Molens zijn net mensen: als
Jouw film op het
witte doek?
181 zeeland
'Natuurdijk'
zorgt voor
vervuiling
Kinderen
gered in
Zwingeul
'Als voor elke molen twee molenaars en wat vrijwilligers beschikbaar zijn, kunnen ze vaker open'
almanak
Barbecueweer
Botsing in Axel
zaterdag 8 augustus 2009
OOSTBURG - Zo'n veertig bewoners
van straten rondom het Groote
Gat in Oostburg protesteren tegen
aanleg en 'herstel van verdwenen
historische dijken' aan onder meer
de Nieuveltweg.
De bewoners stuurden een be
zwaarschrift aan burgemeester en
wethouders van Sluis. Het herstel
van 'zogenaamde historische dij
ken' zorgt in de toekomst niet al
leen voor onkruid in hun tuinen,
maar levert ook horizonvervuiling
op. Behalve aantasting van hun
woongenot worden bewoners die
op de 'nieuwe, oude dijken' uitkij
ken, geconfronteerd met een fikse
waardedaling van hun huizen, vre
zen de bezwaarmakers.
Daar komt nog eens bij dat omwo
nenden in de aanlegfase te maken
krijgen met geluids-, slijk-, stof- en
trillingsoverlast van zware voertui
gen en groot materieel. Het is daar
bij niet denkbeeldig dat schade
aan woningen ontstaat als zware
grondtransporten plaatsvinden.
De geplande landschapselementen
(veelal voormalige versterkingen
uit de Staats-Spaanse linie, red) is
voor een kleine groep voorstan
ders een cultuur-historische verrij
king, maar de meeste streekbewo-
ners zien het als 'verstoring van
het in de loop der eeuwen geëvolu
eerde landschap'. Ze roepen men
sen die elders in de regio tegen dij
ken aankijken, op een voorbeeld
bezwaarschrift te downloaden van
www.lijstbabijn.nl.
RETRANCHEMENT - Strandwacht de
Zeemeeuw heeft gisterochtend
twee Duitse kinderen van zes en
zeven jaar oud en hun grootvader
van 78 zwemmend weten te red
den uit de Zwingeul.
Het trio was in de problemen geko
men door de sterke stroming en
kon niet meer op eigen kracht het
strand bereiken. De slachtoffers
zijn afkomstig uit Düren.
De opa zag bij het fotograferen
van zijn zwemmende kleinkinde
ren dat ze door de sterke stroming
wegdreven. De man probeerde de
kinderen terug te halen uit zee,
maar kwam zelf eveneens in moei
lijkheden. Patrouillerende strand-
wachten kwamen direct in actie
en wisten de badgasten in veilig
heid te brengen.
Molens zijn bakens in het land
schap. Overheden hebben er ge
meenschapsgeld voor over om
ze vitaal te houden. Ze zouden
energie moeten steken in het
toegankelijk en beleefbaar ma
ken, vindt molenaar Ton Koops.
door Rcné Hoonhorst
Een molen die niet draait,
is een dode molen. Mo
lens zijn net mensen: ze
moeten in beweging blij
ven. Doen ze dat niet,
dan takelen ze af.
Duidelijker kan molenaar Ton
Koops het niet uitleggen. Werken
is goed voor een molen. En men
sen zien molens graag in werking,
want de meeste molens zijn over
eind gehouden of weer draai- en
maalvaardig gemaakt met gemeen
schapsgeld. Omdat mensen de mo
lens zien als mooi, interessant en
beeldbepalend cultureel erfgoed.
