V
an paard en
wagen tot
hippe rijtuigen
Een tram in je stad zorgt voor een goede uitstraling
7 7 ij dinsdag 4 augustus 2009
Paul Wiggenraad, Technische Universiteit Delft
Zwolle-Kampen.
Ontwerpfase; kosten 15 miljoen. Vertram-
ming van bestaand spoor, met extra haltes.
ten van Europa. Nederland 'ver-
tramt' ondertussen in hoog tem
po, in de stad en op het platteland.
Rotterdam krijgt zijn eerste elektri
sche tram op 18 september 1905,
Utrecht in 1906, Groningen in
1910, Arnhem en Nijmegen in 1911
en Enschede volgt in 1913. Op de
vele lokale routes rijden vooral
stoomtrams.
Het duurt niet lang of het verval
zet alweer in, met name door con
currentie van de autobus. Die zijn
na de Eerste Wereldoorlog relatief
goedkoop geworden, waardoor
veel ondernemers een lijndienst
beginnen. In 1930 zijn in Neder
land rond de honderd tramlijnen
in gebruik, daarna gaat het bergaf
waarts met deze vorm van open
baar vervoer.
Het particuliere autobezit, dat van
af de jaren vijftig een grote vlucht
neemt, betekent de genadeklap
voor bijna alle tramlijnen. Alleen
in de drie grote steden blijven tot
op de dag van vandaag de karakte
ristieke trambellen rinkelen.
Utrecht sluit zich in 1983 weer bij
hen aan, met de ingebruikneming
van de sneltram naar IJsselstein en
Nieuwegein.
In veel Europese landen verdwijnt
de tram uit het straatbeeld. Grote
uitzonderingen zijn onder meer
Duitsland, Oostenrijk en Zwitser
land.
In de jaren tachtig en negentig
keert het tij voor de tram. Gemeen
tebesturen zoeken 'nieuwe' oplos-
singen voor de steeds maar
groeiende reizigersaantallen. In de
Randstad worden nieuwe tramnet
werken aangelegd en bestaande
netwerken uitgebreid.
Groningen.
Gemeenteraad neemt begin
volgend jaar definitief besluit, maar
is zeer positief. Tracé is al vastge
steld. Kosten ruim 160 miljoen voor
lijn 1nog 40 miljoen te kort.
Mogelijk daarna nog drie lijnen, die
ook provincie in gaan.
>rdt
van
er 100
verlenging
plaatselijke GroenLinks-
e. Die pleit voor een tramvërbin-
tussen centrum en nog te
'ikkf^n nieuwbouwwijk Groote
doorgetrokken naar
Maastricht-Hasselt, en
Ontwerpfase; 30 miljoen
(Nederlandse deel).
Aansluiting op lijn uit
België, vanaf NS Station
door centrum.
Het idee om mensen te vervoeren
over vaste routes is in de negen
tiende eeuw al uitgewerkt in de
omnibus. De overdekte karren
met een paard ervoor maken het
mogelijk voor reizigers om eenvou
diger over grotere afstanden te rei
zen, maar de vaak slechte wegen
en straten in die tijd maken de rit
jes weinig comfortabel.
In 1832 rijdt in New York de eerste
paardentram, een omnibus die
over rails wordt getrokken. De ho
ge sporen zijn echter een last voor
de andere verkeersgebruikers. Dat
leed verdwijnt als in 1852 de groef-
rails wordt uitgevonden, waardoor
de rails in het wegdek komt te lig
gen. Alleen voor fietsers blijft een
valpartij op de loer liggen, als ze
met hun wielen in het spoor te
rechtkomen. Een gevaar dat nog al
tijd bestaat.
Op 25 juni 1864 maakt Nederland
kennis met de paardentram. De
Dutch Tramway Company gaat
heen en weer rijden tussen Den
Haag en Scheveningen. Twintig
jaar later doet op veel plaatsen de
stoomtram zijn intrede.
In 1881 rijdt in Berlijn de eerste
tram op elektriciteit. Het is nu mo
gelijk de voertuigen over steilere
hellingen te laten rijden, boven
dien is het comfort een stuk gro
ter. Rond de eeuwwisseling ko
men in snel tempo boven de rails
bovenleidingen te hangen.
In 1899 rijdt de eerste elektrische
tram met bovenleiding tussen
Haarlem en Zandvoort, een jaar la
ter is Amsterdam aan de beurt. Te
genwoordig ligt in de hoofdstad
ruim 210 kilometer tramspoor; het
is daarmee een van de langste net
De Haarlemse tram passeert de
Westerkerk in Amsterdam.
foto archief ANP
Nijmegen-Arnhem.
In verkennende fase; kostenraming
360 miljoen. Eerste stadium bestaat uit
verbinding tussen universiteitsterrein
Heyendaal en NS-station. Tweede fase
gaat Waal over en via Vinex-wijk
Waalsprong naar Bemmel. In derde
fase wordt lijn doorgetrokken naar
Arnhem.
Eindhoven.
Ideetje voor lijn van noord naar zuid,
maar gemeentebestuur hikt tegen de
hoge kosten aan.
