Geweld
verschuift naar
jungle van
Colombia
i5 spectrum
'Omdat wij er waren, schoten ze de meester
niet meteen dood. Dat deden ze de dag erna'
Zaterdag 1 augustus 2009
Problematiek
in cijfers
Vanaf het moment dat Alvaro
Uribe (foto) aan de macht
kwam, groeide het Colombiaan
se leger met meer dan 80.000
soldaten. Het land besteedt 6,5
procent van het Bruto Natio
naal Product aan het leger en
neemt wereldwijd de kopposi
tie in, met Israël en de VS.
I In 2002 stierven in Colombia
7.570 mensen per jaar bij ge
vechten of willekeurige execu
ties. In de jaren erna daalde dat
aantal volgens de Colombiaan
se Commissie van Juristen dras
tisch: gemiddeld 11 per dag in
2005 tot 7 in 2008.
Onder Uribe legden 30.000 pa
ramilitairen de wapens neer,
maar 13 procent van hen pak
te die weer op. Arco Iris stelt
dat er nu 102 groepen paramili
tairen actief zijn, die macht
hebben over 246 gemeenten.
De Farc-troepen zouden zijn
uitgedund van 16.900 man
schappen in 2002 tot 8.900 vo
rig jaar.
Colombia is het land met de
meeste interne vluchtelingen
ter wereld: tussen de 3 en 4,5
miljoen. Codhes, de Colombi
aanse organisatie voor vluchte
lingenproblematiek, stelt dat
sinds het jaar 2000 ongeveer
385.000 families 5,5 miljoen
hectare landbouwgrond heb
ben verlaten.
logszones om er in cocavelden te werken.
Ze zijn inmiddels teruggekeerd omdat de
cocateelt in de traditionele gebieden werd
aangepakt door Uribe en ze daar geen
werk meer hadden. „We leven nu van de
houtkap, hermano", zegt dorpsleider Don
Gerardo (36). Hij vertelt er niet bij dat in
het kielzog van de teruggekeerde dorpsge
noten talloze jonge mannen volgden, zo
dat Cucurrupi nu groter is dan ooit. We
tenschappers noemen dat het 'ballon-ef
fect': als aan de ene kant van het land de
cocateelt wordt aangepakt, duiken de plan
ten elders op. Alsof je met je vinger in een
ballon drukt. Het schoolbord is het bewijs.
Het vierde 'behandelde thema' betreft de
'cocateelt achter het dorp'. Punt drie: 'Con
trole en omgang met wapens.'
Vandaar de vraag: wanneer gaat het mis in
Cucurrupi? De eerste stappen zijn gezet.
Het zuiden van Chocó, het departement
waarin Cucurrupi ligt, was lang een natte,
warme en ontoegankelijke jungle, waar ge
wapende groepen niet naar omkeken. Nu
voert de reis van Chocó's hoofdstad
Quibdó naar Itsmina, waar de wegen op
houden en transport over water de enige
mogelijkheid is, langs legerkampementen.
Itsmina wordt, inclusief aanwezige politie
agenten, volledig gecontroleerd door de pa
ramilitairen. Na een uur varen op de San
Juan begint het Farc-territorium. Alleen
onder de vlag van het Rode Kruis is een be
zoek te brengen aan Cucurrupi, omdat de
leden van die organisatie de enige buiten
staanders zijn die worden toegelaten in dit
gebied. Het conflict ontgaat hen niet, blijkt
uit het verhaal van één van de begeleiders
na het bezoek aan Guachal, een nabijgele
gen dorp: „Vorig jaar kwam één van de
groepen de schoolmeester halen. Omdat
wij er waren, schoten ze hem niet meteen
dood. Dat gebeurde de dag erna."
In het centrum van Bogota is van dat Co
lombia weinig te merken. Een Maserati-
dealer heeft er net zijn deuren geopend,
niet ver van het Bang 8c Olufsen-center.
Investeerders hebben weer vertrouwen in
het land. Met dank aan Uribe, de president
die sinds 2005 de woorden 'gewapend con
flict' niet meer bezigt en spreekt over 'ban
dieten' of'narco-terroristen', die definitief
verslagen moeten worden. Ook in zijn
tweede termijn geniet Uribe enorme popu
lariteit en alles wijst erop dat hij zal probe
ren de grondwet zo te buigen, dat een der
de termijn als president (tot 2014) moge
lijk wordt. Dat achter de harde hand wei
nig hervormingen schuilen, lijkt er niet toe
te doen. Maar onder Uribe vond een con
centratie van macht plaats en zijn een paar
miljoen Colombianen van hun grond ver
dreven. Ondanks de miljarden dollars die
zijn besteed aan de uitroeiing van cocaplan
tages, is de hoeveelheid geproduceerde co
caïne in Colombia niet drastisch gedaald.
Zolang de vraag naar cocaïne in de VS en
Europa niet daalt, blijft de drugsindustrie
een katalysator van geweld. Volgens de
Verenigde Naties (VN) nam het aantal hec
tare cocaplanten aan de Pacifische kust de
laatste jaren zelfs met 38 procent toe. In de
dichte jungle zijn mensen en laboratoria
moeilijk op te sporen, de altijd aanwezige
wolken maken luchtverkenningen en bom
bardementen vrijwel onmogelijk en via de
vele rivieren is de Pacifische oceaan uitste
kend bereikbaar. Panama is dan dichtbij.
In Cucurrupi vertelt de sociaal-maatschap
pelijk werkster van het Rode Kruis over de
zaken die de VN niet meet. Kinderen die
alleen thuis zijn omdat hun ouders in de
coca-industrie werken. De fysieke en men
tale klachten bij velen, veroorzaakt door
het contact met chemicaliën die tijdens de
cocateelt en cocaverwerking gebruikt wor
den. En niemand in Cucurrupi legt zich
nog toe op de teelt van rijst en bakbanaan.
Eten wordt simpelweg gekocht.
Kerkleider Gonzalez schrikt als de proble
men in zijn dorp ter sprake komen. Dan
vermant hij zich. „Ik probeer de mensen
uit die zaken te houden", zegt Gonzalez.
Maar het ontbreekt hem aan overtuiging.
Hij weet ook wel wat niemand in het dorp
uitspreekt: coca telen betekent voor velen
ontsnappen uit de uitzichtloze armoede.
Zo is Cucurrupi één van de vele nieuwe
podia geworden in een decennia-oud con
flict. Dat de bewoners hun pasta leveren
aan de Fare, is toeval. Handel is handel.
Maar die keuze heeft Cucurrupi wel ver
dacht gemaakt voor het leger en tot een vij
and van de paramilitairen.
Vooralsnog is het er rustig. Onderzoeker
Ariel Avila van de niet-gouvernementele
organisatie Arco Iris zegt echter dat het le
ger in de buurt een elitebrigade heeft ge
traind, die in de jungle ingezet kan wor
den en dat de para's en de Fare wachten
met acties tot ze zich weer sterk genoeg
voelen. Avila: „Het is gewoon afwachten
tot de zaak ontploft."
De reportage werd mogelijk gemaakt door de
Europese Commissie, die de mobiele gezond
heidsbrigades van het Rode Kruis financiert.
reageren?
spectrum@wegener.nl