Op de molen die Koops (64) Iaat
draaien, zijn al die kwalificaties ze
ker van toepassing. De standerd
molen uit 1841 bepaalt samen met
twee kerken de skyline van IJzen-
dijke. De molen, die anderen als
krulbolvereniging Molenzicht wel
aan een naam hielp, ging tot voor
kort naamloos door het leven. Een
paar weken terug nam de gemeen
te Sluis, eigenaar van de molen, de
door Koops bedachte naam De
Witte Juffer officieel over. Het wit
te dankt de molen aan zijn kleur
boven de omloop, de kleur waar
mee de enige Nederlandse stan
derdmolen met Vlaamse kap van
ver buiten het ravelijnstadje zicht
baar is. Juffer refereert aan Juffer
schans, de bij IJzendijke horende
fortificatie van de Staats-Spaanse li
nie, die momenteel wordt gerestau
reerd. „En de molen in IJzendijke
is, vergeleken met bijvoorbeeld die
van Axel, ook rank en slank als
een juffer", verklaart Ton Koops.
De beeldend kunstenaar woont
nog geen tien jaar in IJzendijke,
maar verpandde zijn hart bijna di
rect aan de molen middenin het
dorp. Molenaar Sjaak Herman
maakte hem enthousiast voor het
molenaarsvak. Na twee jaar driftig
studeren, behaalde Koops het pa
piertje om als zelfstandig mole
naar te kunnen functioneren. Hij
wil zichzelf niet op de borst klop
pen, maar laat weten dat het heel
wat inspanning kost voor iemand
gediplomeerd molenaar is. Een
molenaar kent niet alleen zijn mo
len van onder tot boven, maar is
technisch onderlegd, materiaal
man en -deskundige, meteoro
loog, historicus én toeristisch gids,
met recht een Manus van alles.
Koops kan over molens en De Wit
te Juffer in het bijzonder honder
duit vertellen. Hij doet dat ook
graag voor bezoekers en schoolklas
sen. Maar hij prijst niet alleen zijn
'eigen' molen aan voor een bezoek
je. De andere dertien draaiende
molens in Zeeuws-Vlaanderen -
Veertien molens houden erfgoed draaiend
De eerste Nederlandse molen ver
rees omstreeks 1250 in Wil-
lemskerke, vlakbij het huidige
Hoek.
Hoewel de molen hier niet is uitge
vonden, heeft Nederland bijvoor
beeld veel bijgedragen aan ontwik
keling van wip- en watermolens.
In Zeeuws-Vlaanderen draaien nog
veertien molens, allen geschikt
voor het malen van graan. Molens
werden in de loop der eeuwen ook
gebruikt om olie te persen, hout te
zagen, granen te pellen, mosterd
en tabak te maken of water te ver
plaatsen.
Molens hebben meer verdiepingen
(zolders) voor de verschillende on
derdelen van het productieproces.
Een molenaar is pas een vakman
als hij niet afhankelijk is van weer
berichten, maar met een blik op
de lucht (en de barometer) zijn
wieken al dan niet in de wind zet.
standerdmolens, beltmolens, stel
lingmolens en grondzeilers - zijn
evenzeer de moeite waard. Alle
veertien molen in de streek zijn -
draai- en maalvaardig. Ze hebben
ook allemaal de beschikking over
een molenaar. Koops: „Maar het
zou zo mooi zijn als op elke mo
len minstens twee molenaars .en
een aantal vrijwilligers actief wa
ren. Dan kunnen de molens meer
draaiuren maken en bezoekers
nog veel vaker komen kijken. Dan
valt een molen niet alleen meer
op, maar komt-ie ook in het mid
delpunt van de belangstelling te
staan."
Koops heeft zijn ideeën al eens in
het Gilde van Vrijwillige Mole
naars gedropt. Niet al zijn collega's
waren meteen enthousiast. Maar
Koops hoopt dat de drie
Zeeuws-Vlaamse gemeenten aan
de slag gaan met zijn wensen. „De
molens zijn zowel cultuur-histo
risch als toeristisch interessant. Ze
zijn vaak gemeentelijk eigendom
en/of met gemeenschapsgeld opge
knapt. Maak ze dan ook voor ieder
een toegankelijk'en beleefbaar."
De voormalige gemeente Axel
deed dat eind vorige eeuw al. De
stadsmolen van Axel trekt - mede
door de inzet van vele vrijwilligers
en ruime, vaste openingstijden - al
vele bezoekers. Molens in andere
Zeeuws-Vlaamse plaatsen kunnen
daar een voorbeeld aan nemen,
stelt Koops zich voor.
