en
Herkomst
61 lit
selectie
donderdag 23 juli 2009
Sabra en Shatila. Vluchte
lingenkampen waar in
1982 honderden Pales-
tijnen werden vermoord
door christelijke Libanese mili
ties, die banden met Israël on
derhielden. Jean Genet, politiek
geëngageerd Frans schrijver,
wijdde er een hoofdstuk aan in
zijn boek L'Ennemi Déclaré, dat
voor Dove Allouche aanleiding
was voor een kunstproject. Rob
Johannesma gebruikte een foto
van de situatie na een van de ve
le Israëlische luchtaanvallen op
Rafa in de Gazastrook. Tentoon
stellingen met een verwant mo
tief: het conflict tussen Israël en
de Palestijnen.
Is dit politieke kunst? Ja, voor zo
ver er een directe verwijzing is
naar een politiek-maatschappelijke
situatie. Nee, omdat het werk niet
propagandistisch is, niet zwart-wit
wordt neergezet. Sterker nog, de
politieke laag is ingebed in vele an
dere. Het werk van beide kunste
naars is een verbeelding van hoe je
naar de werkelijkheid kunt kijken
en wat de rol van beelden is bij
zien, bij betekenis geven. Johannes
ma gebruikt visueel materiaal,
vooral foto's uit het publieke do
mein en pakte groot uit, Allouche
maakte zelf foto's en een intieme
presentatie.
De Vleeshal. De op rollen papier
geprinte foto van Rafa is omgeven
door een soort lijst van kranten.
Daaromheen en erachter nog
meer kranten, de tekst voor een
deel leesbaar. Berichten over ener
gie, tv-programma's én het con
flict. Je ziet dat de foto van Rafa
uit delen is samengesteld, sommi
ge wat donkerder dan andere en
hier en daar in kleur. De foto is ei
genlijk een collage, net zoals wat
eromheen is verzameld. Dat
maakt duidelijk dat het om een
kunstwerk gaat: een ge(re)con-
strueerd beeld. Daarvan is dan
weer een foto gemaakt.
Ik moet denken aan de i7e-eeuwse
trompe-l'oeil schilders. Die presen
teerden hun kunst als de werkelijk
heid, de visuele waarheid. De be
schouwer genoot van de perfecte
illusie. Hier echter doorbreekt het
beeld de illusie. Het daagt uit, prik
kelt visueel en intellectueel. De
werkelijkheid van Rafah is niet
door Johannesma zelf waargeno
men. Hij kent de situatie via een
foto en maakt zichtbaar dat hij er
met andere informatie zelf een
beeld van schept dat bestaat uit
fragmenten. Er is samenhang,
maar geen afgerond geheel.
Er is letterlijk ruimte achter het
beeld. Johannesma heeft stukken
weggesneden, waardoorheen je
'dezelfde' foto in de verte ziet, ge
flankeerd door een eveneens uit
delen opgebouwde (kranten)foto
van 'Johannes de Doper', naar het
schilderij dat Geertgen tot Sint
Jans uit de 15e eeuw. Als je er naar
toe loopt, passeer je drie kleine
monitoren met in kleur trage beel
den van de oerbossen op Vancou
ver Island: licht (en donker), ruim
te en beweging. Tijd. Elementen
die in het werk achterin ook aan
wezig zijn. Je ziet een gerecon
strueerde foto van een reproductie
van een fictief beeld, gemaakt
door een schilder, die noch Johan
nes, noch de streek waar deze
bijna 2000 jaar terug leefde ooit
zag. Een schilder die desondanks
een beeld schiep dat het idee be
vestigde dat zijn publiek van de
heilige had.
Beeld en idee zijn door Johannes
ma veranderd: Johannes' hoofd is
verdwenen, evenals het Lam
Gods, waar alleen nog de voorpo
ten van resten. Rafa is trouwens
niet zo ver van de plaats waar Jo
hannes zich ophield. Een sprong
in tijd en ruimte. In beide beelden
komen bomen voor, net zoals in
de video's. Bomen, de natuur, een
constante die alle momenten met
elkaar verbindt. Johannesma is
dus ook verwant met de romanti
sche schilders die de natuur als
mensen overstijgend fenomeen in
hun kunst introduceerden
Los van het feit dat je weer met je
neus op een politiek probleem
wordt gedrukt, is de kern van wat
Johannesma teweegbrengt een be
sef dat beelden van de werkelijk
heid - en daarmee ook onze visie
op die werkelijkheid - niet vast en
waar zijn, maar een constructie, af
hankelijk van de context van de
maker. De meerwaarde is dat hij
dat besef subtiel betrekt op de poli
tieke realiteit. Alleen wanneer je je
los kunt maken van de bestaande
beelden, kom je misschien uit bij
wat waarheid genoemd zou kun
nen worden. Zou de natuur daar
de sleutel voor bieden?
