijna ver
stikkend. Als kind had ik orfbewust ook
medelijden met hem. Ik zag dat hij zich
zelf overschreeuwde om ons voor zich te
winnen. Toen kon ik dat niet onder woor
den brengen, maar ik weet dat ik dacht:
Waarom schreeuw jezo? Je wilt toch ge
woon dat we van je houden?"
Peter-(an was 8 toen zijn vader plotseling
overleed. Hij herinnert zich alleen het tele
foontje, in de vroege ochtend. Verder ging
alles rond het afscheid langs hem heen. De
publieke hommage rond de kist in de Ko
ninklijke Schouwburg, de tocht met de
rouwwagen door Den Haag: de eigen kin-
deren van Ko van Dijk waren er niet bij.
„Mijn moeder wilde er niets mee'te maken
hebben. Omdat ze vond dat ze ons tegen
de publiciteit moest beschermen, hield ze
ons weg. Het was raar dat klasgenoten
over de rouwstoet praatten, die ze op het
Journaal zagen, terwijl ik van niks wist.
Achteraf voelt het vreemd dat we nooit af
scheid van mijn vader hebben genomen,
want daardoor is ons contact met hem
nóóit echt afgesloten."
Thuis was er niets dat aan Ko van Dijk her
innerde. Geen foto, geen videoband. „Mijn
moeder wilde niet terugkijken. Ze kreeg
een nieuwe relatie, waaruit twee dochters
werden geboren. Vanuit haar is het mis
schien te begrijpen dat ze de periode met
mijn vader wilde afsluiten, maar voor mijn
broer en mij was het vreemd. Alsof er een
geheim was dat verborgen moest blijven."
Dat 'geheim' ontsluierde zich toen hij 21
werd en de spullen van zijn vader erfde.
„Opeens kwam mijn vader dichterbij en
kreeg ik de kans me in hem te verdiepen.
Ik zocht contact met zijn oud-collega's en
draaide avonden lang banden met oude in
terviews en voorstellingen."
Als postuum eerbetoon maakte hij een
website over zijn vader. Hoe dieper hij
groef, hoe meer er boven kwam. Met de
Van den Ende Foundation maakte hij een
dvd-box met toneelstukken en series waar
in zijn vader speelde. De belangstelling
was zó groot, dat er extra exemplaren
moesten komen. Dat Ko van Dijk niet ver
geten is, blijkt ook uit het toneelstuk Ko,
over zijn leven, dat komend seizoen in de
theaters te zien is. Peter-Ian studeerde mu
ziekwetenschappen en werkt nu bij een te-
lecombedrijf „Als je naar jeugdfoto's van
vader kijkt, zie je dat ik uiterlijk erg op
hem lijk. Ook in zijn karakter herken ik
dingen van mezelf Zijn hang naar roman
tiek en zijn emotionele uitbarstingen ko
men dicht bij mij. Ais ik verliefd word,
ben ik héél verliefd en als ik boos ben, ben
ik héél boos. Ik hou het meer voor mezelf,
dat geslotene heb ik van mijn moeder." De
band met haar verbrak hij. Ze zagen elkaar
al tien jaar niet meer. „Alles rond vader
stond als een muur tussen ons in. Dan gaat
het op een gegeven moment niet meer."
In de hal van de Koninklijke Schouwburg
staat een bronzen beeld van het hoofd van
Ko van Dijk. Met samengeknepen ogen
speelt de markante kop hier zijn laatste
rol. Peter-Jan: „In mijn herinnering was
mijn vader groot en sterk. Als kind had ik
altijd het gevoel dat hij me beschermde."
Toch noemt hij zichzelf ook onzeker. „Als
mijn vader langer geleefd zou hebben, had
hij me meer zelfvertrouwen kunnen bij
brengen. Dan had hij me misschien ook
bij zijn werk betrokken. In de tijd dat ik
me in zijn toneelrollen verdiepte, besefte
ik hoe interessant ik dat vond. Ik realiseer
de me dat ik beter theaterwetenschappen
had kunnen gaan studeren. Maar omdat
hij zo lang uit mijn leven is weggesneden,
kwam die gedachte niet eens bij me op
toen ik voor een studie moest kiezen."
Of hij in gedachten nog wel eens overlegt
met zijn vader? Peter-Jan vertelt over die
dag in 2005. Hij was op huizenjacht. Voor
het eerst zou hij een eigen woning kopen.
„Ik kwam bij de flat waar mijn vader zijn
laatste jaren woonde. Om de hoek bekeek
ik een appartement, het eerste huis dat ik
bezichtigde. En het laatste, want ik was er
helemaal weg van. De buurt en het huis
waren helemaal mijn smaak, dus ik zei 'ja'
tegen de makelaar. Op de terugweg ben ik
bij de flat van mijn vader even van mijn
fiets gestapt. Ik ging daar op een bankje zit
ten en begreep meteen waarom ik me er
thuis voelde. Dit was mijn bestemming. Ik
was weer dicht bij hem."
reageren?
spectrum@wegener.nl