RETRANCHEMENT
De oudste molen in Zeeuws-Vlaan
deren, gebouwd in 1643, is ook één
van de oudste staakmolens van Ne
derland. De 'molen van Truzement'
is de enige Zeeuwse molen met een
pelinstallatie met gerst. Naast de
molen bevindt zich een klein cen
trum met informatie over (de ge
schiedenis van) het dorp Retranche-
ment en de molen in het bijzonder.
De houten hoepelvang en de wind
vaan in de vorm van een zeepaardje
zijn enkele van de bijzondere ken
merken van de molen, die vele res
tauraties doorstond.
SPUI
Ronde stenen beltmolen uit 1807
met de naam Eben Haëzer staat mid
denin de Terneuzense buurtschap
Spui. Was tot 1952 in gebruik als ko
renmolen en werd later aangekocht
door de voormalige gemeente Axel.
In 1970 ging het eigendom over op
de gemeente Terneuzen. Na diverse
restauraties is de molen weer maal
vaardig. De in Zeeuwse traditie wit
geschilderde molen beschikt over
een koppel maalstenen, waarmee
koren wordt gemalen. Het tweede
koppel is eerder verwijderd; de mo
lenstenen liggen nu naast de ingang.
SCHOONDIJKE
De bergkorenmolen in Schoondijke
dateert uit 1884 en staat nog be
kend als De Hulster's molen, naar
de laatste particuliere eigenaar. De
molen wordt nu geëxploiteerd door
de Stichting De Hulster's Molen.
De molen heeft een koperen wind
vaan met het wapen van Zeeland
van de standerdmolen van voor
1884. De molenaar maalt tarwe
meel, veevoer en spelt. Spelt is heel
fijn meel van grove tarwe. Het
geeft, vermengd met gewoon
bloem, brood of pannenkoeken een
exquise smaak, weet Ton Koops.
KLOOSTERZA1MDE
De tweede houten staakmolen van
Zeeuws-Vlaanderen staat in Kloos-
terzande, preciezer op Groenendijk.
De molen begon zijn bestaan eind
zeventiende eeuw als oliemolen op
het Oliekot in de buurt van Kuit
aart. In 1781 werd hij overgebracht
naar zijn huidige standplaats en om
gebouwd tot korenmolen. De molen
heeft twee koppels maalstenen die
op Vlaamse wijze beide met een
apart bovenwiel worden aangedre
ven. De roeden van de molen zijn
bijna 22 meter lang en voorzien van
Oudhollands hekwerk met zeilen.
Join DELTA Shorts www.filmbythesea.nl
Tip? redactie@pzc.nl
Na een paar dagen mooi weer moest
ook die familie in Sluis er maar eens
aan geloven, vond het gezinshoofd.
Hij haalde vervolgens de ouderwetse
gietijzeren barbecue achter uit de gara
ge onder het stof vandaan en begon wel
gemoed een verse zak houtskool over
een paar aanmaakblokjes uit te storten.
Zijn vrouw keek haar zwoegende echtge
noot eens meewarig aan en vroeg of hij
al eens omhoog had gekeken. „Daar
komen wolken aandrijven. Het zijn nu
nog schaapjes, maar straks worden het
douches." „Hetgaat niet regenen", be
weerde manlief. „De buienradar denkt
van wel", hield zijn gade vol.
Machteloze woede welde in haar echtge
noot op. „Mocht die rotradar onver
hoopt gelijk krijgen, dan krijg jij van
avond doorregen runderlappen."
AXEL - Een 43-jarige automobiliste
uit Axel en haar zevenjarig doch
tertje zijn afgelopen donderdaga
vond naar het ziekenhuis vervoerd
na een ongeval op de Kanaalkade
in Axel.
Een Belgische automobilist ver
leende daar op de kruising met de
Oranjestraat geen voorrang aan de
vrouw en botste op haar auto. De
ernst van de verwondingen van de
vrouw en haar dochtertje zijn bij
de politie niet bekend.