In de tekeningen van Dove Al
louche is de natuur ook promi
nent aanwezig. Hij tekende 140
keer - naar evenzoveel foto's - een
verbrand bos van eucalyptusbo
men en noemde het project Méla-
nophila II, naar een kever die vuur
opzoekt en zich voortplant op ver
brand hout. De reeks is een meta
foor voor de vernietiging van le
ven in de genoemde kampen, die
als onderdeel van decennia geweld
de haat van veel overlevenden en
veel van hun nakomelingen tot
hun drijvende kracht maakte. Het
vuur dat woedt en pas stopt als al
les is vernietigd. Intussen schijnen
er op de plekken die Allouche vast
legde weer eucalyptusbomen te
groeien. De kevers zijn verdwenen
of op zoek naar een nieuwe brand
haard.
Allouche maakte een werk van
pijn, woede, en van hoop. Het om
zetten van foto's naar tekeningen
verwijst naar het zelf creëren van
een beeld dat bestaat uit vele waar
nemingen en dat zich over lange
tijd en via grote concentratie vorm
de. Daarin ligt de zin van dit pro
ject, dat een ingetogen pendant is
van het werk in de Vleeshal.
Exposities: Rob Johannesma in De
Vleeshal, Markt, Middelburg; Dove
Allouche in De Kabinetten van de
Vleeshal, Zusterstraat 1, Middelburg.
Beide te bezoeken t/m 13 september,
di. t/m zo. 13.00-17.00 uur.
Rechts: werk van Rob Johannesma
in De Vleeshal.
Links: Grafiettekeningen -gebaseerd
op foto's - van Dove Allouche in De
Kabinetten van de Vleeshal.
André Kappert
In zijn schilderijenreeks met de iro
nische titel Going knots speelt Kap
pert een spel met de spanning tus
sen de organische groeiwijze van
de knotwilg en de menselijke nei
ging tot ordening en beheersing.
Tevens is een mooie hommage te
zien aan de schilder Weisssen-
bruch.
Nog vier dagen in de NH Kerk, Ring,
Burgh-Haamstede, dagelijks 13.30-
16.30 uur.
Mieke Groot
Zij had lang de leiding over de glas
afdeling van de Rietveld Acade
mie. De vorm, de kleur en de huid
van haar werken zijn geïnspireerd
door de Afrikaanse cultuur, met
name die van Mali en Congo.
Kunsthandel Thom Schaar toont
dertien verrassende objecten.
t/m 2 augustus, Kunsthandel Thom
Schaar, Lange Noordstraat 55,
Middelburg, vr. en za., 12.00-17.00
uur.
Angenelle Thijssen
Zij laat zich inspireren door de na
tuur. Haar landschappen zijn geen
directe weergave van een bepaalde
plek, maar een verbeelding van
sfeer en emoties vertaald in helde
re kleuren en sprankelend licht.
Daarnaast maakt zij houtsneden,
even kleurrijk en dynamisch als de
schilderijen.
t/m 30 augustus, Galerie Het Moment,
Poststraat 28, Zierikzee, vr-zo.
11.00-17.30 uur.
Joodse cultuur
Vier exposanten verbeelden hun
beleving van de joodse cultuur.
Mels Sluyser en Martha Woonink-
Hofman roepen in hun schilde
rijen vooral herinneringen op. Si-
mone Levy maakt vlammende
houtsculpturen en Abraham Ya-
kin kleurige theatermaskers.
t/m 1/8, De Osseberg, Singel weg 11,
Grijpskerke. Do-za, 14.00-17.00 uur.
Werk Mels Sluyser ook in Synagoge en
de Wandelkerk, Middelburg.
Thomas Huyghe
Verwerkt beelden uit de populaire
media tot driedimensionale schil
derijen met mensen in de hoofd
rol. Hij brengt ze samen in installa
ties als The Player 2.1 die een
speels, ironisch en soms grimmig
commentaar vormen op de samen
leving. Als bezoeker maak je even
deel uit van een werkelijkheid die
je een ongemakkelijk gevoel geeft.
t/m 6/9, deWillem3, Oranjestraat 4,
Vlissingen, wo-zo, 12.00-17.00 uur.
Wekelijks signa
leert Nico Out
de beste beel
dende kunst
die in Zeeland
is te zien. Deze do»,uit»out
week Rob Johannesma in de Vlees
hal en Dove Allouche in De Kabi
netten van de Vleeshal in Middel
burg.
